Χρειάστηκαν τρία ολόκληρα χρόνια, μέχρι η -πανέτοιμη, σύμφωνα με τις προεκλογικές της διακηρύξεις- διοίκηση της Περιφέρειας Αττικής να καταθέσει ολοκληρωμένα κείμενα και προτάσεις για τη διαχείριση των αποβλήτων της Αττικής. Δημοσιοποιήθηκε η πρότασή της για το νέο Περιφερειακό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων (ΠΕΣΔΑ) της Αττικής και, παράλληλα, η Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) του ΠΕΣΔΑ.
Την περίοδο αυτή διεξάγεται η δημόσια διαβούλευση για το περιεχόμενο της ΣΜΠΕ, στην οποία καλούνται οι ενδιαφερόμενοι πολίτες και φορείς να συμμετάσχουν καταθέτοντας τις παρατηρήσεις τους. Μεταξύ άλλων, θα γνωμοδοτήσει και το Περιφερειακό Συμβούλιο Αττικής, κάτι που αναμένεται να γίνει πολύ σύντομα. Αν η περιβαλλοντική διαδικασία ολοκληρωθεί με την έγκριση της ΣΜΠΕ από την αρμόδια διεύθυνση του ΥΠΕΝ, θα ανοίξει η διαδικασία για την όποια συζήτηση του ΠΕΣΔΑ, που θα ολοκληρωθεί με απόφαση του Περιφερειακού Συμβουλίου για την έγκρισή του ή την απόρριψή του. Υπολογίζεται ότι μέχρι το τέλος του 2022 θα έχει ολοκληρωθεί η όλη διαδικασία της αναθεώρησης του υφιστάμενου ΠΕΣΔΑ, το οποίο εγκρίθηκε έξι χρόνια νωρίτερα, το Δεκέμβρη του 2016, όταν στη διοίκηση της περιφέρειας ήταν η παράταξη της κ. Δούρου.
Η διαχείριση του θέματος της αναθεώρησης του ισχύοντος ΠΕΣΔΑ, από την διοίκηση Πατούλη, τόσο στο επίπεδο του περιφερειακού συμβουλίου, όσο και στο επίπεδο του ΕΔΣΝΑ, ήταν και είναι προβληματική και αδιαφανής. Αυτό, όμως, είναι το λιγότερο. Το κυριότερο είναι ότι ο κ. Πατούλης, εκμεταλλευόμενος τα πάρα πολλά προβλήματα του ισχύοντος ΠΕΣΔΑ -για τα οποία το ΔΥΤΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ έχει προειδοποιήσει προκαταβολικά-, αλλά και την πολιτική που ακολούθησε η διοίκηση Δούρου, έχει κάνει ξεκάθαρη την πρόθεσή του να επιβάλλει με συνοπτικές διαδικασίες προειλημμένες αποφάσεις, με αμιγώς πολιτικο – οικονομικά κριτήρια. Για άλλη μια φορά αποδεικνύεται ότι τον πραγματικό σχεδιασμό της διαχείρισης των αποβλήτων τον κάνουν οι εργολάβοι, με τις κατά καιρούς διοικήσεις του ΕΔΣΝΑ και της περιφέρειας Αττικής να προσαρμόζονται στις επιθυμίες και στις επιδιώξεις τους. Η εκτίμηση αυτή επιβεβαιώνεται και από το περιεχόμενου του προτεινόμενου νέου ΠΕΣΔΑ.
Το ΔΥΤΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ με την παρέμβασή του στη δημόσια διαβούλευση της ΣΜΠΕ, που δημοσιοποιεί σήμερα, εκφράζει την πλήρη αντίθεσή του στο περιεχόμενο της προτεινόμενης αναθεώρησης του ΠΕΣΔΑ και της ΣΜΠΕ. Μεταξύ άλλων, επισημαίνει ότι δεν εξετάζονται ουσιαστικά εναλλακτικές λύσεις, όπως αυτή της αποκεντρωμένης διαχείρισης με έμφαση στην προδιαλογή υλικών, που έχουν προταθεί εδώ και χρόνια και οι οποίες έχουν το ελάχιστο περιβαλλοντικό αντίκτυπο με σημαντικά μικρότερο οικονομικό κόστος, διασφαλίζουν το δημόσιο χαρακτήρα της διαχείρισης των στερεών αποβλήτων και τον κοινωνικό έλεγχο και παράγουν μεγαλύτερα αποτελέσματα σε βάθος χρόνου. Στο παράρτημα που ακολουθεί παρουσιάζονται, με συνοπτικά τρόπο, ορισμένα από τα βασικά σημεία της κριτικής του ΔΥΤΙΚΟΥ ΜΕΤΩΠΟΥ.
Το ΔΥΤΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ καλεί τους φορείς, τις συλλογικότητες και τους πολίτες της Αττικής να αξιοποιήσουν την τελευταία δυνατότητα που δίνεται να αποτραπεί η έγκριση του προτεινόμενου ΠΕΣΔΑ και, μάλιστα, πίσω από κλειστές πόρτες. Ο περιφερειακός σχεδιασμός διαχείρισης αποβλήτων αφορά πρωτίστως την κοινωνία και τους φορείς που την εκφράζουν άμεσα. Η συμμετοχή σε όλες τις διαδικασίες διαβούλευσης και λήψης αποφάσεων πρέπει να είναι μαζική και να υποστηρίζεται με αγωνιστικό και κινηματικό τρόπο. Η κοινή δράση είναι προϋπόθεση για να μη συνεχίσει η δυτική πλευρά της Αττικής να είναι ένας απέραντος σκουπιδότοπος, προκειμένου να εξυπηρετηθούν τα εργολαβικά συμφέροντα των ολιγαρχών, που εμπλέκονται στη διαχείριση των αποβλήτων.
Τα δημοτικά συμβούλια των δήμων της Αττικής, ιδιαίτερα αυτά της Δ. Αττικής – Δ. Αθήνας – Δ. Πειραιά, δεν πρέπει να μείνουν αμέτοχα σε αυτήν τη διαδικασία. Τα καλούμε να συζητήσουν, να γνωμοδοτήσουν αρνητικά για το νέο ΠΕΣΔΑ και τη ΣΜΠΕ, να συμμετάσχουν και να στηρίξουν έμπρακτα τις δράσεις που θα οργανώσουν οι φορείς και οι δημότες τους. Ιδιαίτερη ευθύνη έχουν τα μέλη του περιφερειακού συμβουλίου, δηλαδή του οργάνου που θα πάρει την τελική απόφαση για την έγκριση ή μη του ΠΕΣΔΑ, που δεν πρέπει να συναινέσουν σε ένα ΠΕΣΔΑ «πουκάμισο αδειανό», χωρίς χωροθετήσεις των περισσότερων βασικών υποδομών και με σαφή αντιπεριβαλλοντικό, αντικοινωνικό και φιλοεργολαβικό προσανατολισμό..
8.9.2022
ΔΥΤΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ
Συντονισμός φορέων, συλλογικοτήτων και πολιτών Δ. Αττικής – Δ. Αθήνας
oxixytafilis.blogspot.com – oxi.xyta.filis@gmail.com – f/b: Δυτικό Μέτωπο
Το πλήρες κείμενο της παρέμβασης του ΔΥΤΙΚΟΥ ΜΕΤΩΠΟΥ στη δημόσια διαβούλευση επισυνάπτεται, ενώ είναι αναρτημένο στο σύνδεσμο:
https://drive.google.com/file/d/13CgEVvobsyOkiIiXZjSQvrGb_ZMl2UjW/view?usp=sharing
Τμήματα ή και το σύνολο της παρέμβασης του ΔΥΤΙΚΟΥ ΜΕΤΩΠΟΥ μπορούν να χρησιμοποιηθούν από οποιονδήποτε φορέα ή πολίτη το επιθυμεί, προκειμένου να υποβάλλει τις δικές τους παρατηρήσεις στη δημόσια διαβούλευση για τη ΣΜΠΕ του ΠΕΣΔΑ Αττικής. Οι παρατηρήσεις πρέπει να υποβληθούν με ηλεκτρονικό μήνυμα, στις παρακάτω διευθύνσεις, γράφοντας σαν θέμα «Δημόσια διαβούλευση της ΣΜΠΕ του ΠΕΣΔΑ Αττικής»:
Διεύθυνση περιβάλλοντος ΥΠΕΝ: sec.dipa@prv.ypeka.gr
ΕΔΣΝΑ: eprotocol@edsna.gr
Γραμματεία Περιφερειακού Συμβουλίου Αττικής: ssona@patt.gov.gr
Διεύθυνση Περιβάλλοντος Περιφέρειας Αττικής: dperbna@patt.gov.gr
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
Επιλεγμένα σημεία παρατηρήσεων από το κείμενο, που υπέβαλλε το ΔΥΤΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ στη δημόσια διαβούλευση της ΣΜΠΕ του ΠΕΣΔΑ Αττικής
- Εκτιμώντας τα αποτελέσματα του ισχύοντος ΠΕΣΔΑ του 2016 επιβεβαιώνεται πως ήταν απολύτως βάσιμες οι αιτιάσεις μας, σύμφωνα με τις οποίες η υιοθέτηση του συγκεκριμένου ΠΕΣΔΑ θα είχε ως αποτέλεσμα να επεκταθεί για πολλοστή φορά ο ΧΥΤΑ Φυλής, να συνεχίζουμε να μην έχουμε δημοτικές υποδομές υποδοχής και αξιοποίησης των αστικών αποβλήτων και να εξακολουθούν να «λυμαίνονται» την ανακύκλωση τα ιδιωτικά συστήματα με τους δήμους να συνεχίζουν να κάνουν τη συλλογή και τη μεταφορά και να επωμίζονται το σχετικό κόστος.
- Πέρα και πάνω από αυτά, όμως, αποδείχθηκε ότι ο υφιστάμενος ΠΕΣΔΑ ήταν και είναι τελείως ευάλωτος και ανοιχτός στην περαιτέρω συντηρητικοποίησή του. Αυτό αποδείχτηκε περίτρανα από το γεγονός ότι οι νέες διοικήσεις της περιφέρειας και του ΕΔΣΝΑ, με τις «πλάτες» της κυβέρνησης της ΝΔ φυσικά, δεν είχαν απολύτως κανένα πρόβλημα να πορευτούν με αυτό για 3 συναπτά χρόνια.
- Στο νέο ΠΕΣΔΑ, υιοθετούνται, σκόπιμα, προβληματικές επιλογές (π.χ. μη ρεαλιστικοί ποσοτικοί στόχοι, απουσία χωροθέτησης βασικών υποδομών), προκειμένου να ενισχυθεί ο συγκεντρωτισμός, να συνεχιστεί η «υπερφόρτωση» της Δυτικής Αττικής και να καθιερωθεί η καύση, ως βασική μέθοδος διαχείρισης των αποβλήτων.
- Προωθείται στο ακρότατο σημείο η ιδιωτικοποίηση του τομέα της διαχείρισης των αποβλήτων, η επαναφορά της λογικής των Συμπράξεων Δημόσιου – Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ), η αποψίλωση των αρμοδιοτήτων και η υποβάθμιση του ρόλου της πρωτοβάθμιας τοπικής αυτοδιοίκησης.
- Εσκεμμένα μπαίνουν υπερβολικά υψηλοί στόχοι, που θα τους ζήλευαν ακόμη και χώρες με μεγάλη παράδοση στην ανακύκλωση και που είναι μαθηματικά βέβαιο ότι δε θα υλοποιηθούν. Η σκοπιμότητα είναι σαφής: πρέπει να βρεθεί τρόπος να νομιμοποιηθεί η καύση, ως βασικής μέθοδος διαχείρισης των αποβλήτων και η διοίκηση Πατούλη δεν το κρύβει, αφού δηλώνουν ρητά ότι ο στόχος της ταφής κάτω του 10% των ΑΣΑ είναι εφικτός μόνο με την εισαγωγή της καύσης.
- Ενισχύεται το συγκεντρωτικό μοντέλο και επιχειρείται να αποδυναμωθεί κάθε ουσιαστική δράση σε τοπικό – δημοτικό επίπεδο. Όλες οι βασικές λειτουργίες υποδοχής ανακυκλώσιμων ΚΔΑΥ, ΣΣΕΔ), επεξεργασίας βιοαποβλήτων (ΜΕΒΑ), επεξεργασίας σύμμεικτων (ΜΕΑ – ΜΑΑα), τελικής διάθεσης (ΧΥΤΑ – ΧΥΤΥ) έχουν περιφερειακό χαρακτήρα και ελέγχονται από το διαβαθμιδικό σύνδεσμο ΕΔΣΝΑ ο οποίος τις παραδίδει στους ιδιώτες εργολάβους.
- Βασικό στοιχείο του νέου ΠΕΣΔΑ είναι η εισαγωγή της καύσης, η οποία μάλιστα θεωρείται βασικό εργαλείο για την επίτευξη υψηλών στόχων εκτροπής από την ταφή. Από μέρους μας αντιστρατευόμαστε την καύση απορριμμάτων, είτε στην τσιμεντοβιομηχανία, είτε σε μονάδες καύσης για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και οι λόγοι είναι οι εξής: …….
- Στο νέο ΠΕΣΔΑ δεν υπάρχουν χωροθετήσεις νέων χώρων υγειονομικής ταφής, χωροθετήσεις των μονάδων επεξεργασίας σύμμεικτων και των μονάδων επεξεργασίας βιοαποβλήτων. Χωρίς τις χωροθετήσεις δεν είναι δυνατή η υλοποίηση των έργων, κάτι που σημαίνει ή ότι θα παρθούν αυθαίρετες αποφάσεις ή ότι δεν θα μπορεί να υλοποιηθεί του ΠΕΣΔΑ. Θα πρόκειται, δηλαδή, για ένα μη σχέδιο.
- Η τελευταία δεκαετία είναι μια περίοδος έντονης αντιπαράθεσης στο θέμα της διαχείρισης των αποβλήτων. Η αντιπαράθεση αναπτύχθηκε στη βάση ορισμένων χαρακτηριστικών δίπολων, όπως: συγκεντρωτισμός ή αποκέντρωση και εγγύτητα, ιδιωτικοποίηση ή δημόσιος χαρακτήρας του συστήματος διαχείρισης, έμφαση στις μεγάλες ποσότητες σύμμεικτων ή βάρος στην προδιαλογή υλικών, καύση ή ήπια περιβαλλοντική διαχείριση, υψηλό κόστος διαχείρισης ή χαμηλό κόστος και αναταποδοτικότητα κ.λπ.. Μέσα σε αυτό το περιβάλλον δομήθηκε μια ισχυρή κινηματική πρόταση, που είχε αντίκτυπο και σε θεσμικό επίπεδο, αυτή της αποκεντρωμένης διαχείρισης, με έμφαση στην πρόληψη και στην προδιαλογή των υλικών.
- Το περιεχόμενο του νέου ΠΕΣΔΑ έρχεται να επιβεβαιώσει τις χειρότερες προβλέψεις του ΔΥΤΙΚΟΥ ΜΕΤΩΠΟΥ και των άλλων συλλογικοτήτων της Δυτικής Αθήνας, της Δυτικής Αττικής και του Δυτικού Πειραιά. Ο συγκεντρωτισμός παγιώνεται, με τις πλέον ρυπαίνουσες δραστηριότητες να στοιχειώνουν τη δυτική πλευρά της Αττικής για τα επόμενα 30 χρόνια, οι κάτοικοί της θα εξακολουθούν να βιώνουν το συνήθη περιβαλλοντικό ρατσισμό.
Το πλήρες κείμενο της παρέμβασης του ΔΥΤΙΚΟΥ ΜΕΤΩΠΟΥ στη δημόσια διαβούλευση
Βασικές παρατηρήσεις και σχόλια επί της ΣΜΠΕ της 3ης αναθεώρησης του ΠΕΣΔΑ Αττικής
Στις 19/4/2022, η ΕΕ του ΕΔΣΝΑ ενέκρινε το επικαιροποιημένο κείμενο της 3ης αναθεώρησης του Περιφερειακού Σχεδίου Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΠΕΣΔΑ) Αττικής, που υπέβαλλε η κοινοπραξία των μελετητικών γραφείων, στα οποία είχε ανατεθεί η εκπόνησή της.
Ακολούθησε, τον Ιούνιο, η παραλαβή της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) του Περιφερειακού Σχεδίου Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΠΕΣΔΑ) της Αττικής, η οποία κατατέθηκε στο ΥΠΕΝ, από τον ΕΔΣΝΑ, με αριθμό πρωτοκόλλου ΥΠΕΝ 71920/4911/11.7.2022. Αφού ελέγχθηκε για την πληρότητά της, πήρε το «πράσινο» φως να αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του ΕΔΣΝΑ, κάτι που έγινε την Τρίτη 19/7/2022. Στις 10/8/2022, με σχετική ανακοίνωση του γραφείου τύπου του ΕΔΣΝΑ, έγινε γνωστό ότι ξεκινά «επίσημα» η δημόσια διαβούλευση πάνω στο περιεχόμενο της ΣΜΠΕ.
Στο πλαίσιο της διαβούλευσης, το ΔΥΤΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ καταθέτει και δημοσιοποιεί το παρακάτω κείμενο με τις βασικές παρατηρήσεις και τα σχόλιά του.
Α. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Σκοπός της ΣΜΠΕ είναι να εξετάσει και να αξιολογήσει τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της προτεινόμενης αναθεώρησης του ΠΕΣΔΑ Αττικής, καθώς και τις εναλλακτικές λύσεις που εξετάστηκαν. Το γεγονός ότι όχι μόνο η αναθέτουσα αρχή, αλλά και οι συντάκτες του ΠΕΣΔΑ και της ΣΜΠΕ είναι οι ίδιοι θέτει εξαρχής ένα θέμα αντικειμενικότητας των εκτιμήσεων που παρατίθενται και τις οποίες καλούμαστε να αξιολογήσουμε. Παρόλα αυτά, το ερώτημα αν το προτεινόμενο ΠΕΣΔΑ είναι το ενδεδειγμένο αποτελεί -τυπικά και ουσιαστικά- βασικό στοιχείο της διαδικασίας της διαβούλευσης της ΣΜΠΕ. Για το λόγο αυτό, θεωρούμε αναγκαίο να ξεκινήσουμε με την κριτική μας στο περιεχόμενο του ΠΕΣΔΑ και, στη συνέχεια, να παραθέσουμε τις βασικές μας παρατηρήσεις, ως προς τις περιβαλλοντικές του επιπτώσεις.
Από την αρχή, επισημαίνουμε ότι μας βρίσκει αντίθετους το περιεχόμενο της προτεινόμενης αναθεώρησης του ΠΕΣΔΑ και το ότι δεν εξετάζονται ουσιαστικά εναλλακτικές λύσεις που έχουν προταθεί εδώ και χρόνια[1] και οι οποίες έχουν το ελάχιστο περιβαλλοντικό αντίκτυπο με σημαντικά μικρότερο οικονομικό κόστος, διασφαλίζουν το δημόσιο χαρακτήρα της διαχείρισης των στερεών αποβλήτων και τον κοινωνικό έλεγχο και παράγουν μεγαλύτερα αποτελέσματα σε βάθος χρόνου.
Β. ΤΑ ΒΑΣΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΙΣΧΥΟΝΤΟΣ ΠΕΣΔΑ ΚΑΙ ΤΙ ΘΑ ΕΠΡΕΠΕ ΝΑ ΑΛΛΑΞΕΙ
Η προηγούμενη αυτοδιοικητική περίοδος (2014 – 2019) ξεκίνησε με μια θετική απόφαση, το Δεκέμβρη του 2014, για την ακύρωση των διαγωνισμών ΣΔΙΤ των τεσσάρων μονάδων επεξεργασίας αποβλήτων, που προβλέπονταν να γίνουν στη Φυλή (2), στο Γραμματικό και στην Κερατέα. Με σημαντική καθυστέρηση, το Δεκέμβρη του 2016, εγκρίθηκε -με επεισοδιακό και αντιδημοκρατικό τρόπο- νέο Περιφερειακό Σχέδιο Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΠΕΣΔΑ), το οποίο εξακολουθεί να είναι σε ισχύ.
Το ισχύον ΠΕΣΔΑ είχε δεχτεί -πριν από την έγκρισή του, ακόμη- σφοδρή κριτική[2], διότι παρά τις μεγαλοαστομίες παρουσίαζε πλήθος προβληματικών στοιχείων, μεταξύ των οποίων και το γεγονός ότι υιοθετούσε υπερβολικά φιλόδοξους ποσοτικούς στόχους για το 2020, που ήταν μαθηματικά βέβαιο ότι δεν μπορούσαν να εκπληρωθούν μέσα σε τέσσερα (4) χρόνια. Μεγάλης σημασίας ζήτημα αποδείχτηκε ότι ήταν και η απουσία χωροθέτησης, άρα και δυνατότητας υλοποίησης, μερικών από τις πιο βασικές περιφερειακές υποδομές, όπως οι μονάδες μηχανικής επεξεργασίας – ανάκτησης και οι χώροι τελικής διάθεσης – ασφαλούς ταφής. Αυτά και μόνο έδειχναν ότι δεν υπήρχε ούτε η γνώση, αλλά ούτε και η πρόθεση – δυνατότητα διαμόρφωσης και υλοποίησης ενός ριζικά διαφορετικού σχεδιασμού, σε σχέση με όσους είχαμε γνωρίσει ως τότε.
Ήταν, συνεπώς, απολύτως βάσιμες οι αιτιάσεις μας, σύμφωνα με τις οποίες η υιοθέτηση του συγκεκριμένου ΠΕΣΔΑ θα είχε ως αποτέλεσμα, για πολλά χρόνια από τότε:
- Να συνεχίζουμε να μην έχουμε δημοτικές υποδομές υποδοχής και αξιοποίησης (περιβαλλοντικά και οικονομικά) της πρώτης μεγάλης κατηγορίας των αστικών στερεών αποβλήτων (ΑΣΑ), των ανακυκλώσιμων υλικών.
- Να εξακολουθούν να «λυμαίνονται» την ανακύκλωση τα ιδιωτικά συστήματα -αξιοποιώντας αυτήν την κατάσταση-, με τους δήμους να συνεχίζουν να κάνουν τη συλλογή και τη μεταφορά και να επωμίζονται το σχετικό κόστος.
- Να συνεχίζουμε να μην έχουμε δημοτικές υποδομές υποδοχής και αξιοποίησης (περιβαλλοντικά και οικονομικά) της δεύτερης μεγάλης κατηγορίας των ΑΣΑ, των προδιαλεγμένων οργανικών, που θα πρέπει να μεταφέρονται στο ΕΜΑΚ και, ίσως, στο μέλλον και σε κάποιες άλλες κεντρικές μονάδες κομποστοποίησης.
- Εξ αιτίας των παραπάνω, τα ποσοστά προδιαλογής και ανάκτησης υλικών θα παραμένουν χαμηλά και οι στόχοι που μπαίνουν θα αποτελούν «όνειρο θερινής νυκτός».
- Τα σύμμεικτα θα εξακολουθήσουν να είναι η μεγαλύτερη κατηγορία των ΑΣΑ.
- Δε θα μπορούμε να υποβάλλουμε σε επεξεργασία τα πολλά σύμμεικτα που θα έχουμε, αφού το μοναδικό εργαλείο που θα έχουμε στη διάθεσή μας θα είναι το ΕΜΑΚ, το οποίο τη μόνη δουλειά που κάνει είναι: να θάβει ότι υποδέχεται, να συντηρεί την επιχειρηματική δραστηριότητα μιας ιδιωτικής εταιρείας και να «βάζει μέσα» οικονομικά τον ΕΔΣΝΑ και τους δήμους.
- Να εξακολουθούμε να έχουμε τεράστιες ανάγκες σε χώρους ταφής, οι οποίοι, όμως, δεν θα υπάρχουν, αφού τα τελευταία κύτταρα του ΧΥΤΑ Φυλής θα έχουν γεμίσει, μέχρι το τέλος του 2018 και οι νέοι ΧΥΤΑ/ΧΥΤΥ είναι ακόμη στα χαρτιά.
Πέρα από τα κυρίως διαχειριστικά και σχεδιαστικά προβλήματα, η κριτική περιελάμβανε και μια σειρά άλλων σημαντικών επισημάνσεων, που σχετίζονται με επιλογές οι οποίες έχουν και πολιτικό χαρακτήρα, όπως:
- Οι υψηλοί στόχοι προδιαλογής και ανάκτησης υλικών, για να επιτευχθούν, χρειάζονται το κατάλληλο μοντέλο διαχείρισης, όχι το οποιοδήποτε. Αυτό, δηλαδή, που ρίχνει το βάρος σε δραστηριότητες διαχείρισης, στη βάση της εγγύτητας και της μικρής κλίμακας.
- Αντί γι’ αυτό, επιλέχθηκε το συγκεντρωτικό μοντέλο, με επίκεντρο την εγκατάσταση της Φυλής που θα συνεχίσει να διευρύνεται, αφού παραπέμπεται στις καλένδες η χωροθέτηση νέων μονάδων επεξεργασίας υπολειμματικών σύμμεικτων και νέων χώρων ασφαλούς διάθεσης (ΧΥΤΥ), στη βάση της αποκέντρωσης και της δίκαιης κατανομής των όποιων βαρών στις περιοχές της Αττικής.
- Αν δεν αποσαφηνιστούν οι ρόλοι -τι κάνουν οι δήμοι, τι κάνει η περιφέρεια και τι κάνει η κεντρική διοίκηση- δεν υπάρχει περίπτωση να υλοποιηθεί σωστά το μοντέλο της αποκεντρωμένης διαχείρισης. Όσες επικλήσεις και αναφορές στην αναγκαιότητα εφαρμογής του κι αν γίνουν. Αυτό σχετίζεται και με τη συγκεντρωτική λειτουργία του ΕΔΣΝΑ και με την απουσία μικρότερων, ευέλικτων διαχειριστικών ενοτήτων.
- Εκτός από τις επιλογές που γίνονται καθαρά σε επίπεδο ΕΔΣΝΑ και περιφέρειας, η στρέβλωση της κατεύθυνσης του ΠΕΣΔΑ ξεκινά από την αποδοχή του περιεχομένου των ανεπαρκών Τοπικών Σχεδίων Διαχείρισης (ΤΣΔ) των δήμων. Καθώς η συντριπτική πλειοψηφία των ΤΣΔ, βρίσκονται σε μεγάλη υστέρηση και δεν ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις του (σημ.: προηγούμενου) ΕΣΔΑ, ούτε και σε αυτά που προβλέπει ο οδηγός του ΕΔΣΝΑ για τη σύνταξη των ΤΣΔ των δήμων.
- Παραμένει ανέγγιχτο το σαθρό οικοδόμημα της ανακύκλωσης, καθώς κυριαρχεί η ατολμία -και η αδυναμία- των δήμων να πάρουν πάνω τους την υπόθεση της ανακύκλωσης, οργανώνοντας δημοτικές υποδομές ανακύκλωσης και η απροθυμία του ΕΔΣΝΑ και της περιφέρειας να τις επιβάλλει. Ως αποτέλεσμα, ο ΠΕΣΔΑ συνεχίζει να κινείται στη λογική της συντήρησης των υφιστάμενων ΣΕΔ και, ιδιαίτερα, της ΕΕΑΑ ΑΕ και του μπλε κάδου, υποδεικνύοντας στους δήμους τη συνεργασία μαζί τους.
- Η προδιαγραφόμενη αποτυχία επίτευξης του στόχου της προδιαλογής του 40% των οργανικών, το 2020, είναι μια σοβαρή προβληματική πτυχή του ΠΕΣΔΑ, στο συγκεκριμένο ζήτημα. Μια εξ ίσου σοβαρή πτυχή είναι η μεγάλη πιθανότητα να οδηγηθούμε σε ενεργειακή αξιοποίηση – καύση, αφού, ταυτόχρονα, υπάρχει η ρητή δέσμευση υψηλών ποσοστών εκτροπής από την ταφή των βιοαποβλήτων. Σε συνδυασμό με την πιθανή παραγωγή μεγάλων ποσοτήτων δευτερογενών καυσίμων από τις μεγάλες μονάδες επεξεργασίας σύμμεικτων, στρώνεται το έδαφος για να εισβάλλει, από την πίσω πόρτα, η καύση.
- Δε διεκδικούνται οι απαραίτητες θεσμικές ρυθμίσεις για να διευκολύνεται η αποκεντρωμένη διαχείριση και να εξασφαλίζονται τα απαραίτητα κονδύλια για την εφαρμογή της.
- Η αναφορά στη χρηματοδότηση της υλοποίησης των δράσεων του ΠΕΣΔΑ, με δεδομένη τη μεγάλη ασάφεια και αοριστία στα βασικά, αλλά και στα επιμέρους, έργα υποδομών, φαντάζει περισσότερο σαν μια τυπική υποχρέωση του ΠΕΣΔΑ και λιγότερο σαν μια ρεαλιστική απεικόνιση του πραγματικού κόστους. Είναι χαρακτηριστική, πάντως, του προσανατολισμού του ΠΕΣΔΑ η προβλεπόμενη κατανομή της χρηματοδότησης: σε κεντρικές υποδομές και σε έργα συλλογής και μεταφοράς στους δήμους. Απουσιάζει οποιαδήποτε αναφορά σε δημοτικές υποδομές ανακύκλωσης, ενώ είναι συμβολικό το κονδύλι για υποδομές δημοτικής κομποστοποίησης.
- Σε κάποιες λίγες περιπτώσεις, αποδίδεται στο μοντέλο της αποκεντρωμένης διαχείρισης ότι στρώνει το έδαφος στην ιδιωτικοποίηση. Κανείς δεν υποστήριξε ότι υπάρχει μοντέλο διαχείρισης που να είναι απροσπέλαστο στην ιδιωτικοποίηση, αν δήμοι και περιφέρειες έχουν αυτόν τον προσανατολισμό. Το ζήτημα, ωστόσο, είναι ποιο μοντέλο θωρακίζει καλύτερα το δημόσιο χαρακτήρα. Αυτό που είναι στα μέτρα και στις δυνατότητες των δήμων και προϋποθέτει τη συμμετοχή της κοινωνίας ή αυτό που αναγκαστικά οδηγεί στην αγκαλιά των εργολάβων; Ας σκεφτούμε μόνο πως το 90% των εργασιών που εκτελούνται στην εγκατάσταση της Φυλής διεκπεραιώνεται από εργολάβους, χωρίς να υπάρχει ούτε ΣΔΙΤ, ούτε καμιά άλλη σύμβαση παραχώρησης.
Εξ αιτίας όλων των παραπάνω προβλημάτων, το υφιστάμενο ΠΕΣΔΑ του 2016 έχει οδηγηθεί σε πλήρη αποτυχία. Δεν υπάρχει πιο πειστική τεκμηρίωση αυτής της εκτίμησης, από τους παρακάτω τρεις κρίσιμους δείκτες:
- Η μη υλοποίηση οποιασδήποτε νέας βασικής περιφερειακής ή αποκεντρωμένης υποδομής (μονάδες επεξεργασίας υπολειμματικών σύμμεικτων, μονάδες ανακύκλωσης και επεξεργασίας βιοαποβλήτων, χώροι ασφαλούς τελικής διάθεσης – ταφής τελικού υπολείμματος).
- Η συνεχής διεύρυνση της εγκατάστασης στη Φυλή (επέκταση και «εκσυγχρονισμός» της μονάδας επεξεργασίας ΕΜΑΚ, ανανέωση της σύμβασης για τη λειτουργία του αποτεφρωτήρα επικίνδυνων αποβλήτων υγειονομικών μονάδων μέχρι το 2047, κατασκευή νέου ΧΥΤΑ, με επέκταση του υπάρχοντος).
- Κυριαρχία των σύμμεικτων αποβλήτων (των ανάμεικτων αποβλήτων του πράσινου κάδου) σε ποσοστό 91%, με την παντός είδους ανακύκλωση με προδιαλογή να είναι καθηλωμένη στο 5,65% και τα προδιαλεγμένα βιοαπόβλητα στο 2,79% (κυρίως πράσινα και μόνο 0,47% προδιαλεγμένα οργανικά στον καφέ κάδο!!!). Ακολουθεί σχετικός πίνακας, που επεξεργάστηκε το ΔΥΤΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ, στη βάση επίσημων στοιχείων του ΕΔΣΝΑ που δόθηκαν μόνο μετά από επίμονο κοινοβουλευτικό έλεγχο.
| Πέρα και πάνω από αυτά, όμως, αποδείχθηκε ότι ο υφιστάμενος ΠΕΣΔΑ ήταν και είναι τελείως ευάλωτος και ανοιχτός στην περαιτέρω συντηρητικοποίησή του. Αυτό αποδείχτηκε περίτρανα από το γεγονός ότι οι νέες διοικήσεις της περιφέρειας και του ΕΔΣΝΑ, με τις «πλάτες» της κυβέρνησης της ΝΔ φυσικά, δεν είχαν απολύτως κανένα πρόβλημα να πορευτούν με αυτό για 3 συναπτά χρόνια. |
Με βάση τα παραπάνω στοιχεία, τα μόνα που είναι δημόσια διαθέσιμα, προκύπτει ότι η συνολική ανάκτηση με προδιαλογή ανακυκλώσιμων και βιοαποβλήτων ανέρχεται το 2020 σε ποσοστό 8,44%, χωρίς να συνυπολογίζονται τα βιομηχανικά και εμπορικά απόβλητα συσκευασίας (ΒΕΑΣ). Σημειώνουμε ότι ο ισχύων ΠΕΣΔΑ έβαζε στόχο για την ανάκτηση με διαλογή στην πηγή 52,66%, μέχρι το 2020!!!
Γ. ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΑΝΑΘΕΩΡΗΜΕΝΟΥ ΠΕΣΔΑ
Όσα εκτέθηκαν στην προηγούμενη ενότητα επιβεβαιώνουν ότι:
- Επιβάλλεται αναθεώρηση του υφιστάμενου ΠΕΣΔΑ.
- Η αναθεώρηση πρέπει να κινηθεί στη βάση επιλογών που θα αναιρούν τα προβλήματα του ισχύοντος ΠΕΣΔΑ και δε θα τα αναπαράγουν και επιτείνουν.
Η διαχείριση του θέματος της αναθεώρησης του ισχύοντος ΠΕΣΔΑ, από την παρούσα διοίκηση της περιφέρειας Αττικής -και του ΕΔΣΝΑ- ήταν προβληματική και αδιαφανής. Παρότι οι διαδικασίες της αναθεώρησης του ΠΕΣΔΑ έχουν ξεκινήσει από το Δεκέμβρη του 2019, φτάσαμε στο καλοκαίρι του 2022 για να πάρουμε στα χέρια μας ολοκληρωμένα κείμενα που να αποτυπώνουν τις θέσεις της τωρινής διοίκησης της περιφέρειας. Οι όποιες ενημερώσεις μεσολάβησαν έγιναν πάντα σε «προστατευμένο» και φίλιο περιβάλλον, με μη δεσμευτικό τρόπο και σε πολύ περιορισμένη κλίμακα, που ποτέ δεν περιελάμβαναν την κοινωνία και τους φορείς. Έγινε σαφές, από πολύ νωρίς, ότι υπήρχε η πρόθεση να επιβληθούν -με συνοπτικές διαδικασίες- προειλημμένες αποφάσεις, με αμιγώς πολιτικο – οικονομικά κριτήρια. Κάτι που ήρθε να ενισχύσει αυτό που έχουμε επισημάνει και με άλλες αφορμές, ό,τι δηλαδή τον πραγματικό σχεδιασμό της διαχείρισης των αποβλήτων τον κάνουν οι εργολάβοι, με τις κατά καιρούς διοικήσεις του ΕΔΣΝΑ και της περιφέρειας Αττικής να προσαρμόζονται στις επιθυμίες και στις επιδιώξεις τους.
Τα κείμενα του ΠΕΣΔΑ και της ΣΜΠΕ, στα κεφάλαια για τη σκοπιμότητα της αναθεώρησης, δε μαρτυρούν πρόθεση ουσιαστικής αξιολόγησης του υφιστάμενου ΠΕΣΔΑ. Εστιάζουν, αφενός, στην ανάγκη προσαρμογής στις νομοθετικές αλλαγές που έχουν μεσολαβήσει και, αφετέρου, στη μη εκπλήρωση των ποσοτικών στόχων για το 2020, για την τεκμηρίωση της οποίας χρησιμοποιούνται στοιχεία του 2019, κι ας βρισκόμαστε στο 2022!
Οι βασικές διαπιστώσεις, ως προς τα αποτελέσματα των δράσεων του ΠΕΣΔΑ του 2016 είναι οι εξής αυτονόητες:
- Η παραγωγή αποβλήτων στο χρονικό διάστημα 2015-2019 παρουσίασε αυξητική τάση.
- Το δίκτυο πράσινων σημείων είναι σε μηδαμινό στάδιο ανάπτυξης.
- Το σύνολο σχεδόν των ΑΣΑ οδηγείται σε ταφή, στον ΧΥΤΑ Φυλής, του οποίου η λειτουργία δεν έπαυσε.
- Είναι πολύ χαμηλά τα ποσοστά ΔσΠ, ανάκτησης και αξιοποίησης δευτερογενών προϊόντων και δεν κατασκευάστηκαν οι προβλεπόμενες υποδομές ΜΕΑ, ΜΕΒΑ και ΧΥΤΑ/ΧΥΤΥ.
Μεγαλύτερη σημασία έχει το σε ποιους παράγοντες αποδίδονται τα παραπάνω αποτελέσματα. Αναφέρεται, λοιπόν, ότι:
«Τα αίτια της απόκλισης της διαχείρισης των ΑΣΑ στην Περιφέρεια Αττικής από τους τιθέμενους στόχους του ΠΕΣΔΑ 2016 εντοπίζονται στους κάτωθι άξονες:
- Μετατόπιση του κέντρου βάρους της διαχείρισης σε επίπεδο ΟΤΑ, μέσω της εκπόνησης φιλόδοξων ΤΟΠΙΚΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ (ΤΣΔΑ Δήμων), τα οποία προέβλεπαν επίτευξη σημαντικού ποσοστού των στόχων σε δημοτικές μονάδες (Πράσινα Σημεία, ΜΕΒΑ).
- Περιορισμένη συμμετοχή πολιτών που οφείλεται στην ελλιπή ενημέρωση του δημοτών της περιοχής για τα άμεσα και έμμεσα οφέλη από την ενεργή συμμετοχή στις δράσεις ανακύκλωσης και επαναχρησιμοποίησης απορριμμάτων.
| Ο χαρακτήρας της κριτικής που επιφυλάσσεται στο υφιστάμενο ΠΕΣΔΑ προδιαθέτει για ένα νέο ΠΕΣΔΑ, το οποίο:
• Θα αναιρεί τα όποια ψήγματα υπάρχουν, έστω ρητορικά, της λογικής της αποκεντρωμένης διαχείρισης, ενισχύοντας το συγκεντρωτισμό του συστήματος. • Παρά την αναφορά σε «περιορισμένη συμμετοχή των πολιτών», θα στεγανοποιήσει τον τομέα της διαχείρισης των αποβλήτων, όχι μόνο απέναντι σε οποιαδήποτε απόπειρα κοινωνικού ελέγχου και συμμετοχής των πολιτών, αλλά και απέναντι στην πρωτοβάθμια αυτοδιοίκηση. • Θα επιτείνει παλιά και θα δημιουργήσει νέα περιβαλλοντικά προβλήματα. • Θα προωθήσει την καθολική ιδιωτικοποίηση των υποδομών και των δράσεων διαχείρισης αποβλήτων. • Θα εκτοξεύσει σε δυσθεώρητα ύψη το κόστος διαχείρισης. |
- Αδυναμία υλοποίησης απαραίτητων κεντρικών υποδομών, λόγω καθυστερήσεων στον σχεδιασμό και στην έλλειψη διαθέσιμων πόρων για δημόσιες επενδύσεις που παρατηρήθηκε την περίοδο της οικονομικής κρίσης.»
Το σχέδιο εξετάζει και προτείνει πολιτικές διαχείρισης για πολλές κατηγορίες αποβλήτων (απόβλητα αστικού τύπου – ΑΣΑ, βιομηχανικά απόβλητα, γεωργοκτηνοτροφικά απόβλητα, λοιπά επικίνδυνα απόβλητα, απόβλητα εκσκαφών, κατασκευών και κατεδαφίσεων – ΑΕΚΚ, λοιπά ρεύματα αποβλήτων που εμπίπτουν στην εναλλακτική διαχείριση, επικίνδυνα απόβλητα υγειονομικών μονάδων – ΕΑΥΜ). Υποτίθεται ότι έχει ένα εύρος δεκαετίας (2021 – 2030), αλλά στη πραγματικότητα πρόκειται για σχεδιασμό οκταετίας (2023 – 2030). Αυτό πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη, σε ό,τι αφορά στη ρεαλιστικότητα των στόχων που μπαίνουν.
Στο κείμενο αυτό εστιάζουμε στη διαχείριση των αποβλήτων αστικού τύπου (ΑΣΑ), όπου και διαπιστώνονται οι πιο κραυγαλέες επιλογές, προκειμένου να τεκμηριωθούν οι εκτιμήσεις που προηγήθηκαν.
Γ.1 Τα βασικά χαρακτηριστικά του προτεινόμενου ΠΕΣΔΑ
- Από καθαρά τεχνική – διαχειριστική άποψη, δε διαφοροποιείται ριζικά από το ισχύον ΠΕΣΔΑ του 2016. Ακόμη πιο κοντά βρίσκεται στις πολιτικές που ακολούθησαν, στην πράξη, οι προηγούμενες διοικήσεις της περιφέρειας και του ΕΔΣΝΑ. Όπως και στο ισχύον ΠΕΣΔΑ, υιοθετούνται, σκόπιμα, προβληματικές επιλογές (π.χ. μη ρεαλιστικοί ποσοτικοί στόχοι, απουσία χωροθέτησης βασικών υποδομών), προκειμένου να ενισχυθεί ο συγκεντρωτισμός, να συνεχιστεί η «υπερφόρτωση» της Δυτικής Αττικής και να καθιερωθεί η καύση, ως βασική μέθοδος διαχείρισης των αποβλήτων. Κατά τα άλλα, προωθείται στο ακρότατο σημείο η ιδιωτικοποίηση του τομέα της διαχείρισης των αποβλήτων, η επαναφορά της λογικής των Συμπράξεων Δημόσιου – Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ), η αποψίλωση των αρμοδιοτήτων και η υποβάθμιση του ρόλου της πρωτοβάθμιας τοπικής αυτοδιοίκησης.
- Σε ό,τι αφορά στην αποτίμηση της μέχρι τώρα διαχείρισης, υπάρχουν πολλά βασικά στοιχεία που δεν τεκμηριώνονται. Εκθέσεις σημαντικές, που σχετίζονται με τον προσδιορισμό της συνολικής ανάκτησης (ανάκτηση ΕΜΑΚ, ανάκτηση ΒΕΑΣ, αποτελέσματα ΣΣΕΔ κ.λπ.) δεν παρατίθενται. Τα ποσοτικά στοιχεία για τις συνολικές ποσότητες των παραγόμενων ΒΕΑΣ εκτιμώνται κατ’ αναλογία των δεδομένων του ΕΣΔΑ, που κι αυτά δεν τεκμηριώνονται επαρκώς. Με παρόμοιο αυθαίρετο τρόπο υπολογίζεται η παραγωγή και ανάκτηση έντυπου χαρτιού. Κατά συνέπεια, τα ποσοστά της ανάκτησης είναι ανεπαρκώς αιτιολογημένα και πιθανότατα, υπερεκτιμημένα, προκειμένου να παρουσιάζεται μια υποτυπωδώς αξιοπρεπής εικόνα στα όργανα της ΕΕ.
- Οι εκτιμήσεις και οι υπολογισμοί για την ποιοτική σύσταση και τις παραγόμενες ποσότητες ΑΣΑ, όπως και στο ισχύον ΠΕΣΔΑ, γίνονται στη βάση παραδοχών, οι οποίες ελέγχονται για την ακρίβειά τους. Χρησιμοποιείται ένας υψηλός συντελεστής παραγωγής αποβλήτων, σταθερά σχεδόν μέχρι το 2030, της τάξης των 570 – 580 kg/κάτοικο/έτος. Η πρόληψη είναι εμφανώς υποτιμημένη, οπότε και οι προσδοκίες από τα μέτρα πρόληψης είναι πολύ περιορισμένες. Αν και γίνεται λόγος για μείωση του πληθυσμού, αλλά και για μείωση του συντελεστή παραγωγής αποβλήτων, κατά 3% κατ’ έτος, μέχρι το 2030, η παραγωγή των ΑΣΑ το 2030 είναι ελάχιστα μειωμένη σε σχέση με το 2019 (2.068.810 τόνοι, έναντι των 2.198.746 τόνων).
- Όπως προαναφέρθηκε, η περίοδος αναφοράς του νέου ΠΕΣΔΑ έχει -αντικειμενικά- συρρικνωθεί σε 8 από 10 χρόνια (2023-2030). Ταυτόχρονα, τα τωρινά αποτελέσματα στον τομέα της ανακύκλωσης – ανάκτησης είναι από τα χαμηλότερα στην ΕΕ. Παρόλα αυτά, επαναλαμβάνεται το φαινόμενο να μπαίνουν υπερβολικά υψηλοί στόχοι, που θα τους ζήλευαν ακόμη και χώρες με μεγάλη παράδοση στην ανακύκλωση και που είναι μαθηματικά βέβαιο ότι δε θα υλοποιηθούν. Αυτό σημαίνει ότι θα έχουμε περισσότερα σύμμεικτα από τα αναμενόμενα, άρα και μεγαλύτερα ποσοστά υπολειμμάτων προς ταφή. Το εντυπωσιακό είναι ότι αυτή η απλή αλήθεια δεν εμπόδισε τους συντάκτες του νέου ΠΕΣΔΑ να προτάξουν το στόχο της μείωσης της υγειονομικής ταφής των ΑΣΑ σε ποσοστό μικρότερο του 10% το έτος 2030, πέντε χρόνια νωρίτερα από το στόχο που θέτουν οι ευρωπαϊκές κατευθύνσεις. Η σκοπιμότητα είναι σαφής: πρέπει να βρεθεί τρόπος να νομιμοποιηθεί η καύση, ως βασικής μέθοδος διαχείρισης των αποβλήτων. Οι μελετητές του νέου ΠΕΣΔΑ δεν το κρύβουν, αφού δηλώνουν ρητά ότι ο στόχος της ταφής κάτω του 10% των ΑΣΑ είναι εφικτός μόνο με την εισαγωγή της καύσης.
- Παράλληλα με τα παραπάνω, οι στόχοι που μπαίνουν διακρίνονται από μια στατικότητα. Δηλαδή, θεωρούνται σαν το απώτατο σημείο των όποιων προσπαθειών γίνουν. Απουσιάζει ή, τουλάχιστον, δεν είναι εμφανής η εξελικτικότητα των στόχων και η περαιτέρω βελτίωση των δεικτών. Αυτό σημαίνει ότι, έμμεσα, μπαίνει ένα «ταβάνι» στην ανάκτηση με προδιαλογή των υλικών, ενώ η υιοθέτηση πρακτικών καύσης θα λειτουργεί αντιπαραθετικά, καθώς θα απαιτούνται σταθερά υψηλές ποσότητες δευτερογενών καυσίμων, άρα και υψηλών ποσοτήτων σύμμεικτων (μη διαχωρισμένων) ΑΣΑ. Κάτι που επιβεβαιώνεται από τα στατιστικά δεδομένα χωρών με υψηλά ποσοστά αποτέφρωσης ΑΣΑ. Το γεγονός αυτό επηρεάζει καθοριστικά και τη διαστασιολόγηση των μονάδων επεξεργασίας ΑΣΑ, που -κατά κανόνα- δεν έχουν τη δυνατότητα προσαρμογής, ώστε να λειτουργήσουν σαν τμήμα της αλυσίδας της ανακύκλωσης – ανάκτησης υλικών.
- Επαναθεσμοθετείται το συγκεντρωτικό μοντέλο και επιχειρείται να αποδυναμωθεί κάθε ουσιαστική δράση σε τοπικό – δημοτικό επίπεδο. Όλες οι βασικές λειτουργίες υποδοχής ανακυκλώσιμων ΚΔΑΥ, ΣΣΕΔ), επεξεργασίας βιοαποβλήτων (ΜΕΒΑ), επεξεργασίας σύμμεικτων (ΜΕΑ – ΜΑΑα), τελικής διάθεσης (ΧΥΤΑ – ΧΥΤΥ) έχουν περιφερειακό χαρακτήρα και ελέγχονται από το διαβαθμιδικό σύνδεσμο ΕΔΣΝΑ. Σε σχέση με τον υφιστάμενο ΠΕΣΔΑ οι διαφοροποιήσεις είναι μικρές. Δεν μπορούμε να μην αναφερθούμε στην προσπάθεια του ΕΔΣΝΑ να υπερκεράσει τους δήμους, ακόμη και στις καθιερωμένες λειτουργίες τους, όπως οι δράσεις προδιαλογής υλικών, καθώς και της συλλογής και μεταφοράς. Επιβάλλει, από τα πάνω, το ΣΣΕΔ «Ανταποδοτική ανακύκλωση» και επιχειρεί να «κηδεμονεύσει» τις δράσεις προδιαλογής βιοαποβλήτων και της δημιουργίας πράσινων σημείων και γωνιών ανακύκλωσης. Στηρίζει το συγκεντρωτισμό με τη συνέχιση της λειτουργίας των σταθμών μεταφόρτωσης (ΣΜΑ) των ΑΣΑ -οι περισσότεροι των οποίων λειτουργούν χάρη σε μια προσωρινή χαριστική νομοθετική ρύθμιση-, ενώ αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο να δημιουργηθούν και νέοι, όχι μόνο για μεταφορά σύμμεικτων, αλλά και ανακυκλώσιμων και βιοαποβλήτων.
- Μια σημαντική διαφορά είναι ότι στο νέο ΠΕΣΔΑ έχει απαλειφθεί η πρόβλεψη για τη δημιουργία νέων ΧΥΤΥ, και έχει εκλείψει η κατηγορηματικότητα για το κλείσιμο του ΧΥΤΑ Φυλής. Πολύ δε περισσότερο, δε γίνεται λόγος για κλείσιμο της εγκατάστασης (ΟΕΔΑ) της Φυλής, αφού περιφέρεια Αττικής και ΕΔΣΝΑ φρόντισαν να παγιώσουν τη λειτουργία βασικών εγκαταστάσεων, όπως το ΕΜΑΚ, ο αποτεφρωτήρας επικίνδυνων υγειονομικών αποβλήτων, η μονάδα καύσης βιοαερίου και η ιδιωτική μονάδα της WATT ΑΕ. Αναπάντητο παραμένει το ερώτημα πού θα γίνεται η ασφαλής τελική διάθεση των υπολειμμάτων, αφού αυτά θα εξακολουθήσουν να υπάρχουν και μετά το 2024, που έχει τεθεί σαν χρονικό όριο λειτουργίας του υφιστάμενου ΧΥΤΑ Φυλής, αλλά και μετά 2030, όσο ανέφικτος κι αν φαίνεται ο στόχος για ταφή κάτω του 10% των ΑΣΑ. Όπως συμβαίνει πάντα, η επαπειλούμενη υγειονομική κρίση θα αντιμετωπιστεί με συνεχείς επεκτάσεις του ΧΥΤΑ Φυλής. Το ίδιο ισχύει και για τους χώρους διάθεσης Βιομηχανικών Επικίνδυνων Αποβλήτων (ΒΕΑ), που παραμένουν σε εκκρεμότητα και μετά την έγκριση του τελευταίου ΕΣΔΑ, παρά το στόχο της «επιδίωξης αυτάρκειας σε δίκτυα διάθεσης (D)».
- Μια άλλη σημαντική διαφορά είναι η εισαγωγής της καύσης, με πρωτεύοντα ρόλο στη διαδικασία της διαχείρισης των ΑΣΑ. Πρόκειται για επιλογή που δεν υιοθετήθηκε με περιβαλλοντικά κριτήρια, αλλά με καθαρά οικονομικά – πολιτικά. Παρόλα αυτά, απουσιάζει οποιαδήποτε συγκεκριμένη αναφορά στις μονάδες στις οποίες θα γίνεται η καύση, τόσο τις ιδιωτικές βιομηχανίες, όσο και αυτές που έχει αναλάβει να κατασκευάσει η κεντρική διοίκηση, με τις τελευταίες να βρίσκονται ακόμη στη σφαίρα της γενικόλογης πρόθεσης. Είναι προφανές ότι χωρίς αυτό το στοιχείο -και άλλα παρόμοια- ούτε ολοκληρωμένο ΠΕΣΔΑ μπορεί να υπάρξει, ούτε η ΣΜΠΕ μπορεί να θεωρηθεί επαρκής και πλήρης.
- Μεγάλη «πληγή» του νέου ΠΕΣΔΑ, όπως και του ισχύοντος, είναι η απουσία χωροθετήσεων των μονάδων επεξεργασίας σύμμεικτων (ΜΕΑ ή ΜΑΑα κατά το νέο ΠΕΣΔΑ) και των μονάδων επεξεργασίας βιοαποβλήτων (ΜΕΒΑ). Κάτι αντίστοιχο ισχύει και με τις μονάδες καύσης. Χωρίς τις χωροθετήσεις δεν είναι δυνατή η υλοποίηση των έργων, κάτι που σημαίνει ή ότι θα παρθούν αυθαίρετες αποφάσεις ή ότι δεν θα μπορεί να υλοποιηθεί του ΠΕΣΔΑ. Θα πρόκειται, δηλαδή, για ένα μη σχέδιο. Επιπρόσθετα, χωρίς τις χωροθετήσεις δεν μπορεί να υπάρξει η πρέπουσα περιβαλλοντική αξιολόγηση, με συνέπεια να πάσχει και η ίδια η ΣΜΠΕ.
- Το μοντέλο που έχει επιλεγεί στο νέο ΠΕΣΔΑ ωθεί στην περαιτέρω ιδιωτικοποίηση και, ταυτόχρονα, την προϋποθέτει. Η επαναφορά των ΣΔΙΤ είναι ένα χαρακτηριστικό δείγμα, όπως και το γεγονός ότι η υλοποίηση, ακόμη και απλών δράσεων προδιαλογής και ανακύκλωσης, επαφίεται σε ιδιωτικά συστήματα και εργολάβους.
Ακολουθεί μια πιο λεπτομερής αναφορά σε ορισμένα από τα ζητήματα που προαναφέρθηκαν.
Γ.2 Ποσότητες ΑΣΑ – ανάκτηση
Η μελέτη δίνει τα παρακάτω στοιχεία για τα οικιακού τύπου ΑΣΑ και τα προσομοιάζοντα με αυτά, για το έτος 2019:
| κατηγορίες ΑΣΑ | Ποσότητες | ||
| βάρος (τόνοι) | ποσοστό | ποσοστό | |
| πράσινος κάδος (σύμμεικτα) | 1.783.186,85 | 87,64% | 87,64% |
| μπλε κάδος (συσκευασίες) | 81.351,81 | 4,00% | 8,60% |
| έντυπο χαρτί | 67.665,00 | 3,33% | |
| λοιπά ανακυκλώσιμα | 25.988,66 | 1,28% | |
| πράσινα (κλαδέματα) | 55.365,53 | 2,72% | 3,76% |
| καφέ κάδος (οργανικά) | 21.209,15 | 1,04% | |
| σύνολο | 2.034.767,00 | 100,00% | 100,00% |
Σε αυτές τις ποσότητες προσμετρά άλλους 163.979,00 τόνους βιομηχανικών και εμπορικών αποβλήτων συσκευασίας (ΒΕΑΣ), οπότε θεωρεί ότι η συνολική ποσότητα των ΑΣΑ ανέρχεται σε 2.198.746,00 τόνους. Ο υπολογισμός γίνεται προσεγγιστικά, βασιζόμενος στην εκτίμηση του εθνικού σχεδίου διαχείρισης αποβλήτων (ΕΣΔΑ) ότι τα ΒΕΑΣ αποτελούν το 7,46% του συνόλου των ΑΣΑ. Σε κάθε περίπτωση δε δίνεται η ποσότητα των ΒΕΑΣ που ανακυκλώνεται, παρά μόνο η συνολική. Σε κάποιο σημείο γράφεται ότι η ποσότητα των ΒΕΑΣ είναι αυτή που συλλέγεται, ότι δηλαδή έχουμε ανάκτηση 100%. Δεν είναι, όμως, έτσι. Στη σελίδα 34 γίνεται λόγος για συνολική ανάκτηση στην πηγή 351.177,96 τόνων. Αν από την ποσότητα αυτή αφαιρέσουμε τα ανακτήσιμα του παραπάνω πίνακα, μας μένουν 99.597,81 τόνοι. Συνεπώς, στην καλύτερη περίπτωση, η προδιαλογή από τα ΒΕΑΣ δεν ξεπερνά τους 100.000 τόνους.
Επίσης, παρουσιάζεται προδιαλογή οργανικών στον καφέ κάδο ύψους 21.209,15 τόνων, κάτι που δεν ισχύει. Η ίδια η μελέτη αναφέρει (σελίδα 19) ότι από τον καφέ κάδο των δήμων συλλέχθηκαν 2.428,82 τόνοι. Στα απολογιστικά στοιχεία του ΕΔΣΝΑ για το 2018 αναφέρεται ότι η συνολική προδιαλογή οργανικών (καφέ κάδος, λαϊκές, λαχαναγορά κ.λπ.) ήταν 4.621,96 τόνοι. Τέλος, στη σελίδα 34 αναφέρεται ότι η χωριστή συλλογή βιοαποβλήτων ήταν 57.431,01 τόνοι. Αν αφαιρέσουμε τα κλαδέματα (55.365,53 τόνοι) απομένουν 2.065,48 τόνοι (!). Με πολύ μεγάλη ελαστικότητα, μπορούμε να δεχτούμε ότι η πραγματική προδιαλογή οργανικών είναι της τάξης των 5.000 τόνων και πως ότι γίνεται οφείλεται κυρίως στα πράσινα – κλαδέματα.
Πουθενά δεν τεκμηριώνεται η προδιαλογή 67.665 τόνων έντυπου χαρτιού. Το σχετικό πρόγραμμα του ΕΔΣΝΑ για συλλογή έντυπου χαρτιού δεν υφίσταται ουσιαστικά και αυτό μας κάνει να εκτιμούμε ότι είναι αδύνατον να συλλέγονται πάνω από 10.000 τόνοι έντυπου χαρτιού.
Η πραγματική ανάκτηση
Με βάση τις παραπάνω παραδοχές, ο παρακάτω πίνακας δίνει μια πιο ρεαλιστική εκτίμηση του σημερινού επιπέδου της ανάκτησης υλικών με προδιαλογή.
| κατηγορίες ΑΣΑ | Ποσότητες | ||
| βάρος (τόνοι) | ποσοστό | ποσοστό | |
| πράσινος κάδος (σύμμεικτα) | 1.783.186,85 | 86,52% | 86,52% |
| μπλε κάδος (συσκευασίες) | 81.351,81 | 3,95% | 10,55% |
| έντυπο χαρτί | 10.000,00 | 0,49% | |
| λοιπά ανακυκλώσιμα | 25.988,66 | 1,26% | |
| βιομηχανικά – εμπορικά απόβλητα συσκευασίας | 100.000,00 | 4,85% | |
| πράσινα (κλαδέματα) | 55.365,53 | 2,69% | 2,93% |
| καφέ κάδος (οργανικά) | 5.000,00 | 0,24% | |
| σύνολο | 2.060.892,85 | 100,00% | 100,00% |
Συνεπώς, μόνο το 13.48% των παραγόμενων ΑΣΑ προδιαλέγεται στην πηγή, ενώ το 86,52% παραμένει σε σύμμεικτη μορφή και οδηγείται είτε απευθείας για ταφή στο ΧΥΤΑ Φυλής (το μεγαλύτερο μέρος), είτε για επεξεργασία στο εργοστάσιο ΕΜΑΚ. Δηλώνεται ανάκτηση στο ΕΜΑΚ 56.400 τόνων, από τους οποίους τα πραγματικά ανακυκλώσιμα δεν είναι παραπάνω από 15.000 τόνους, σύμφωνα με ανάλυση στοιχείων του ΔΥΤΙΚΟΥ ΜΕΤΩΠΟΥ για το 2018, δηλαδή ποσοστό 0,73% του συνόλου των ΑΣΑ. Τελικά, η συνολική ανάκτηση είναι 14,21%, ενώ σε ταφή οδηγείται το 82% των παραγόμενων ΑΣΑ (το υπόλοιπο αντιστοιχεί σε απώλειες, κατά τη διάρκεια των μεταφορών – συμπιέσεων και της επεξεργασίας στο ΕΜΑΚ).
Γ.3 Στόχοι
Το υφιστάμενο ΠΕΣΔΑ, με χρονικό ορίζοντα το 2020, έβαζε τους εξής στόχους:
- Ανάκτηση υλικών, με προδιαλογή υλικών 52,66%
- Ανάκτηση μέσω μηχανικής επεξεργασίας 25,56%
- Τελική διάθεση – ταφή σε ΧΥΤΥ 21,78%
Παρά τα ανακριβή στοιχεία της παρούσας μελέτης, που επισημάναμε παραπάνω, είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι οι στόχοι του ισχύοντος ΠΕΣΔΑ παρέμειναν μακρινό «όνειρο», γεγονός που οφείλεται στις σοβαρές παραλείψεις του, στην απουσία πολιτικής βούλησης για την υλοποίηση του μοντέλου της αποκεντρωμένης διαχείρισης και στην υποταγή και σύμπλευση με τα εργολαβικά συμφέροντα, που λυμαίνονται τον τομέα της διαχείρισης αποβλήτων.
Σε αντίθεση με την κοινή λογική, οι συντάκτες της μελέτης του νέου ΠΕΣΔΑ αποδίδουν αυτήν την αποτυχία στην αντίληψη της αποκέντρωσης -που, ωστόσο, δεν υποστηρίχθηκε από την προηγούμενη διοίκηση- και προετοιμάζουν, από την αρχή, το έδαφος για ενίσχυση του συγκεντρωτικού μοντέλου, αφού εστιάζουν στις κεντρικές υποδομές. Δε μας διαφεύγει το γεγονός ότι η κριτική στην προηγούμενη διοίκηση της περιφέρειας γίνεται «με το γάντι», γεγονός που επιβεβαιώνει μια γενικότερη σύμπλευση στο κάδρο των εργολαβικών επιδιώξεων.
Το νέο ΠΕΣΔΑ, όπως γίνεται συνήθως, δεν υπολείπεται σε φιλόδοξους -επιμέρους και γενικούς- στόχους:
- Κάνει μια πολύ επιφανειακή και ατεκμηρίωτη εκτίμηση για την εξέλιξη του πληθυσμού και της παραγωγής ΑΣΑ.
- Καθιερώνει την υποχρεωτική χωριστή συλλογή των βιολογικών αποβλήτων, έως 31 Δεκεμβρίου 2022, τα οποία θα οδηγούνται σε Μονάδες Επεξεργασίας Βιοαποβλήτων (ΜΕΒΑ), από όπου, μετά από αερόβια ή αναερόβια επεξεργασία, θα παράγεται «κόμποστ υψηλής ποιότητας» κι ενδεχομένως και βιοαέριο προς ανάκτηση ενέργειας.
- Συντηρεί το υφιστάμενο διαβλητό και αναποτελεσματικό σύστημα των ιδιωτικών συστημάτων ανακύκλωσης, αναπροσαρμόζοντας προς τα πάνω τους επιμέρους στόχους ανάκτησης συγκεκριμένων υλικών.
- Μιλά γενικά για «Δημιουργία ενός ολοκληρωμένου, συνεκτικού και σύγχρονου δικτύου υποδομών διαχείρισης αποβλήτων, με χρήση των βέλτιστων διαθέσιμων τεχνικών, στη βάση των αρχών της εγγύτητας και της αυτάρκειας και βάσει των αρχών της κυκλικής οικονομίας», διατύπωση που ωραιοποιεί τα όσα ακραία σχεδιάζονται και αναφέρονται στη συνέχεια.
- Προσδοκά «Χαμηλά ποσοστά ταφής, κάτω του 10% μέχρι το 2030 σε συνδυασμό με ενεργειακή αξιοποίηση των υπολειμμάτων ΑΣΑ και των δευτερογενών (απορριμματογενών) καυσίμων» και «Διασφάλιση της ασφαλούς υγειονομικής ταφής των υπολειμμάτων της επεξεργασίας με κατάλληλη διαστασιολόγηση βάσει του νέου ΠΕΣΔΑ».
Κομβικό σημείο η υιοθέτηση της καύσης
Σε αντίθεση με το προηγούμενο εθνικό σχέδιο (ΕΣΔΑ) και το υφιστάμενο ΠΕΣΔΑ Αττικής, εισάγεται στη διαχείριση των ΑΣΑ η καύση. Γι’ αυτό και στο γενικό ισοζύγιο υπεισέρχεται πλέον και η κατηγορία του απορριμματογενούς δευτερογενούς καυσίμου. Η αναφορά (στη σελίδα 48), μάλιστα, σε «βιολογική επεξεργασία με σκοπό την παραγωγή δευτερογενούς καυσίμου» παραπέμπει σε αναβίωση των μονάδων βιολογικής ξήρανσης για παραγωγή SRF. Η καύση θα γίνεται είτε σε μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, είτε σε βιομηχανίες (π.χ. τσιμεντοβιομηχανίες) αντικαθιστώντας άλλα καύσιμα.
Σύμφωνα με τους μελετητές «Η αναθεώρηση του ΠΕΣΔΑ έχει ως στόχο σε λιγότερο από 10 έτη να πετύχει ποσοστό επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης 60% και ταφής μικρότερο από 10%». Οι πίνακες που ακολουθούν δείχνουν αν μπορεί να επιτευχθεί αυτός ο στόχος, με ποιες προϋποθέσεις και με τι συνέπειες στο περιβάλλον και στην «τσέπη» των πολιτών.
Οι ποσότητες, προτού ξεκινήσει η επεξεργασία των σύμμεικτων απορριμμάτων στις ΜΕΑ, έχουν ως εξής:
| ισοζύγιο ΑΣΑ, πριν από την επεξεργασία σε ΜΕΑ | 2025 | 2030 | ||
| βάρος (τόνοι) | ποσοστό | βάρος (τόνοι) | ποσοστό | |
| ανάκτηση με προδιαλογή | 1.110.694 | 52,02% | 1.195.257 | 57,78% |
| υπολείμματα προδιαλογής | 23.742 | 1,11% | 36.696 | 1,77% |
| σύμμεικτα για επεξεργασία σε ΜΕΑ | 1.000.625 | 46,87% | 836.857 | 40,45% |
| σύνολο ΑΣΑ | 2.135.061 | 100,00% | 2.068.810 | 100,00% |
Ο πίνακας αυτός δείχνει ότι το ποσοστό των σύμμεικτων εξακολουθεί, σε βάθος χρόνου, να παραμένει υψηλό (πάνω από 40%), κρατώντας μόνιμα σε συγκεκριμένα επίπεδα την προδιαλογή των υλικών, παρότι το μεγαλύτερο μέρος των ΑΣΑ είναι θεωρητικά ανακυκλώσιμο. Αυτό γίνεται συνειδητά, για να τροφοδοτούνται με μεγάλες ποσότητες πρώτης ύλης (σύμμεικτα) οι ΜΕΑ και στη συνέχεια οι μονάδες καύσης, που θα καίνε τα δευτερογενή καύσιμα που παράγουν οι ΜΕΑ. Μην ξεχνάμε ότι οι συμβάσεις που υπογράφονται (ΣΔΙΤ) είναι για 30 χρόνια, περίπου. Για τον ίδιο λόγο, οι ΜΕΑ στήνονται με τέτοιο εξοπλισμό και τέτοια λειτουργία, ώστε αντί να εξυπηρετούν την περαιτέρω ανάκτηση, εξυπηρετούν την παραγωγή καυσίμων. Ο παρακάτω πίνακας, που δείχνει τι «παράγουν» οι ΜΕΑ, είναι αποκαλυπτικός.
| τι παράγουν οι ΜΕΑ | 2025 | 2030 | ||
| βάρος (τόνοι) | ποσοστό | βάρος (τόνοι) | ποσοστό | |
| ανακυκλώσιμα | 117.073 | 11,70% | 97.912 | 11,70% |
| δευτερογενές καύσιμο | 288.180 | 28,80% | 241.015 | 28,80% |
| υπόλειμμα για ταφή | 330.207 | 33,00% | 276.163 | 33,00% |
| απώλειες | 265.165 | 26,50% | 221.767 | 26,50% |
| σύνολο ΑΣΑ | 1.000.625 | 100,00% | 836.857 | 100,00% |
Έχει ενδιαφέρον να δούμε και ποιο είναι το ισοζύγιο, μετά την επεξεργασία των σύμμεικτων (και των υπολειμμάτων των κέντρων διαλογής ανακυκλώσιμων υλικών – ΚΔΑΥ). Στην περίπτωση αυτή, η παραδοχή είναι ότι οδηγούνται για καύση μόνο τα δευτερογενή καύσιμα -που παράγονται στις ΜΕΑ- και το όποιο υπόλειμμα (από τη διαδικασία της προδιαλογής και από την επεξεργασία των σύμμεικτων στις ΜΕΑ) οδηγείται για ταφή.
| συνολικό ισοζύγιο ΑΣΑ, χωρίς την καύση των υπολειμμάτων | 2025 | 2030 | ||
| βάρος (τόνοι) | ποσοστό | βάρος (τόνοι) | ποσοστό | |
| ανάκτηση με προδιαλογή | 1.110.694 | 52,02% | 1.195.257 | 57,78% |
| ανάκτηση με επεξεργασία | 117.073 | 5,48% | 97.912 | 4,73% |
| δευτερογενές καύσιμο | 288.180 | 13,50% | 241.015 | 11,65% |
| υπόλειμμα για ταφή | 353.949 | 16,58% | 312.859 | 15,12% |
| απώλειες | 265.165 | 12,42% | 221.767 | 10,72% |
| σύνολο ΑΣΑ | 2.135.061 | 100,00% | 2.068.810 | 100,00% |
Σύμφωνα με τη μελέτη «αποδεικνύεται, ότι ο συγκεκριμένος στόχος δεν επιτυγχάνεται χωρίς δημιουργία μονάδων ενεργειακής αξιοποίησης των υπολειμμάτων ΑΣΑ και τον εξευγενισμό τους για το σκοπό αυτό, στις οποίες σύμφωνα με το αναθεωρημένο ΕΣΔΑ θα υφίστανται επεξεργασία τα υπολείμματα και ενδεχομένως και τα παραγόμενα δευτερογενή καύσιμα».
Καύση όχι μόνο των δευτερογενών καυσίμων, αλλά και των υπολειμμάτων
Αφού, λοιπόν, το ποσοστό της ταφής παραμένει σταθερά υψηλό και μακριά από το στόχο του 10% και για να μην καταρρεύσει το βασικό επιχείρημα της καύσης, ότι δηλαδή θα εκλείψει η ανάγκη της ταφής, ανασύρεται μια ακόμη ακραία επιλογή, αυτή της καύσης ΚΑΙ των υπολειμμάτων, αντί της ταφής τους σε ΧΥΤΥ. Παρατίθενται 2 σενάρια, με βάση τα δεδομένα του 2030.
Σενάριο 1
Τα παραγόμενα υπολείμματα από την επεξεργασία των ΑΣΑ σε ΜΕΑ και των προδιαλεγμένων οργανικών σε ΜΕΒΑ, καθώς και το παραγόμενο δευτερογενές καύσιμο (SRF/RDF από τις ΜΕΑ), τα οποία εκτιμώνται αθροιστικά σε 553.874 τόνους, θα οδηγούνται σε μονάδα ενεργειακής αξιοποίησης, από την οποία θα προκύψει υπόλειμμα σε ποσοστό 25%, που αντιστοιχεί σε 138.468 τόνους και σε ποσοστό 6,7% του συνόλου των ΑΣΑ. Στο υπόλειμμα αυτό συμπεριλαμβάνεται το σύνολο των στερεών υπολειμμάτων της μονάδας, το μεγαλύτερο μέρος των οποίων μπορεί να διατεθεί σε ΧΥΤΥ μη επικίνδυνων αποβλήτων, ενώ μικρό μέρος τους αναμένεται να πρέπει να υποστεί κατάλληλη διαχείριση ως επικίνδυνα απόβλητα, όπως π.χ. στερεοποίηση – σταθεροποίηση, διάθεση σε ΧΥΤ επικίνδυνων αποβλήτων (ΧΥΤΕΑ), επεξεργασία ή/και διάθεση με άλλες κατάλληλες μεθόδους και σε άλλες κατάλληλες εγκαταστάσεις.
Σενάριο 2
Το παραγόμενο SRF-RDF (241.015 τόνοι) θα οδηγηθεί προς αξιοποίηση σε κατάλληλες ενεργοβόρες βιομηχανίες, όπως οι τσιμεντοβιομηχανίες, αντικαθιστώντας τα παραδοσιακά ορυκτά καύσιμα, ενώ τα παραγόμενα υπολείμματα από την επεξεργασία ΑΣΑ σε ΜΕΑ, από την επεξεργασία των προδιαλεγμένων οργανικών σε ΜΕΒΑ και τα υπολείμματα από επεξεργασία άλλων ρευμάτων (ογκωδών αποβλήτων, ΑΗΗΕ, ξύλο – ύφασμα), τα οποία θα είναι 312.859 τόνοι, θα οδηγηθούν σε μονάδα ενεργειακής αξιοποίησης, από τις οποίες θα προκύψει αυξημένο υπόλειμμα σε μέγιστο ποσοστό 30%. Με βάση αυτό το σενάριο θα προκύψει υπόλειμμα μονάδας ενεργειακής αξιοποίησης 93.858 τόνων, το οποίο θα καταλήξει σε ΧΥΤΥ ή ΧΥΤΕΑ. Η ποσότητα αυτή αντιστοιχεί στο 4,5% του συνόλου των ΑΣΑ.
Σύμφωνα με το προτεινόμενο ΠΕΣΔΑ, μέχρι την κατασκευή των ΜΑΑα, μεταβατικά, όπως προβλέπεται και στο μέτρο ΑΣΑ 21, τα υπολείμματα της επεξεργασίας του ΕΜΑΚ και των ΜΑΑα θα οδηγούνται σε ΧΥΤΑ/ΧΥΤΥ στην ΟΕΔΑ Δ. Αττικής, πλην της ΜΑΑα του Βορειο-Ανατολικού Πάρκου, τα υπολείμματα της οποίας θα οδηγούνται στον ΧΥΤΥ Γραμματικού.
Γ.4 Υποδομές
Οι βασικές υποδομές που προβλέπονται είναι οι εξής:
- Δίκτυα προδιαλογής υλικών που εξυπηρετούν συγκεκριμένα εναλλακτικά συστήματα διαχείρισης παραμένουν ανέπαφα. Εκεί όπου δεν υπάρχουν τέτοια δίκτυα προτείνεται η δημιουργία τους, με την ευθύνη ΟΤΑ α’ βαθμού και του ΕΔΣΝΑ, με το δεύτερο να επιδιώκει τον έλεγχό τους και τη σταδιακή ανάθεση υπηρεσιών σε ιδιώτες εργολάβους. Επαναλαμβάνεται για πολλοστή φορά η χωριστή συλλογή χαρτιού, πλαστικού μετάλλων και γυαλιού, που ποτέ δεν υλοποιείται.
- Στις υποδομές αυτές περιλαμβάνονται και τα υπάρχοντα ΚΔΑΥ, για τα οποία «απαιτείται να εκσυγχρονιστούν ώστε να αυξήσουν τα επιδόσεις τους όσον αφορά στη διαλογή και στη μείωση του υπολείμματος, να προσαρμόσουν τη λειτουργία τους στις απαιτήσεις της ΔσΠ διακριτών ρευμάτων, καθώς και να μπορούν να εξάγουν αναλυτικά ποσοτικά και ποσοτικά στοιχεία ανά Δήμο». Ακόμη και η λειτουργία των ΚΔΑΥ συνδέεται με την καύση, καθώς «θα πρέπει να εξετάζεται η περαιτέρω ανάκτηση του υπολείμματος είτε εντός του ίδιου του ΚΔΑΥ με παραγωγή δευτερογενούς καυσίμου, είτε η περαιτέρω διαχείρισή του σε ΜΕΑ ή άλλη εγκατάσταση με σκοπό την ανάκτηση υλικών και ενέργειας».
- Οι ΣΜΑ όχι μόνο δε συρρικνώνονται, αλλά συντηρούνται και επεκτείνονται, αναπαράγοντας το συγκεντρωτικό μοντέλο διαχείρισης, που θέλει τις βασικές εργασίες διαχείρισης να γίνονται σε ελάχιστες κεντρικές εγκαταστάσεις. Τώρα, μάλιστα, γίνεται λόγος και για σταθμούς μεταφόρτωσης βιοαποβλήτων και ανακυκλώσιμων υλικών.
- Για να «χρυσωθεί το χάπι» οι οργανωμένες εγκαταστάσεις διαχείρισης αποβλήτων (ΟΕΔΑ) μετονομάζονται σε πάρκα κυκλικής οικονομίας. Αυτά είναι: το ΔΥΤΙΚΟ (η υπάρχουσα ΟΕΔΑ Φυλής), του ΠΕΙΡΑΙΑ (στην περιοχή του ΣΜΑ Σχιστού), το ΒΟΡΕΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΟ (η υπό κατασκευή ΟΕΔΑ Γραμματικού), το ΚΕΝΤΡΙΚΟ (πιθανότατα, στη Δυτική Αττική) και δυο ακόμη, το ΒΟΡΕΙΟ και το ΝΟΤΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΟ, που κανείς δεν πιστεύει ότι θα κατασκευαστούν. Σε σχέση με το υφιστάμενο ΠΕΣΔΑ έχουμε μια σαφή οπισθοδρόμηση, ως προς τη δυναμικότητα και τη (μη) χωροθέτηση του ΚΕΝΤΡΙΚΟΥ πάρκου. Από άποψη μεγεθών, η «καρδιά» της κεντρικής διαχείρισης των ΑΣΑ της περιφέρειας Αττικής θα εξακολουθήσει να χτυπά στη δυτική πλευρά της περιφέρειας. Τα παραπάνω πάρκα θα υποδέχονται τα σύμμεικτα και μεγάλο μέρος των προδιαλεγμένων βιοαποβλήτων, σε κοινές μονάδες ή σε ξεχωριστές ΜΑΑα και ΜΕΒΑ. Η δυναμικότητά τους αποτυπώνεται στον παρακάτω συνοπτικό πίνακα. Συνολικά, στις εγκαταστάσεις αυτές θα οδηγούνται 1.320.000 τόνοι/έτος, δηλαδή το 69% των οικιακών ΑΣΑ, που εκτιμάται ότι θα παράγονται το 2030 (1.914.513 τόνοι).
| ΠΑΡΚΟ | ΣΥΜΜΕΙΚΤΑ – ΜΑΑα (τόνοι/έτος) | ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ – ΜΕΒΑ (τόνοι/έτος) |
| ΔΥΤΙΚΟ | 200.000 | 100.000 |
| ΚΕΝΤΡΙΚΟ | 315.000 | 175.000 |
| ΠΕΙΡΑΙΑ | 120.000 | 50.000 |
| ΒΟΡΕΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΟ | 60.000 | 20.000 |
| ΒΟΡΕΙΟ | 130.000 | 40.000 |
| ΝΟΤΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΟ | 80.000 | 30.000 |
| ΣΥΝΟΛΟ | 905.000 | 415.000 |
- Δίκτυο Μονάδων Επεξεργασίας Βιοαποβλήτων (ΜΕΒΑ), που θα υποδέχεται και θα επεξεργάζεται τα βιοαπόβλητα του ανύπαρκτου, για την ώρα, δικτύου προδιαλογής. Εκτός από τις μονάδες, που θα γίνουν στους κεντρικούς χώρους διαχείρισης σύμφωνα με τον παραπάνω πίνακα, θα κατασκευαστούν και μια σειρά περιφερειακές (για την ώρα περιγράφονται, γύρω στις 14, χωρίς ακριβή χωροθέτηση).
- Μέσα στα «πάρκα κυκλικής οικονομίας» θα αναπτυχθούν οι μονάδες επεξεργασία αποβλήτων (ΜΕΑ), που μετονομάζονται σε Μονάδες Ανάκτησης – Ανακύκλωσης αποβλήτων (ΜΑΑα). Πιο συγκεκριμένα:
- Διατηρείται το ΕΜΑΚ, με δυναμικότητα 200.000 (+100.000) τ/έτος, το οποίο θα λειτουργήσει μεταβατικά ως «Πράσινο Εργοστάσιο» και η λειτουργία του ως έχει θα παύσει το 2025. Ο σχετικός διαγωνισμός έχει ολοκληρωθεί. Αναζητείται λύση, ώστε να μπορεί να λειτουργήσει ως μονάδα ανάκτησης, σύμφωνα με τις απαιτήσεις και τους στόχους των ευρωπαϊκών οδηγιών 850, 851, 852/2018. Εξυπηρετείται από το νέο ΧΥΤΑ που κατασκευάζεται στην περιοχή ΟΕΔΑ Δ. Αττικής.
- Οι δύο ΜΑΑα Κεντρικού Τομέα συνενώνονται σε μία, με δυναμικότητα 315.000 (+175.000 Β/Α) τ/έτος. Η μελέτη χωροθέτησης που ανέθεσε ο ΕΔΣΝΑ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν μπορεί να κατασκευαστεί στην περιοχή του Κεντρικού Τομέα και ότι πρέπει να αναζητηθεί χώρος σε άλλη Περιφερειακή Ενότητα. Γίνεται λόγος για εξέταση τουλάχιστον 2 περιοχών, πέραν της Φυλής, ως εναλλακτικές τοποθεσίες υποδοχής της μονάδας. Έχει ενταχθεί σε Νόμο ΣΔΙΤ, που βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη (β΄ φάση), αλλά δεν μπορεί να ολοκληρωθεί χωρίς τη χωροθέτησή της. Θα εξυπηρετείται από το νέο ΧΥΤΑ στην ΟΕΔΑ Φυλής.
- Διατηρείται η ΜΑΑα Πειραιά, με δυναμικότητα 120.000 (+50.000 Β/Α) τ/έτος, η οποία χωροθετείται στην ευρύτερη περιοχή του Σχιστού, η οποία έχει ενταχθεί στο Νόμο ΣΔΙΤ, που βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη. Εξυπηρετείται από το νέο ΧΥΤΥ στην ευρύτερη περιοχή της ΟΕΔΑ Δ. Αττικής.
- Διατηρείται ως έχει η ΜΑΑα Βορειοανατολικού Τομέα (Γραμματικού), με δυναμικότητα 60.000 (+20.000 Β/Α) τ/έτος, της οποίας η διαδικασία δημοπράτησης (με δημόσια χρηματοδότηση) έχει ακυρωθεί, για την ώρα. Εξυπηρετείται από το ΧΥΤΥ Γραμματικού.
- Διατηρείται η ΜΑΑα ΝΑ Τομέα, με δυναμικότητα 80.000 (+30.000 Β/Α) τ/έτος. Εξυπηρετείται από τον νέο ΧΥΤΥ της ΟΕΔΑ Δ. Αττικής. Από την πρότερη εμπειρία μας, έχουμε σοβαρές επιφυλάξεις για το κατά υπάρχει πραγματική βούληση για την κατασκευή της.
- Κατασκευάζεται ΜΕΑ Βόρειου Τομέα, με δυναμικότητα 130.000 (+40.000 Β/Α)τ/έτος. Εξυπηρετείται από τον νέο ΧΥΤΥ της ΟΕΔΑ Δ. Αττικής.
Δηλώνεται ότι μέχρι το τέλος του 2022 θα έχουν ολοκληρωθεί οι μελέτες χωροθέτησης και για τις ΜΕΑ Πειραιά, Βόρειου και ΝΑ Τομέα. Σύμφωνα με τη μελέτη, οι παραπάνω υποδομές απαιτείται να τεθούν σε πλήρη λειτουργία έως το 2025. Στις ΜΕΑ θα πρέπει να προβλέπεται η παραγωγή δευτερογενούς καυσίμου (SRF/RDF), το οποίο θα οδηγείται προς ενεργειακή αξιοποίηση σε ενεργοβόρες βιομηχανικές μονάδες ή/και σε Μονάδες Ενεργειακής Αξιοποίησης σύμμεικτων υπολειμματικών ΑΣΑ. Τα υπολείμματα της επεξεργασίας του ΕΜΑΚ και των ΜΕΑ θα οδηγούνται σε ΧΥΤΑ/ΧΥΤΥ στην ΟΕΔΑ Δ. Αττικής, πλην της ΜΕΑ του ΒΑ Τομέα, τα υπολείμματα της οποίας θα οδηγούνται στον ΧΥΤΥ Γραμματικού.
- Σε πείσμα των διακηρύξεων ότι σταματά το θάψιμο των σκουπιδιών και ότι κλείνει ο ΧΥΤΑ Φυλής, η διαχείριση των αποβλήτων θα συνεχίσει για πολλά χρόνια ακόμη να υποστηρίζεται από ΧΥΤΥ. Το νέο σχέδιο προβλέπει τους παρακάτω ΧΥΤΑ/ΧΥΤΥ:
- Το νέο ΧΥΤΑ στην ΟΕΔΑ Φυλής, που αποφασίστηκε τον Αύγουστο του 2019 και δημοπρατήθηκε το 2020, τουλάχιστον μέχρι το 2024.
- Το ΧΥΤΥ Γραμματικού, που θα εξυπηρετεί τη ΜΕΑ ΒΑ τομέα.
- Τους ΧΥΤΥ Κυθήρων – Αντικυθήρων και Ύδρας, που επίσης καλύπτουν τοπικές ανάγκες.
Είναι προφανές ότι όλο το βάρος θα το σηκώσει ο μοναδικός ΧΥΤΑ, που έχει περιφερειακό χαρακτήρα, δηλαδή ο ΧΥΤΑ Φυλής, με διαρκείς επεκτάσεις.
Το περιεχόμενο του νέου ΠΕΣΔΑ έρχεται να επιβεβαιώσει τις χειρότερες προβλέψεις του ΔΥΤΙΚΟΥ ΜΕΤΩΠΟΥ και των άλλων συλλογικοτήτων της Δυτικής Αθήνας, της Δυτικής Αττικής και του Δυτικού Πειραιά. Ο συγκεντρωτισμός παγιώνεται, με τις πλέον ρυπαίνουσες δραστηριότητες να στοιχειώνουν τη δυτική πλευρά της Αττικής για τα επόμενα 30 χρόνια, οι κάτοικοί της θα εξακολουθούν να βιώνουν το συνήθη περιβαλλοντικό ρατσισμό, οι πολίτες αποξενώνονται από τη διαδικασία της διαχείρισης, τα εργολαβικά συμφέροντα επεκτείνουν τον έλεγχό τους και τις πηγές της κερδοφορίας τους, οι αυτοδιοικητικοί των δήμων της Αττικής θα μπορούν να υπόσχονται στους δημότες τους αστραφτερούς δρόμους και κάδους και το μεγαλύτερο μέρος του πολιτικού φάσματος θα εξακολουθεί να παίζει τα δικά του πολιτικά παιχνίδια στις πλάτες των παριών της Αττικής.
Δ. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ – ΓΙΑΤΙ ΑΠΟΡΡΙΠΤΟΥΜΕ ΤΗ ΣΜΠΕ
Στην ενότητα αυτή παρουσιάζουμε τους λόγους για τους οποίους τοποθετούμαστε αρνητικά στην, υπό διαβούλευση, ΣΜΠΕ του αναθεωρημένου ΠΕΣΔΑ Αττικής. Ορισμένοι από τους λόγους ανάγονται απευθείας στο περιεχόμενο του ΠΕΣΔΑ, ενώ άλλοι σε εγγενή προβλήματα της ίδιας της ΣΜΠΕ, η οποία στερείται της απαιτούμενης αντικειμενικότητας στο θέμα της αξιολόγησης των επιπτώσεων του προτεινόμενου σχεδίου. Πιο συγκεκριμένα:
- Δεν εξετάζεται η μόνη σοβαρή εναλλακτική λύση, αυτή της αποκεντρωμένης διαχείρισης
Η τελευταία δεκαετία είναι μια περίοδος έντονης αντιπαράθεσης στο θέμα της διαχείρισης των αποβλήτων. Η αντιπαράθεση αναπτύχθηκε στη βάση ορισμένων χαρακτηριστικών δίπολων, όπως: συγκεντρωτισμός ή αποκέντρωση και εγγύτητα, ιδιωτικοποίηση ή δημόσιος χαρακτήρας του συστήματος διαχείρισης, έμφαση στις μεγάλες ποσότητες σύμμεικτων ή βάρος στην προδιαλογή υλικών, καύση ή ήπια περιβαλλοντική διαχείριση, υψηλό κόστος διαχείρισης ή χαμηλό κόστος και αναταποδοτικότητα κ.λπ.. Μέσα σε αυτό το περιβάλλον δομήθηκε μια ισχυρή κινηματική πρόταση, που είχε αντίκτυπο και σε θεσμικό επίπεδο, αυτή της αποκεντρωμένης διαχείρισης, με έμφαση στην πρόληψη και στην προδιαλογή των υλικών. Τα βασικά χαρακτηριστικά αυτής της πρότασης[3] διατύπωσαν συλλογικότητες, όπως η ΠΡΩΣΥΝΑΤ και το ΔΥΤΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ και υποστηρίχθηκαν από πλήθος φορέων, συλλογικοτήτων, αυτοδιοικητικών παρατάξεων, πολιτικών χώρων κ.λπ..
Θα ήταν απολύτως φυσιολογικό -και αναγκαίο- η ΣΜΠΕ του προτεινόμενου σχεδίου να επιχειρούσε να αξιολογήσει την πρόταση της αποκεντρωμένης διαχείρισης, ως της μοναδικής εναλλακτικής λύσης σε αυτό. Παραδόξως, οι συντάκτες της ΣΜΠΕ επέλεξαν να παρουσιάσουν ως αποκλειστική εναλλακτική λύση τη μηδενική, δηλαδή τη συνέχιση του υφιστάμενου καθεστώτος, παρότι είναι κοινή πεποίθηση ότι η αναθεώρηση του υφιστάμενου ΠΕΣΔΑ είναι αναγκαία. Το γεγονός αυτό ισοδυναμεί με ακύρωση της υποχρέωσης της ΣΜΠΕ να εξετάσει υπαρκτές εναλλακτικές λύσεις και αποτελεί σοβαρότατο λόγο για την απόρριψή της.
- Υπάρχουν σοβαρές παραλείψεις στοιχείων για τη διαχείριση των αποβλήτων
Σε προηγούμενες ενότητες αυτού του κειμένου επισημάνθηκαν οι σοβαρές παραλείψεις που χαρακτηρίζουν το νέο ΠΕΣΔΑ, σε ό,τι αφορά την τεκμηρίωση εκτιμήσεων για την υφιστάμενη κατάσταση και προβλέψεων για τους μελλοντικούς σχεδιασμούς. Τέτοιες είναι αυτές που σχετίζονται με στοιχεία σύνθεσης των αποβλήτων, ανάκτησης υλικών από τα διάφορα συλλογικά συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης, ανάκτησης υλικών από το ΕΜΑΚ, περιεχομένου των εκθέσεων που υποβάλλονται στην ΕΕ, αποτελεσμάτων της επιδημιολογικής έρευνας των τελευταίων ετών κ.λπ. Δεν είναι σαφές αν μέρος ή το σύνολο αυτών των στοιχείων υπάρχουν, ωστόσο το γεγονός ότι η ΣΜΠΕ δεν το αξιολογεί ανάλογα και δεν απαιτεί να εκτεθούν δημόσια είναι μια ακόμη σοβαρή παράλειψή της.
- ΠΕΣΔΑ χωρίς χωροθετήσεις των βασικών υποδομών είναι μη σχέδιο
Κατά την περιγραφή των προτεινόμενων υποδομών φαίνεται ότι αυτές που πρόκειται να υποδεχτούν το μεγαλύτερο μέρος των ΑΣΑ της περιφέρειας, σε ποσοστό πάνω από το 50% δεν είναι χωροθετημένο. Αναφερόμαστε στα 4 από τα συνολικά 6 πάρκα κυκλικής οικονομίας (Πειραιά, Κεντρικό, Βόρειο, Νοτιοανατολικό), μαζί με τις μονάδες ΜΑΑα και ΜΕΒΑ που φιλοξενούν, στις 14 (;) άλλες περιφερειακές ΜΕΒΑ, στους χώρους ταφής μετά το 2024, ακόμη και στις μονάδες καύσης. Το γεγονός αυτό, ανεξάρτητα από τη δική μας θέση απέναντι στο νέο ΠΕΣΔΑ, δημιουργεί τεράστιο κίνδυνο για την υλοποίησή τους, όπως έδειξε και η εμπειρία του υφιστάμενου ΠΕΣΔΑ. Επιπρόσθετα, κάνει αδύνατη την ολοκληρωμένη περιβαλλοντική αξιολόγηση του νέου ΠΕΣΔΑ και επιφυλάσσει νέες δυσάρεστες εκπλήξεις για τους κατοίκους της Δυτικής Αττικής, των οποίων η περιοχή θα κληθεί -πιθανότατα- και πάλι να καλύψει το κενό των υποδομών που δε θα υλοποιηθούν. Συμπληρώνουμε ότι και οι χώροι ασφαλούς τελικής διάθεσης των επικίνδυνων βιομηχανικών αποβλήτων παραμένουν «απροσδιόριστοι».
Το ενδεχόμενο αυτό, καθώς και τα μεγάλα προβλήματα που αναμένεται να δημιουργηθούν η ΣΜΠΕ ούτε καν λαμβάνει υπόψη.
- Παρακάμπτονται ή παραβιάζονται βασικές πτυχές της Ευρωπαϊκής νομοθεσίας
- Η πρόληψη δημιουργίας αποβλήτων, που οδηγεί σε μείωση των παραγόμενων αποβλήτων, οφείλει να είναι βασική προτεραιότητα. Ο συντελεστής παραγωγής αποβλήτων, παρότι γίνεται λόγος για μείωση 3% κατ’ έτος, το 2030 εξακολουθεί να παραμένει πολύ υψηλός (566 kg/κάτοικο/έτος) και αναντίστοιχος. Η αναντιστοιχία αυτή αντανακλάται και στις ποσότητες των ΑΣΑ, που προβλέπεται να παράγονται το 2030, έναντι αυτών του 2019 (2.068.810 τόνοι, έναντι 2.198.746 τόνων), δηλαδή μείωση μόνο 5,9%.
- Η προδιαλογή των υλικών και η μεγιστοποίηση των ποσοστών της οφείλει να είναι μιας συνεχώς εξελισσόμενη προσπάθεια. Σε αντίθεση με αυτήν την υποχρέωση, οι ποσοτικοί στόχοι για το 2030 φαίνεται να έχουν στατικό χαρακτήρα, σαν να πρόκειται να αποτελούν έναν τελικό στόχο. Όπως προαναφέρθηκε, αυτό σημαίνει ότι, έμμεσα, μπαίνει ένα «ταβάνι» στην ανάκτηση με προδιαλογή των υλικών, ενώ η υιοθέτηση πρακτικών καύσης θα λειτουργεί αντιπαραθετικά, καθώς θα απαιτούνται σταθερά υψηλές ποσότητες δευτερογενών καυσίμων, άρα και υψηλών ποσοτήτων σύμμεικτων (μη διαχωρισμένων) ΑΣΑ. Κάτι που επιβεβαιώνεται από τα στατιστικά δεδομένα χωρών με υψηλά ποσοστά αποτέφρωσης ΑΣΑ. Το γεγονός αυτό επηρεάζει καθοριστικά και τη διαστασιολόγηση των μονάδων επεξεργασίας ΑΣΑ, που -κατά κανόνα- δεν έχουν τη δυνατότητα προσαρμογής, ώστε να λειτουργήσουν σαν τμήμα της αλυσίδας της ανακύκλωσης – ανάκτησης υλικών.
- Το βασικό τμήμα της επεξεργασίας και η ολοκλήρωση της διαχείρισης του συνόλου, σχεδόν, των αποβλήτων γίνεται σε κεντρικές εγκαταστάσεις, δηλαδή στα πάρκα κυκλικής οικονομίας, στις ΜΑΑα και ΜΕΒΑ που θα υπάρχουν σε αυτά, στις άλλες περιφερειακές ΜΕΒΑ, στις εγκαταστάσεις των διαφόρων συστημάτων εναλλακτικής διαχείρισης και στους ΧΥΤΑ/Υ, κυρίως αυτόν της Φυλής. Σε τοπικό – δημοτικό επίπεδο θα εκτελούνται, σχεδόν αποκλειστικά, δράσεις συλλογής και μεταφοράς των αποβλήτων. Κατά συνέπεια, έχουμε προφανή παραβίαση της αρχής της εγγύτητας.
- Οι στόχοι που μπαίνουν για μείωση αποβλήτων που οδηγούνται σε ταφή στο 6,7% ή το 4,5% (ανάλογα το σενάριο) ως το 2030, είναι εσκεμμένα υπερβολικοί, προκειμένου να επιβληθεί η καύση. Όχι μόνο δεν είναι υποχρεωτικοί, αλλά και παραβιάζουν την οδηγία (ΕΕ) 2018/850 του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου και του συμβουλίου της 30ής Μαΐου 2018 για την τροποποίηση της οδηγίας 1999/31/ΕΚ περί υγειονομικής ταφής των αποβλήτων, η οποία προβλέπει: «Μια σταδιακή μείωση της υγειονομικής ταφής είναι αναγκαία για την πρόληψη δυσμενών επιπτώσεων στην υγεία του ανθρώπου και στο περιβάλλον και για να διασφαλιστεί ότι τα οικονομικώς πολύτιμα απόβλητα υλικά ανακτώνται προοδευτικά και αποτελεσματικά μέσω της ορθής διαχείρισης αποβλήτων, σύμφωνα με την ιεράρχηση των αποβλήτων όπως καθορίζεται στην οδηγία 2008/98/ΕΚ. Η μείωση αυτή θα πρέπει να αποφύγει τη δημιουργία πλεονάζουσας
ικανότητας για τις εγκαταστάσεις επεξεργασίας των υπολειμματικών αποβλήτων, όπως μέσω της ανάκτησης ενέργειας ή μέσω χαμηλής ποιότητας μηχανικής βιολογικής επεξεργασίας ακατέργαστων αστικών αποβλήτων, δεδομένου ότι τούτο θα μπορούσε να έχει ως αποτέλεσμα την υπονόμευση της επίτευξης των μακροπρόθεσμων στόχων της Ένωσης όσον αφορά την προετοιμασία για την επαναχρησιμοποίηση και την ανακύκλωση αστικών αποβλήτων, όπως ορίζεται στην οδηγία 2008/98/ΕΚ.». Προβλέπεται ακόμη ότι «Τα κράτη μέλη λαμβάνουν τα αναγκαία μέτρα για να διασφαλίσουν τη μείωση, έως το 2035, της ποσότητας των αστικών αποβλήτων που καταλήγουν σε χώρους υγειονομικής ταφής στο 10 % ή λιγότερο της συνολικής ποσότητας των αστικών αποβλήτων που παράγονται (κατά βάρος), με δυνατότητα υπό όρους αναβολής και παρεκκλίσεων». Δηλαδή, ένας στόχος που μπορεί να υλοποιηθεί -υπό όρους- και μετά το 2035, οι συντάκτες του ΠΕΣΔΑ αποφάσισαν να τον υπερκεράσουν το 2030. Η σκοπιμότητα είναι προφανής.
- Η καύση είναι αντιπεριβαλλοντική και υψηλού κόστους πρακτική
Βασικό στοιχείο του νέου ΠΕΣΔΑ είναι η εισαγωγή της καύσης, η οποία μάλιστα θεωρείται βασικό εργαλείο για την επίτευξη υψηλών στόχων εκτροπής από την ταφή. Από μέρους μας αντιστρατευόμαστε την καύση απορριμμάτων, είτε στην τσιμεντοβιομηχανία, είτε σε μονάδες καύσης για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και οι λόγοι είναι οι εξής΅
- Είναι καταστροφική για το περιβάλλον, τη δημόσια υγεία και τη ζωή των κατοίκων, όπως φανερώνουν επιστημονικές μελέτες (π.χ. του Ιατρικού Συλλόγου Μαγνησίας και επιστημόνων από όλο τον κόσμο που μελέτησαν τις επιπτώσεις σε περιοχές που εφαρμόστηκε η καύση απορριμμάτων). Απελευθερώνονται διοξίνες, φουράνια, βαρέα μέταλλα και επικίνδυνοι αέριοι ρύποι. Παράγεται επίσης τοξική τέφρα που θα καταλήγει στο νερό και το έδαφος και από εκεί στην τροφική αλυσίδα.
- Η κατασκευή των Μ.Ε.Α. με βασικό προσανατολισμό την παραγωγή SRF-RDF αντιστρατεύεται και καθηλώνει σε χαμηλά επίπεδα την προδιαλογή των υλικών και την ανακύκλωση.
- Η εξασφάλιση της βιωσιμότητας των κατασκευασμένων με ΣΔΙΤ μονάδων καύσης, απαιτεί μακροχρόνια και εγγυημένη τροφοδοσία με απορριμματογενή καύσιμα. (σημείωση: εισαγωγή απορριμμάτων σε χώρες της Βόρειας Ευρώπης για την κάλυψη των μονάδων καύσης υποδηλώνει την πλήρη αποτυχία και όχι την επιτυχία της, όπως προσπαθούν να μας πείσουν)
- Δεσμεύει τεράστια ποσά δημόσιου χρήματος σε αντιπεριβαλλοντικές μεθόδους έντασης κεφαλαίου και χαμηλής απασχολησιμότητας, ενώ, ταυτόχρονα, εκτοξεύει το κόστος διαχείρισης των αποβλήτων το οποίο θα πέσει ξανά στις πλάτες των πιο αδύναμων στρωμάτων.
- Παραβιάζει την κλασική ιεράρχηση της διαχείρισης των αποβλήτων, αφού δίνει προτεραιότητα σε κάποιο στάδιο («ανάκτηση» με ενεργειακή αξιοποίηση), χωρίς να έχουν εξαντληθεί οι δυνατότητες προηγούμενων σταδίων.
- Δημιουργεί προβλήματα συμβατότητας με την ισχύουσα γενική νομοθεσία περί αποβλήτων, καθώς ενδέχεται να χαρακτηριστεί ισοδύναμη της ταφής, στο βαθμό που οι συγκεκριμένες μονάδες δεν καταφέρνουν να πετύχουν ποσοστό ενεργειακής απόδοσης μεγαλύτερο του 67%, επίδοση που προϋποθέτει παραγωγή και κατανάλωση ΚΑΙ θερμικής ενέργειας σε όλη τη διάρκεια του χρόνου, γεγονός που διαφοροποιεί τις μεσογειακές χώρες από αυτές του ευρωπαϊκού βορρά.
- Η συνθετότητα και οι τεχνολογικές απαιτήσεις των μονάδων καύσης οδηγούν σε, σχεδόν, αναγκαστική επιβολή της ιδιωτικοποίησης της διαχείρισης των αποβλήτων, σε βάρος του δημόσιου και κοινωνικού ελέγχου σε έναν τόσο κρίσιμο τομέα για την καθημερινότητά μας.
Η ΣΜΠΕ αποδέχεται σιωπηρά την επιλογή της καύσης και δεν μπαίνει στον κόπο να ανασκευάσει επιχειρήματα σαν τα παραπάνω. Αυτός είναι ένας πρόσθετος λόγος για την απόρριψή της.
- Υποβιβάζονται και αγνοούνται οι επιπτώσεις της συνέχισης της λειτουργίας της εγκατάστασης της Φυλής
Η εγκατάσταση στη Φυλή είναι η μόνη λειτουργούσα κεντρική εγκατάσταση διαχείρισης των αποβλήτων της Αττικής. Οι συμβάσεις που υπογράφηκαν για την πολύχρονη συνέχιση της λειτουργίας του ΕΜΑΚ και του αποτεφρωτήρα επικίνδυνων υγειονομικών αποβλήτων και η κατασκευή νέου ΧΥΤΑ, προδιαγράφει τη διαιώνιση της λειτουργίας της. Η απουσία χωροθέτησης άλλων κεντρικών υποδομών, που περιλαμβάνονται στο νέο ΠΕΣΔΑ, δημιουργεί προϋποθέσεις να προστεθούν και άλλες δραστηριότητες στη συγκεκριμένη εγκατάσταση. Το γεγονός αυτό θα πολλαπλασιάσει τους περιβαλλοντικούς κινδύνους και την υγεία των πολιτών της ευρύτερης περιοχής, ωστόσο δεν αξιολογείται σαν ειδικό αντικείμενο στη ΣΜΠΕ. Για τη, μερική έστω, αποτύπωση των προβλημάτων που υπάρχουν και θα υπάρξουν στο μέλλον, παραπέμπουμε στην παρέμβαση του ΔΥΤΙΚΟΥ ΜΕΤΩΠΟΥ[4] στη διαδικασία της διαβούλευσης της ΜΠΕ, για την έκδοση ενιαίας ΑΕΠΟ της ΟΕΔΑ Δυτικής Αττικής.
8.9.2022
———————————————————-
ΔΥΤΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ
Συντονισμός φορέων, συλλογικοτήτων και πολιτών Δ. Αττικής – Δ. Αθήνας
oxixytafilis.blogspot.com – oxi.xyta.filis@gmail.com – f/b: Δυτικό Μέτωπο
[1] Πρόταση Δυτικού Μετώπου για την έξοδο από την κρίση
[2] ΠΡΩΣΥΝΑΤ: Σχολιασμός της ΣΜΠΕ του ΠΕΣΔΑ 2016
[3] ΔΥΤΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ: Ένας άλλος δρόμος για τη διαχείριση των αποβλήτων της Αττικής είναι εφικτός
[4] Παρέμβαση ΔΥΤΙΚΟΥ ΜΕΤΩΠΟΥ στη διαβούλευση της ΜΠΕ για την έκδοση ενιαίας ΑΕΠΟ της ΟΕΔΑ Δ. Αττικής
