Ο Κόσμος είναι πολυπολικός ή διπολικός;
Προφανώς και τα ιστορικά γεγονότα καθορίζονται σε τελικό βαθμό από την Οικονομία. Όμως υπάρχουν και οι φυσικοί κανόνες σύμφωνα με τους οποίους η πορεία μιας δομής, από το Πλανητικό σύστημα έως τον τελευταίο έμβιο ον, ακολουθεί την γνωστή διαδρομή: γέννηση – ανάπτυξη – ακμή – υποχώρηση – παρακμή.
Στην Ιστορία οι αλλαγές ηγεμονίας, όπως και οι αλλαγές κοινωνικο-οικονομικού υποδείγματος είναι επώδυνες, γεμάτες δυστυχία και φονικούς πολέμους.
Πριν από την αυγή του 20ου αιώνα είχαμε την ηγεμονία της Μεγάλης Βρετανίας, της Αυτοκρατορίας στην οποία δεν έδυε ο Ήλιος. Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος σήμανε την ανάδειξη μιας άλλης ηγεμονεύουσας δύναμης, των ΗΠΑ αλλά και μιας δεύτερης, της Σοβιετικής Ένωσης, η οποία όρθωσε το ανάστημά της απέναντι στις ΗΠΑ, χάρη στη στρατιωτική ισχύ της. Αυτή η δεύτερη ηγεμόνευσε σε ένα σημαντικό τμήμα του Κόσμου, του Σοσιαλιστικού Μπλοκ. Τότε όλοι υιοθέτησαν τον όρο Διπολικός Κόσμος. Ακόμη και μετά την εμφάνιση της Ένωσης των Αδεσμεύτων, ο Κόσμος παρέμεινε διπολικός.
Μετά 1992, με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και τη διάλυση του Σοσιαλιστικού πόλου, ο κόσμος ονομάστηκε Μονοπολικός, πράγμα που έδωσε την ευκαιρία σε κάποιους να μιλήσουν για το τέλος της Ιστορίας. Ο όρος, παρά την ύπαρξη ισχυρών μικρότερων πόλων (Γερμανία, Ιαπωνία, Γαλλία, Αγγλία κλπ), σωστά ονομάστηκε έτσι, διότι οι ΗΠΑ ήταν το κέντρο που συνένωνε ολόκληρο τον Δυτικό Κόσμο γύρω της, μέσω του ΝΑΤΟ και της στρατιωτικής της ισχύος, «εγγυόταν» την ασφάλειά τους και την εμπέδωση της Ειρήνης (Pax Americana). Παράλληλα θεωρούσε πως έχει ζωτικά συμφέροντα σε κάθε γωνιά του κόσμου και το δικαίωμα να επεμβαίνει στρατιωτικά σαν παγκόσμιος χωροφύλακας..
Ο κλονισμός της παντοκρατορίας των ΗΠΑ άρχισε να διαφαίνεται από την κρίση του 2008 που ήταν και το έναυσμα για το ξεκίνημα της ομάδας των BRICS (το 2009). Στη συνέχεια είδαμε την αποφασιστικότητα που έδειξε η Ρωσία στη στήριξη της Συρίας και του Άσαντ. Έκτοτε τα φαινόμενα που φανέρωναν πως κάτι αλλάζει άρχισαν να επιταχύνονται με τον πόλεμο στην Ουκρανία, όπου η συλλογική Δύση πίστεψε πως μπορεί να τελειώσει με τη Ρωσία και τον Πούτιν. Τα δεδομένα όμως δείχνουν πως οδηγείται σε αποτυχία και ήττα.
Η φθίνουσα πορεία του λεγόμενου Δυτικού Κόσμου γίνεται φανερή από…
- την αδυναμία να δημιουργήσει βιώσιμο οικονομικό περιβάλλον για υψηλά ποσοστά των λαού στο Κέντρο και ιδιαίτερα στην Περιφέρεια.
- Από την ουσιαστικά ανύπαρκτη Δημοκρατία (το καθεστώς μετα-Δημοκρατίας).
- Από το ότι οι πολίτες της που γεννήθηκαν από το 1990 και μετά θα ζήσουν σε πολύ χειρότερες συνθήκες από την προηγούμενη γενιά.
- Από την έκρηξη του λαϊκισμού όπου όλο και περισσότεροι πολίτες άγονται και φέρονται από σκοταδιστικές απόψεις.
- Από την κατάντια των ΜΜΕ και την διαδικτυακή κυριαρχία των πλέον λαϊκίστικων sites.
- Από την απάθεια με την οποία αντιμετωπίζουν οι λαϊκές μάζες την προοπτική να ζήσουν μια ζωή αβίωτη και άθλια γεράματα, έχοντας αναθέσει την μελλοντική τους επιβίωση και ευημερία σε έναν από μηχανής Θεό.
- Από την χαμηλή ποιότητα της καλλιτεχνικής παραγωγής.
Σήμερα αναδύεται ένας αντίπαλος πόλος, το ισχυρότατο στρατιωτικο-οικονομικό μπλοκ Κίνας-Ρωσίας, δύο χωρών που οι συνθήκες επιβάλλουν τη στενή συνεργασία τους. Η μία διαθέτει την ισχυρότερη μεταποιητική οικονομία και είναι ο πρώτος καταναλωτής στον Κόσμο. Η άλλη είναι η μεγαλύτερη πυρηνική δύναμη ενώ αποτελεί κορυφαία παγκόσμια αποθήκη ενέργειας και πρώτων υλών. Γύρω από τον πόλο αυτό συγκεντρώνονται χώρες του Νότου και της Ανατολής. Χώρες που θέλουν να αποτινάξουν από πάνω τους τον απειλητικό ίσκιο των ΗΠΑ, την νεοαποικιοκρατία της Δύσης και την κυριαρχία του δολαρίου. Είναι μία ανάγκη που δημιουργεί πρωτόγνωρες καταστάσεις, όπως το άνοιγμα των διαύλων επικοινωνίας Σιιτών και Σουνιτών (Ιράν – Σαουδική Αραβία), Χριστιανών και Σουνιτών (Σαουδική Αραβία και Βραζιλία) κλπ. Πρόκειται για γεγονότα τα οποία συμβαίνουν λόγω του συγκολλητικού ιστού που απλώνει στον Κόσμο ο πόλος Κίνας-Ρωσίας.
Οι δύο αυτές χώρες, εκτός της τεράστιας ισχύος τους, έχουν και τρία ιδιαίτερα χαρακτηριστικά πολύ σημαντικά για τη συνέχεια:
- Το πρώτο αφορά στην αξιοσημείωτη πολιτική σταθερότητα. Δεν φαίνεται στο άμεσο μέλλον κάποια ανατροπή στην πολιτική του Πούτιν και της ηγετικής ομάδας που τον περιβάλλει, ενώ βέβαια η πολιτική κυριαρχία του ΚΚ Κίνας διαφαίνεται πως θα συνεχιστεί σε βάθος χρόνου. Αντίθετα, τα περισσότερα από τα υπόλοιπα κράτη των BRICS δεν εγγυώνται μια τέτοια σταθερότητα. Αρκεί να θυμηθούμε την Αργεντινή ή η Βραζιλία (πριν 3 χρόνια).
- Η στρατιωτική και η οικονομική ισχύς της δυάδας Ρωσίας–Κίνας δεν είναι συγκρίσιμες με τις αντίστοιχες των υπολοίπων χωρών των BRICS.
- Στις χώρες του Νεοφιλελεύθερου Καπιταλισμού τα κύρια προτάγματα για τη χώρα χαράσσονται από τα ισχυρότερα τμήματα της Αστικής Τάξης και εξειδικεύονται από την εκάστοτε Κυβέρνηση. Αντίθετα, στη Ρωσία η Κυβερνητική ομάδα χαράσσει κατά κύριο λόγο την οικονομική πολιτική της χώρας, πράγμα που ισχύει πολύ περισσότερο για το ΚΚ Κίνας. Η διαφορά αυτή επιτρέπει τον στοιχειώδη σχεδιασμό της οικονομίας με στρατηγικές που εκτείνονται σε βάθος χρόνου, σε αντίθεση με την πρακτική των νεοφιλελεύθερων οικονομιών της Δύσης που αποσκοπούν στη μεγιστοποίηση του άμεσου κέρδους.
Η κατανόηση της σημερινής κατάστασης και, ιδιαίτερα, των τάσεων που διαφαίνονται στο οικονομικό και στο γεωπολιτικό πεδίο είναι σημαντική σε όποιον θελήσει να αλλάξει το πολιτικό-οικονομικό μοντέλο μιας χώρας, εκμεταλλευόμενος τις τεράστιες ενδοκαπιταλιστικές αντιθέσεις. Και τα δεδομένα οδηγούν, κατά τη γνώμη μου, στο συμπέρασμα πως ο σημερινός κόσμος είναι πολυπολικός. Ακόμη κι αν πιστεύουμε πως ο δεύτερος πόλος είναι ακόμη εν δυνάμει, οφείλουμε σεβόμενοι την βασική διαλεκτική (και επιστημονική) αρχή, πως μελετούμε ένα φαινόμενο στην κίνησή του κι όχι στατικά, να δεχθούμε πως ο δεύτερος πόλος είναι εδώ και είναι πολύ ισχυρός. Άλλωστε, εάν οι ΗΠΑ και η Δύση διακινδυνεύουν ακόμη κι ένα πυρηνικό ολοκαύτωμα εξαιτίας της Ουκρανίας, δεν το κάνουν διότι αίφνης αγάπησαν την Δημοκρατία ή νοιάζονται για την Ουκρανία, αλλά γιατί βλέπουν πως ο δεύτερος αυτός πόλος σύντομα θα γίνει πρώτος…
Σταύρος Παπαϊωάννου
