Ωx….  Αναβαθμίζεται η στρατηγική θέση της Ελλάδας

Ωx….  Αναβαθμίζεται η στρατηγική θέση της Ελλάδας 

Νίκου Γεωργακάκη

Περιεχόμενα 

1. Συνεχείς δηλώσεις περί αναβάθμισης της Ελλάδας
   

2. Απολογισμός
   

3. Σχόλια -Συμπέρασμα

1. Συνεχείς δηλώσεις περί αναβάθμισης της Ελλάδας

Δεν ακούμε μόνο σήμερα, αλλά αρκετά συχνά,  δηλώσεις μεταξύ ηγετικών παραγόντων ΗΠΑ και Ελλάδας για αναβάθμιση των σχέσεων των δύο χωρών.

Με την ευκαιρία κάθε συνάντησης υψηλού επιπέδου (πχ προέδρων,  υπουργών αμύνης, πρεσβευτών) επαναλαμβάνεται η ίδια δήλωση και διαβεβαίωση περί  αναβάθμισης των σχέσεων των 2 χωρών.

Αυτή η έκφραση, αν και  ακούγεται αρκετά χρόνια τώρα, πολύ συχνά, ειδικά την τελευταία περίοδο την παρακολουθούμε με ακόμη μεγαλύτερη συχνότητα.

Ας αναφερθούμε σε  ορισμένες τέτοιες δηλώσεις.

• Όπως αναφέρεται στο Νewsbomb (13 Ιουλίου 2016),  στη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ στη Βαρσοβία αναδείχτηκε ο αναβαθμισμένος ρόλος της Ελλάδας και διατυπώθηκαν οι θέσεις:
• πρώτον: “οι σύμμαχοι βλέπουν τη χώρα μας, ότι, αποτελεί σοβαρό παίκτη” στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου” και επίσης
• “αναδείχθηκε ο κομβικός ρόλος της Σούδας στην αποτελεσματικότητα των επιχειρήσεων του ΝΑΤΟ και της ΕΕ στην ευρύτερη περιοχή, με την ελληνική πλευρά να προτείνει και άλλες περιοχές όπως η Κάρπαθος, το Καστέλι και η Καλαμάτα, ώστε να υπάρχει καλύτερη κατανομή των δυνάμεων”.

·        Επίσης τον Οκτώβριο 2017 όταν είχαμε την επίσκεψη Τσίπρα σε ΗΠΑ και συνάντηση με Τραμπ δεν έλειψαν ανάλογες αναφορές.  Όπως σχολίασε ο πρεσβευτής των ΗΠΑ σε Ελλάδα Τζ. Πάιατ η επίσκεψη Τσίπρα στις ΗΠΑ ήταν επιτυχής, ενώ είναι γνωστή η αναφορά του πως “Θέλουμε την Ελλάδα ενεργειακό κόμβο”

Σε αυτή την επίσκεψη,  η  Ελληνική πλευρά επιβεβαίωσε για μια ακόμη φορά πως αποδέχεται και θα προωθήσει όλα εκείνα τα projects που ενδιαφέρουν τις ΗΠΑ και αυτά  που είχαν δρομολογηθεί στο παρελθόν όπως ο αγωγός TAP και ο κάθετος αγωγός IGB ,  αλλά και όποιο άλλο σχέδιο ενδιαφέρει τις ΗΠΑ. Για παράδειγμα την Γ Δεξαμενή σε Ρεβυθούσα που θα εξυπηρετήσει αποθήκευση Αμερικάνικου φυσικού αερίου με δεδομένη την απόφαση των ΗΠΑ να προωθήσουν το δικό τους ΦΑ στην περιοχή μας.

• Η συνάντηση Τσίπρα – Τραμπ επιβεβαίωσε πόσο πιστή μένει  η Ελλάδα μαζί και η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ στο διαχρονικό  δόγμα “ανήκομεν εις την Δύσιν”. Σημειώνουμε εδώ, πως οι παραπάνω σγωγοί (TAP και  IGB) αν  και δεν έχουν άμεση πρακτική  σημασία για την Ελλάδα, γιατί το ΦΑ θα διοχετευτεί προς Ιταλία, Δυτική Ευρώπη και Βουλγαρία, Ρουμανία Ουκρανία, στηρίζονται από την Ελλάδα αφού τους υποστηρίζουν και ΗΠΑ και Βρυξέλλες.

Υποτίθεται πως με αυτούς αναβαθμίζεται η γεωστρατηγική θέση της Ελλάδας μόνο που η αναβάθμιση είναι  μονοσήμαντη αφού πρακτκά εξυπηρετεί σχέδια και συμφέροντα τρίτων (ΗΠΑ, Αζερμπαοιζαν).

• Στην παραπάνω επίσκεψη αναφέρεται σε άρθρο του στα «Νέα» ο πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Αθήνα, Τζέφρι Πάιατ, χαρακτηρί-ζοντάς την «μεγάλη επιτυχία»..
• Όπως μάλιστα αναφέρει: “…ο Πρόεδρος Τραμπ έστειλε ισχυρό μήνυμα για τη συνεχιζόμενη αμερικανική στήριξη στην Ελλάδα” και όσον αφορά τα πρακτικά αποτελέσματα τόνισε πως «συμφωνήσαμε σε έναν τρόπο εκσυγχρονισμού και αναβάθμισης του στόλου των F-16 της Ελλάδας στα επόμενα δέκα χρόνια που εξυπηρετεί τα αμοιβαία συμφέροντά μας: όχι μόνο να διατηρούμε τον στόλο της Ελλάδας σε ετοιμότητα για την προώθηση της περιφερειακής ασφάλειας, αλλά και με θετικό αντίκτυπο στις οικονομίες μας. Συμφωνήσαμε επίσης για τη ζωτική σημασία της προώθησης των κοινών περιφερειακών αμυντικών στρατηγικών μας που εξυπηρετούνται από τις αμοιβαία υποστηρικτικές αεροπορικές και ναυτικές εγκαταστάσεις της Σούδας”.
• Έχει σημασία επίσης η αναφορά του Αμερικανού πρέσβη στην Τροποποίηση της Αμυντικής Συμφωνίας της Ελληνικής Δημοκρατίας με τις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου  τονίζεται ο ηγετικός ρόλος που διαδραματίζει η Ελλάδα σε περιφερειακό επίπεδο.. Σε αυτό το πλαίσιο, επισημαίνεται  πως η Συμφωνία αυτή παρέχει το θεμέλιο για τις Ηνωμένες Πολιτείες να κατευθύνουν επιπλέον επενδύσεις σε υποδομές, προσθέτοντας πως στην Αλεξανδρούπολη, το Στεφανοβίκειο και η Λάρισα έχουν προχωρήσει σε βελτιώσεις.
• Στις 11/12/2019 – σε συνάντηση μεταξύ  ΤΣΙΠΡΑ και  Τζέφρι ΠΑΪΑΤ έγινε λόγος  για τις αναβαθμισμένες σχέσεις Ελλάδας – ΗΠΑ
• Στις 29 Σεπτεμβρίου 2020  ο Κυρ. Μητσοτάκης μετά από  συνάντηση που είχε με τον Αμερικανό υπουργό Εξωτερικών, στην 115 Πτέρυγα Μάχης στη Σούδα, δηλώνει πως οι σχέσεις  ΗΠΑ- Ελλάδας δεν υπήρξαν ποτέ τόσο στενές και παραγωγικές

·        Στις 18 Οκτ 2021, ο πρέσβης των ΗΠΑ Τζ. Πάιατ δηλώνει πως οι  σχέσεις Ελλάδας-ΗΠΑ είναι στο ανώτατο σημείο τους, αλλά όχι στην κορυφή τους. Έκφραση που υποδηλώνει επιδίωξη για  παραπέρα σύσφιξη…..

• Ο Τζ. Πάιατ επίσης, ενημερώνοντας τους δημοσιογράφους για τα αποτελέσματα του τρίτου Στρατηγικού Διαλόγου και της Τροποποίησης της Αμυντικής Συμφωνίας Ελλάδας-ΗΠΑ που διεξήχθησαν στην Ουάσιγκτον, είπε μεταξύ άλλων για το πόσο πολύ έχει αλλάξει  η Ελλάδα, αλλά και για τις ευκαιρίες που προσφέρει στις ΗΠΑ και την πολιτική της. Μάλιστα επισημαίνει πως η Συμφωνία Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας παρέχει το θεμέλιο για τις Ηνωμένες Πολιτείες να κατευθύνουν επιπλέον επενδύσεις σε υποδομές, προσθέτοντας πως στην Αλεξανδρούπολη, το Στεφανοβίκειο και τη Λάρισα έχουν προχωρήσει σε βελτιώσεις.

·        Ο πρωθυπουργός μας Κ. Μητσοτάκης, όπως διαβάσαμε στο ΒΗΜΑ (14.10.2021), με δήλωσή του αναφέρει «Υποδέχομαι με ικανοποίηση τη νέα πενταετή συμφωνία με τις ΗΠΑ» τονίζοντας ότι αποτελεί μια επιτυχία της χώρας και της κυβέρνησης ενώ επεσήμανε ότι στο εξής οι ΗΠΑ ενισχύουν το στρατηγικό τους αποτύπωμα στην Ελλάδα από τον Έβρο μέχρι την Κρήτη

• Γενικά ο δραστήριος πρέσβης των ΗΠΑ Πάιατ δεν χάνει ευκαιρία που να μην αναφερθεί στους ισχυρούς δεσμούς ΗΠΑ Ελλάδας
• Με αφορμή την έναρξη, (Ιανουάριος 2021), της καμπάνιας, για τον εορτασμό των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση, με τίτλο “ΗΠΑ & Ελλάδα: Γιορτάζοντας 200 χρόνια φιλίας“, δηλώνει πως Οι σχέσεις ΗΠΑ-Ελλάδας είναι πιο ισχυρές από ποτέ
• Ο πρέσβης Πάιατ από το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης, που βρέθηκε –Ιούλιο 2020- στο πλαίσιο εκδήλωσης για τα 150 χρόνια του λιμένα αλλά και την υποδοχή και προώθηση αμερικανικών δυνάμεων στη Ρουμανία, όπου βρίσκεται το επίκεντρο της ΝΑΤΟϊκής άσκησης «Atlantic Resolve 2020», τόνισε πως οι σχέσεις Ελλάδας και ΗΠΑ είναι πιο ισχυρές από ποτέ . «Σε ιστορικό υψηλό βρίσκονται οι σχέσεις Ηνωμένων Πολιτειών και Ελλάδας και θα συνεχίσουν να προχωρούν μπροστά προς όφελος τόσο των δύο χωρών όσο και της ευρύτερης περιοχής».

Τι σημαίνουν  όλες αυτές οι δηλώσεις:

Δεν χρειάζεται πολύ μυαλό να καταλάβει κάποιος πως αυτή η αναβάθμιση στην οποία γίνεται λόγος σημαίνει τη μεγαλύτερη εμπλοκή της Ελλάδας σε σχεδιασμούς που αφορούν τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ και όχι την Ελλάδα που για τα δικά της συμφέροντα –π.χ στις σχέσεις με Τουρκία- η Ελλάδα δεν έχει αντίστοιχη στήριξη από τους δυτικούς «συμμάχους». Πιο συγκεκριμένα:

• Τα Κόμματα που διακυβέρνησαν τη χώρα (ΝΔ, ΠΑΣΟΚ, ΣΥΡΙΖΑ) ομονοούν στην πρόθεση να υπηρετούν τους ατλαντικούς συμμάχους και οργανισμούς και σαν επιβράβευση παίρνουν μια «αναβάθμιση» που σημαίνει ισχυρότερη δέσμευση να υπηρετεί η χώρα στην πράξη τις επιθυμίες των ατλαντικών «φίλων» και «συμμάχων».
• Με τη δέσμευση αυτή μπαίνουν υπεράνω των δικών μας συμφερόντων τα συμφέροντα των προαναφερομένων «φίλων»
• Η προβαλλόμενη, ειδικά από Τσίπρα, θέση, ότι  ενδιαφέρεται και προωθεί πολυδιάστατη ενεργειακή και γενικότερα εξωτερική  πολιτική που υπηρετεί τα συμφέροντα της χώρας αποτελεί ένα μεγάλο Μύθο.
• Κινούμαστε, το έχουμε αποδεχτεί πλήρως, μόνο στο  πλαίσιο  που επιθυμούν  ΗΠΑ και Βρυξέλλες

Σε αντίθεση με την αναβάθμιση των σχέσεων με ΗΠΑ,  οι σχέσεις μας με Ρωσία συνεχώς  υποβαθμίζονται  και επιθυμία των ΗΠΑ είναι –ει δυνατόν- η πλήρης διακοπή τους.

2. Απολογισμός

Ας δούμε, όμως,  πέρα από τις διάφορες δηλώσεις ποιο είναι το πρακτικό αποτέλεσμα σε σχέση με συζητηθέντα κατά καιρούς  projects πχ στον σημαντικό ενεργειακό τομέα.

Για τα συγκεκριμένα projects που ενδιαφέρουν τις ΗΠΑ πήραν ότι ζήτησαν όπως επεσήμαναν  τα διάφορα δημοσιεύματα διαχρονικά .

• Η ελληνική πλευρά έχει αποδεχτεί πλήρως τα επιχειρηματικά σχέδια που ανοίγουν τον δρόμο για είσοδο αμερικανικού Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου (Liquefied Natural Gas, LNG) και μέσω της Ελλάδας στα Βαλκάνια και στην Κεντρική Ευρώπη, όπως ο τερματικός σταθμός LNG στην Αλεξανδρούπολη. Σημειώνουμε εδώ πως αν και ο ΣΥΡΙΖΑ δεν είχε ποτέ συζητήσει αυτό το σχέδιο εισαγωγής αμερικάνικου LNG.και προώθησή του μέσω Αλεξανδρούπολης που ανοίγει τον δρόμο για είσοδο αμερικανικού LNG μέσω της Ελλάδας στα Βαλκάνια και στην Κεντρική Ευρώπη, με την ανάληψη της διακυβέρνησης ο ΣΥΡΙΖΑ το υιοθέτησε και έκτοτε το προωθεί. Οι Αμερικανοί –γιατί να το κρύψομεν άλλωστε-  βλέπουν την Ελλάδα σαν «πύλη» για την προώθηση των ενεργειακών τους συμφερόντων στην ευρύτερη περιοχή της ΝΑ Ευρώπης όπου θα επιχειρήσουν τα επόμενα χρόνια να συρρικνώσουν δραστικά την όποια δραστηριότητα της Ρωσίας.
• Οι κυβερνήσεις μας στήριξαν και στηρίζουν τον αγωγό Trans Adriatic Pipeline (TAP) που θα  μεταφέρει το φυσικό αέριο του Αζερμπαϊτζάν μέσω Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Είναι στρατηγικό και το πιο προωθημένο ως σήμερα project
• Επίσης στηρίζουν το έργο «κάθετος άξονας Ελλάδας Βουλγαρίας-(IGB)» που βρίσκεται σε διαδικασία υλοποίησης. Ενώ ο αγωγός TAP κινείται στον άξονα Ανατολής-Δύσης, ο κάθετος διάδρομος ελληνοβουλγαρικός Διασυνδετήριος Αγωγός=Interconnector Grerece Bulgaria, (IGB), έχει κατεύθυνση Νότου-Βορρά, κατευθύνεται δηλαδή στην «καρδιά» της ρωσικής ενεργειακής ισχύος, αφού απευθύνεται σε χώρες που εξαρτώνται έως και 90% από τη Ρωσία. Οι δύο παραπάνω αγωγοί έχουν στόχο να επιτρέψουν τη διακίνηση φυσικού αερίου – όχι μόνο αμερικανικού, αλλά, αργότερα και ισραηλινού ή κυπριακού- από την Ελλάδα έως την Ουκρανία, και αντιστρόφως. Στην πράξη, οι Αμερικανοί, βλέπουν για τα επόμενα χρόνια, στο όχι και τόσο μακρινό μέλλον,  μια ενεργειακή «απόβαση» στην Ουκρανία, δηλαδή την αυλή της Ρωσίας, αποδυναμώνοντας έτι περαιτέρω τη ρωσική γεωπολιτική ισχύ.

• Πέραν του αγωγού ΤΑΡ (Trans Adriatic Pipeline) και του IGB, προωθείτο σαν σημαντικός αγωγός και ο EastMed που ενδιέφερε σημαντικά το Ισραήλ,  όμως ακυρώθηκε ιδιαίτερα με παρέμβαση ΗΠΑ  όπως παρακολουθήσαμε.
  

.Από την άλλη, όποια projects  προωθεί  η προωθούσε η Ρωσία τις προηγούμενες δεκαετίες, τόσο οι ΗΠΑ παλιότερα, όσο και η ΕΕ τα τελευταία χρόνια, έβαζαν και βάζουν εμπόδια και έχουν πετύχει  τη ματαίωσή τους (πχ  του πετρελαιαγωγού Bourgas-Αλεξανδρούπολη του project φυσικού αερίου (South Stream), που κατέληξαν στο καλάθι των αχρήστων Οι ΗΠΑ και ΕΕ συγχρονίζονται  με  πιέσεις για μηδενισμό κάθε συνεργασίας  μας με Ρωσία όταν η Γερμανία έχει αναπτύξει στο παρελθόν σημαντικότατο Project τον  αγωγό NordStream 1. Με την  Ρωσο-ουκρανική κρίση παγώνει ο  αγωγός NordStream 2, όμως το πάγωμα αυτό εκτιμώ θα είναι προσωρινό.

Τις παραπάνω εξελίξεις  έχουν υπηρετήσει και η  ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ αλλά και η κυβέρνηση Τσίπρα ειδικά με τα στελέχη του ενεργειακού τομέα Σταθάκη και Βεροιόπουλου που υιοθέτησαν  πλήρως τις επιθυμίες της αμερικάνικης πλευράς.

Ο Τσίπρας (ΣΥΡΙΖΑ) απέδειξε και αυτός, πως, δεν ενδιαφέρεται για άσκηση πραγματικά εθνικής  πολυδιάστατης ενεργειακής πολιτικής αλλά παραμένει δέσμιος των όποιων επιθυμιών, των  ΗΠΑ και  Βρυξελλών.

Η Ενεργειακή μας πολιτική, κινείται μόνο  εντός των πλαισίων αυτών και δεν έχει καμία σχέση με πραγματικά ανεξάρτητη ενεργειακή πολιτική. Είναι βέβαιο πως ότι μας ζητήσουν οι ΗΠΑ θα το πράξουμε και στο μέλλον γιατί είναι δεδομένη η  δουλικότητα μας,  είτε με ΝΔ  είτε με ΠΑΣΟΚ, είτε με ΣΥΡΙΖΑ.

Όταν οι κυβερνήσεις  προβάλουν την θέση, πως,  η  Ελλάδα καθίσταται σήμερα και σταδιακά σημαντικός κόμβος μεταφορών και ενέργειας, η σημαντικότητα αφορά ΗΠΑ και  Βρυξέλλες  και όχι τη χώρα μας

Πολυδιάστατη, ενεργειακή και εξωτερική πολιτική δεν έχουμε. Αυτά είναι  απλά λόγια του αέρα, γιατί η Ελλάδα έχει αποδεχτεί πλήρως, να κινείται  μόνο στα πλαίσια  που επιτρέπουν  τα προαναφερόμενα κέντρα.

3. Σχόλια -Συμπέρασμα

Τόσο η  ενεργειακή, όσο γενικότερα η εξωτερική πολιτική της χώρας μας μόνο ανεξάρτητη και πολυδιάσταστη   δεν είναι. Από τις διάφορες δηλώσεις των κυβερνώντων μας αυτό που κρατάμε, γιατί αυτό ισχύει είναι  το δόγμα «ανήκομεν εις την Δύσιν»

Με μία τέτοια όμως εμμονή μόνο αναβάθμιση δεν πετυχαίνομε.

Η ενεργειακή και εξωτερική μας πολιτική κινείται προς μία μόνο κατεύθυνση, και έτσι ο ορθός χαρακτηρισμός είναι μονοδιάστατη και όχι πολυδιάστατη.

Μια τέτοια όμως πολιτική δεν σημαίνει αναβαθμισμένη θέση της χώρας. Αυτό, σημαίνει,  πορεία περιορισμού της ευελιξίας μας και επίτευξης των καλύτερων λύσεων στα οικονομικά μας προβλήματα. Είναι μάλιστα, αντιφατικό, το γεγονός, ότι ενώ η Γερμανία έχει αναπτύξει τις τελευταίες δεκαετίες ισχυρές ενεργειακές συνεργασίες με Ρωσία, η ίδια, ως ηγέτιδα δύναμη της Ευρωζώνης από κοινού με ΗΠΑ αποτρέπουν κάθε συνεργασία Ελλάδας με Ρωσία.

Η Ελληνική πλευρά επιβεβαίωσε πως αποδέχεται και προωθεί όλα εκείνα τα projects που ενδιαφέρουν τις ΗΠΑ.

Συμπερασματικά, η Ελλάδα έχει γίνει υποχείριο των προθέσεων ΗΠΑ και Βρυξελλών. Υιοθετεί πλήρως τις επιδιώξεις  τους  και μάλιστα η εξάρτηση αυτή βαθαίνει διαχρονικά.

Η  ανησυχία μας μεγαλώνει,  κάθε φορά που ακούμε να γίνεται λόγος περί «αναβάθμισης» της στρατηγικής θέσης της Ελλάδας και προσωπικά  ένας κόμπος με  πιάνει. Όσο ευχάριστα κι αν ακούγεται η έκφραση περί αναβάθμισης, τόσο επικίνδυνη είναι για τη χώρα και το λαό της. Όσο αναβαθμίζεται η θέση της Ελλάδας  στη διεθνή σκηνή, με βάση τα κριτήρια ΗΠΑ και Βρυξελλών, τόσο η εξάρτησή μας μεγαλώνει τόσο περιορίζονται τα εθνικά οφέλη και αναβαθμίζονται τα οφέλη των ΗΠΑ ενώ ο κίνδυνος εμπλοκής  μας σε πολεμικές περιπέτειες αυξάνει.

Για παράδειγμα η ενεργειακή πολιτική της χώρας μας σήμερα, αλλά και προϊόντος του χρόνου, γίνεται λιγότερο ανεξάρτητη, αλλά ενταγμένη στα συμφέροντα του ευρωατλαντικού παράγοντα, στα συμφέροντα των ισχυρών ενεργειακών ομίλων εγχώριων και ξένων, που έχουν πετύχει την παράλληλη αποδυνάμωση και καταστροφή του δημόσιου ενεργειακού τομέα μας.

Η ενεργειακή ,μας πολιτική κινείται και αυτή προς μία μόνο κατεύθυνση, σύμφωνα με το δόγμα «ανήκομεν εις την Δύσιν»

Η περιβόητη «αναβάθμιση των σχέσεων Ελλάδας-ΗΠΑ», σημαίνει για να πούμε τα πράγματα με το όνομά τους, περαιτέρω εμπλοκή της Ελλάδας που περνάει μέσα από την μεγαλύτερη πρόσδεση των Ενόπλων Δυνάμεων της χώρας, της ναυπηγικής και αμυντικής βιομηχανίας, με τους στόχους και τις επικίνδυνες επιδιώξεις των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ. Περνάει και μέσα από τον ρόλο που αναλαμβάνει η χώρα μας στο σχέδιο για την ενεργειακή απεξάρτηση της Ευρώπης από το ρώσικο φυσικό αέριο και το μπλοκάρισμα της κινέζικης διείσδυσης, μέσω των δικτύων 5G προς όφελος των συμφερόντων των ΗΠΑ.

Θεωρώ πως μια τέτοια αναβάθμιση, δεν υπηρετεί τη χώρα μας η οποία οφείλει να επιδιώξει μια πραγματικά πολυδιάστατη πολιτική, μακριά από ταμπού και δεσμεύσεις όταν αυτές είναι αντίθετες στα συμφέροντα της χώρας.

Ίσως, το θέτω αυτό για προβληματισμό,  η χώρα αντί του δόγματος “ανήκομεν εις την Δύσιν” θα έπρεπε να μελετήσει ευέλικτη πολιτική με βάση  το παράδειγμα της Τουρκίας που δεν έχει  ταμπού  για προωθημένες σχέσεις και με ΗΠΑ και με Ρωσία και όποια άλλη σχέση κρίνει αναγκαία.