«Re–Arm Europe» και προοπτική της ΕΕ*[1]
Γιάννης Τόλιος, Διδάκτωρ οικονομικών-ερευνητής
Τα τελευταία χρόνια η εξωτερική πολιτική της ΕΕ σε συνδυασμό με τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές της ευρωπαϊκής ηγεμονικής ελίτ, έχουν παίξει αρνητικό ρόλο στη ζωή των ευρωπαίων πολιτών. Ειδικότερα η στάση στον πόλεμο της Ουκρανίας, επέφερε βαθύ πλήγμα στους ρυθμούς αύξησης του ΑΕΠ, καθώς στη συνοχή και βιωσιμότητα της ΕΕ. Παράλληλα με την πολιτική «κυρώσεων» κατά της Ρωσίας και το «πάγωμα» των οικονομικών σχέσεων, ιδιαίτερα στον ενεργειακό τομέα, η ΕΕ …«πυροβόλησε τα πόδια της» (!), χωρίς να προκαλέσει κανένα σοβαρό πρόβλημα στη Ρωσία. Ήδη πολλές χώρες, ιδιαίτερα Γερμανία και Γαλλία, βιώνουν άμεσα τις συνέπειες (οριακή αύξηση ΑΕΠ, τάσεις αποβιομηχάνισης, κ.ά.). Η ανατίναξη των αγωγών «Nord Stream», η προμήθεια ακριβότερου LNG από τις ΗΠΑ και τα εξοπλιστικά «πακέτα» προς την Ουκρανία, αποκαλύπτουν μια πτυχή των συνεπειών της λαθεμένης εξωτερικής πολιτικής. Έκφραση αυτής τη πολιτικής είναι και το πρόγραμμα «στρατιωτικοποίησης» με τίτλο «ReArm Europe».[2]
Διεθνείς γεωπολιτικές αλλαγές και Πρόγραμμα «ReArm Europe»
Η άνοδος στην προεδρία του Ντόναλτ Τράμπ, σηματοδότησε αλλαγές στις διεθνείς οικονομικές σχέσεις των ΗΠΑ, τόσο με ανταγωνιστικές χώρες (πχ. Κίνα), όσο και με φιλικές (ΕΕ, Ιαπωνία, κ.ά.), κυρίως με την επιβολή δασμών στις εισαγωγές προκειμένου να ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητα των αμερικανικών προϊόντων. Η πρόσφατη εμπορική συμφωνία που υπέγραψε η επικεφαλής της Κομισιόν Ούρσουλα Φον ντερ Λάϊεν, προβλέπει δασμούς 15% στις εξαγωγές της ΕΕ προς ΗΠΑ (από 4,5% που ήταν), χωρίς καμιά ανταπόδοση στις εξαγωγές αμερικάνικων προϊόντων προς ΕΕ. Επίσης προβλέπει την εισαγωγή ενεργειακών προϊόντων (LNG, πετρέλαιο) ύψους 750 δις δολαρίων στα επόμενα τρία χρόνια, καθώς και ιδιωτικές επενδύσεις 600 δις δολαρίων από την ΕΕ στις ΗΠΑ, η οποία γεννάει ερωτήματα, πως αυτές μπορούν να εξασφαλιστούν? Δεν είναι τυχαίο που ο μέχρι πρότινος γάλλος πρωθυπουργός Φρανσουά Μπαϊρού, δήλωσε μετά την υπογραφή της συμφωνίας, ότι σήμερα …«Είναι μια σκοτεινή ημέρα για την Ευρώπη, όταν μια συμμαχία ελευθέρων λαών ενωμένων για να διεκδικήσουν τις αξίες τους και να υπερασπιστούν τα συμφέροντα τους, η Κομισιόν αποφασίζει να υποταχθεί»![3]
Εκτός από το θέμα των δασμών, η προεδρία Τράμπ, έφερε και αλλαγές στο θέμα του πολέμου στην Ουκρανία, με άρνηση στήριξης ενός πολέμου με «υψηλό αντίτιμο», χωρίς προοπτική νίκης. Η αντίδραση των ηγετών της ΕΕ, ήταν όχι απλά αμήχανη, αλλά επέλεξαν …«τη λάθος πλευρά της ιστορίας»! Αντί να αδράξουν την ευκαιρία αποδέσμευσης από ένα πόλεμο, που είχαν ουσιαστικά συρθεί από τις ΗΠΑ επί προεδρίας Μπάϊντεν, επιμένουν στη πολύμορφη στήριξη του Ζελένσκι, με ένταση της εχθρότητας κατά της Ρωσίας (… που μοιάζει με “υστερική πανδημία”) και επιβολή όλο και νέων οικονομικών κυρώσεων, ενώ επιμένουν σε φιλοπόλεμες θέσεις. Μάλιστα μετά τη συνάντηση Τράμπ-Πούτιν στην Αλάσκα (15/8/25) και σε συνέχεια Τράμπ-Ευρωπαίων ηγετών-ΓΓ ΝΑΤΟ και Ζελένσι στην Ουάσιγκτον (18/8/25), οι Ευρωπαίοι ηγέτες αποδέχτηκαν να πληρώσουν νέες εξοπλιστικές δαπάνες 100 δις δολ. στις ΗΠΑ, για στήριξη του Ζελένσκι!
Το σχέδιο «ReArm Europe», προβλέπει διπλασιασμό στρατιωτικών δαπανών κάθε χώρας, από 2% κατά μέσο όρο σήμερα, στο 5% του ΑΕΠ σε βάθος δεκαετίας. Να σημειωθεί ότι οι στρατιωτικές δαπάνες των 27 κ-μ της ΕΕ το 2024, ανήλθαν σε 326 δις €, σε σχέση με 200 δις το 2020 και 150 δις το 2010.[4] Το σχέδιο «ReArm Europe», συνολικού ύψους 800 δις €, προβλέπει κάλυψη κατά 650 δις από τους κρατικούς προϋπολογισμούς των κρατών μελών (με ενεργοποίηση «εθνικής ρήτρας διαφυγής» στρατιωτικών δαπανών για το έλλειμμα και χρέος) και τα υπόλοιπα 150 δις με έκδοση ευρωομολόγων μέσω ειδικού χρηματοδοτικού εργαλείου «SAFE» (Security Action of Europe).
Οι κυρίαρχες ελίτ της ΕΕ προβάλλουν διάφορους ανεδαφικούς ισχυρισμούς υπέρ του «ReArm Europe». Ο πρώτος ισχυρισμός, στηρίζεται το μύθο περί «επιθετικότητας της Ρωσίας», η οποία κατά την Φον ντερ Λάιεν, είναι θέμα χρόνου να συνεχίσει την επέκταση και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες μετά την κατάληψη της Ουκρανίας. Ωστόσο η εμμονή οικονομικής και στρατιωτικής στήριξης του καθεστώτος Ζελένσκυ, έχει κατ’ αρχάς στόχο τη φθοράς της Ρωσίας …«με θυσία και του τελευταίου ουκρανού»!!
Ένας δεύτερος ισχυρισμός είναι η ανάγκη «στρατιωτικής απεξάρτησης» από τις ΗΠΑ, η οποία δικαιολογείται με μείωση δαπανών στρατιωτικής παρουσίας των ΗΠΑ στην ΕΕ, όσο και αλλαγή στάσης των ΗΠΑ στον πόλεμο της Ουκρανίας. Στην ουσία το πρόβλημα δεν αφορά την αμυντική ανεξαρτησία της ΕΕ από τις ΗΠΑ, όσο την ανακατανομή κονδυλίων στήριξης του ΝΑΤΟ για ελάφρυνση των ΗΠΑ και αύξηση της οικονομικής και στρατιωτικής συμμετοχής της ΕΕ στους ιμπεριαλιστικούς σχεδιασμούς του ΝΑΤΟ!
Τέλος ένας ακόμα ισχυρισμός υπέρ της «στρατιωτικοποίησης είναι η ιδέα αύξησης της παραγωγής πολεμικού εξοπλισμού, ως μοχλό γενικότερης «τόνωσης της οικονομικής ανάπτυξης» των χωρών της ΕΕ. Ωστόσο η ιστορική εμπειρία έχει δείξει, ότι οι στρατιωτικές δαπάνες έχουν μειωμένη επίδραση στην ανάπτυξη λόγω χαμηλού πολλαπλασιαστή (περιορισμένο εύρος πολλαπλασιαστικών διακλαδικών διασυνδέσεων και επιδράσεων στην οικονομία), σε σχέση με επενδύσεις σε παραγωγικούς τομείς (μεταποίηση, υποδομές, ψηφιακή τεχνολογία, κ.ά.)!
Οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις
Από την εξέταση του προγράμματος «ReArm Europe», προκύπτουν κρίσιμα ερωτήματα «ποιοι κερδίζουν» και «ποιοι χάνουν» από τις επιλογές του.!! Από την αύξηση των στρατιωτικών δαπανών στο 5% του ΑΕΠ, κερδισμένες θα είναι κατ’ αρχάς οι ΗΠΑ: α) μείωση δαπανών στήριξης του ΝΑΤΟ και παραμονής στρατευμάτων στην Ευρώπη, β) αύξηση πώλησης οπλικών συστημάτων από πολεμικές βιομηχανίες των ΗΠΑ στην ΕΕ και διάθεση μέρους στην Ουκρανία, γ) συνεχιζόμενες πωλήσεις υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) στην ΕΕ από αμερικάνικες πολυεθνικές σε υψηλότερες τιμές, σε σχέση με χαμηλότερες αν προμηθεύονταν από τη Ρωσία.
Από την άλλη με το σχέδιο «επανεξοπλισμού», η ΕΕ αποκαθιστά εν μέρει την ιμπεριαλιστική ισχύ της ΕΕ σε στρατιωτικό επίπεδο, ενώ ιδιαίτερα ωφελημένες θα είναι οι πολεμικές βιομηχανίες των ισχυρών χωρών (Γαλλίας, Γερμανίας, Ιταλίας) και άλλων μελών του ΝΑΤΟ (Αγγλίας, Τουρκίας, κ.ά., καθώς και Ισραήλ). Το ζήτημα της «ειρήνης» δεν υφίσταται στη λογική του «ReArm Europe» και θεωρείται εχθρός του!! Τέλος η ευρωπαϊκή ελίτ σε γεωπολιτικό επίπεδο, επιδιώκει κέρδη μέσω της παραπέρα διείσδυσης προς Ανατολάς, με τη σχεδιαζόμενη συμμετοχής της στην «ανοικοδόμηση» της Ουκρανίας, ελπίζοντας ταυτόχρονα να …«αρπάξει» κάτι και από τις «σπάνιες γαίες», τις οποίες ήδη έχουν …«καπαρώσει» οι ΗΠΑ σε συμφωνία με το Ζελένσκυ, με «αντιπαροχή» την προμήθεια πολεμικού υλικού.!
Ωστόσο αυτή είναι η μία όψη.!! Υπάρχει και η άλλη όψη. Η «σκοτεινή», η αντιλαϊκή, η αντιδημοκρατική, η αντι-περιβαλλοντική, σε βάρος της κοινωνικο-οικονομικής ανάπτυξης και του βιοτικού επιπέδου των λαών της ΕΕ. Οι τεράστιοι οικονομικοί πόροι που θα σπαταληθούν σε εξοπλιστικά προγράμματα, θα είναι σε βάρος κοινωνικών δαπανών («το κράτος πρόνοιας δεν μπορεί πλέον να χρηματοδοτηθεί», δήλωσε πρόσφατα ο καγκελάριος Μερτζ) και επίλυσης κρίσιμων αναπτυξιακών και περιβαλλοντικών προβλημάτων! Ειδικότερα για τους κοινωνικούς και αναπτυξιακούς πόρους του προϋπολογισμό της ΕΕ, άρχισαν ήδη οι συζητήσεις για περικοπές. Συγκεκριμένα σχεδιάζεται μείωση των κονδυλίων στήριξης της «κοινής αγροτικής πολιτικής» (ΚΑΠ) γύρω στο 25%, πράγμα που θα έχει δραματικές συνέπειες στην αγροτική οικονομία και ιδιαίτερα στους μικρομεσαίους αγρότες, μαζί και στους έλληνες αγρότες.
Τι σημαίνει για την Ελλάδα το πρόγραμμα ReArm Europe;
Η Ελλάδα βρίσκεται ήδη στην κορυφή των χωρών της ΕΕ και του ΝΑΤΟ (εκτός τις ΗΠΑ), στις αμυντικές δαπάνες οι οποίες ξεπερνούν το 3,1% του ΑΕΠ.!! Οι υψηλές δαπάνες δικαιολογούνται στο όνομα υπεράσπισης από τις επιθετικές βλέψεις της Τουρκίας, η οποία έχει εξαγγείλει από χρόνια «casus belli» σε περίπτωση επέκτασης των χωρικών υδάτων στο Αιγαίο (από τα 6 στα 12 μίλια), παρ’ ότι έχει το δικαίωμα σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο.! Είναι άκρως αντιφατικό το γεγονός ότι η Ελλάδα, παρ’ ότι μέλος του ΝΑΤΟ, παρά τις υψηλές στρατιωτικές δαπάνες στο όνομα της επιθετικότητα της Τουρκίας (επίσης μέλος του ΝΑΤΟ) και παρά την ένταξή στην ΕΕ και συμμετοχή στο πρόγραμμα «ReArm Europe», παραμένει αμυντικά ανασφαλής.!!! Αξίζει να σημειωθεί ότι Ελλάδα ζήτησε από την Τουρκία να εγκαταλείψει το «casus belli» για συμμετοχή της στο πρόγραμμα «SAFE», αλλά ο πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν αρνήθηκε, ενώ η Τουρκία συνεχίζει να αρνείται την αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίες, παρ’ ότι είναι μέλος της ΕΕ (!). Κατά συνέπεια η Τουρκία λόγω επιθετικής στάσης κατά της Ελλάδας, δεν πρέπει να λάβει κονδύλια από το πρόγραμμα «ReArm Europe», ούτε επίσης να καταργηθεί η αρχή της ομοφωνίας στα θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Άμυνας που σχεδιάζει η Κομισιόν.
7.Πολιτική «ΚΕΠΠΑ» και προϋποθέσεις μιας ελπιδοφόρας προοπτικής
Τα σχέδια «στρατιωτικοποίησης» των οικονομιών της ΕΕ, αποτελούν αρνητικό βήμα για τους ευρωπαϊκούς λαούς. Για μια ελπιδοφόρα προοπτική, σύμφωνα με το όραμα της «Ευρώπης των λαών και των εργαζόμενων», χρειάζεται ριζική στροφή στις ασκούμενες πολιτικές.
Συγκεκριμένα χρειάζεται:
Το έλλειμμα δημοκρατίας, οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές και η ιμπεριαλιστική πολιτική των κυρίαρχων κύκλων της ΕΕ, πρέπει να εγκαταλειφθούν και στη θέση τους να μπουν πολιτικές ικανοποίησης ζωτικών αναγκών των λαών και εργαζόμενων της ΕΕ, παράλληλα με την εφαρμογή πολυδιάστατης και ενεργητικής φιλειρηνικής εξωτερικής πολιτικής, αμοιβαίας ασφάλειας και ισότιμης συνεργασίας με όλες τις χώρες. Το ζήτημα της «άμυνας και ασφάλειας» είναι πρωταρχικά θέμα εξωτερικής πολιτικής και δευτερευόντως στρατιωτικό ζήτημα. Η αύξηση των στρατιωτικών δαπανών εξυπηρετεί το Στρατιωτικό-Βιομηχανικό-Σύμπλεγμα (Σ/Β-Σ) και τα ιμπεριαλιστικά σχέδια των Αμερικανο-Ευρω-Νατοϊκών συμμάχων. Ειδικά η συμμετοχή εταιριών της Τουρκίας και Ισραήλ στο πρόγραμμα «SAFE», δεν έχουν σχέση με ευρωπαϊκή άμυνα, ενισχύουν την επιθετικότητα της Τουρκίας σε βάρος της Ελλάδας & Κύπρου, καθώς και τη «γενοκτονία» του λαού της Παλαιστίνης.
Ωστόσο αυτά δεν μπορούν να γίνουν απλώς με διακηρύξεις, αλλά χρειάζεται, η ενεργητική συμμετοχή των λαών, με την ανάδειξη λαϊκών-ριζοσπαστικών κυβερνήσεων σε κάθε χώρα και δυνητικά σε όλη την ΕΕ, με ανάκτηση της οικονομικής και λαϊκής κυριαρχίας για την προώθηση τους, έχοντας ορίζοντα τη σοσιαλιστική προοπτική. Ειδικά, στην περίπτωση του «ReArm Europe», χρειάζεται άμεσα η ανάπτυξη ισχυρού αντιπολεμικού και φιλειρηνικού κινήματος σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, ώστε να ανοίξει ο δρόμος σε ένα ελπιδοφόρο μέλλον για τους Eυρωπαϊκούς λαούς και ειδικότερα τη νέα γενιά.!
(*)[1]. Βασικά σημεία Εισήγησης στο 31ο Συνέδριο «Euro-Μemo Group», 22-23 Σεπτέμβρη 2025, στο «Πάντειο» Πανεπιστήμιο, Αθήνας.
[2]. Βλ. White Paper for European Defence – Readiness 2030, https://commission.europa.eu/document/,
[3]. Βλ. https://slpress.gr/diethni/,
[4]. Πηγή: Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, Morningdtar DBRS, ”Ναυτεμπορική» 14/03/2025
