Οι τιμές καυσίμων και ηλεκτρικής Ενέργειας εκτινάσσουν την ακρίβεια

 Οι τιμές καυσίμων και ηλεκτρικής Ενέργειας εκτινάσσουν την ακρίβεια

του Νίκου Γεωργακάκη 10/2/22

 Περιεχόμενα 

1. Οι τιμές αγαθών και υπηρεσιών σήμερα.
   

2. Επιβάρυνση των νοικοκυριών. Λόγω των ανατιμήσεων σε ηλεκτρικό ρεύμα σε φυσικό αέριο και πετρέλαιο έχουμε:
   

3. Συμπεράσματα- Προτάσεις
   

1. Οι τιμές αγαθών και υπηρεσιών σήμερα
   

• Παρακολουθούμε την τελευταία περίοδο, πως, οι τιμές των διαφόρων αγαθών και προϊόντων  τραβούν την ανηφόρα. Αυτό προκαλεί μεγάλη πίεση γενικά στο λαό, αλλά   ειδικότερα  σε μισθωτούς και συνταξιού-χους που οι μισθοί και συντάξεις τους είναι καθηλωμένοι  και χαμηλοί και δεν παρακολουθούν τις ανατιμήσεις. Οι ανατιμήσεις εξηγούνται από αυτούς που τις επιβάλλουν  σαν συνέπεια των αυξήσεων  στο φυσικό αέριο όμως έχουν μερικό δίκιο. Οι αυξήσεις στο πετρέλαιο και στο ΦΑ και μάλιστα στα επίπεδα που βλέπουμε, δεν δικαιολογούνται  αν λάβει κάποιος υπόψη πως και τα αποθέματα υδρογονανθράκων ευρίσκονται ως σήμερα σε υψηλό επίπεδο, ενώ για τη χώρα μας η προσφορά ηλεκτρικής ενέργειας είναι πολύ μεγαλύτερη της ζήτησης με δεδομένο ότι νέα αιολικά και φωτοβολταϊκά πάρκα προστίθενται στο ηλεκτρενεργειακό σύστημά μας. Επίσης  για τις τιμές δεν είναι αμέτοχη η λειτουργία της εσωτερικής αγοράς και των ανατιμήσεων στις οποίες προβαίνουν οι εγχώριες επιχειρήσεις.

• Οι τιμές τραβούν την ανηφόρα και με βάση την ΕΛΣΤΑΤ στο5,1% εκτινάχθηκε ο ετήσιος πληθωρισμός τον Δεκέμβριο του 2021 από 4,8% τον προηγούμενο μήνα, επηρεαζόμενος  από το «ράλι» των τιμών στην ενέργεια, σύμφωνα με τα στοιχεία που ανακοίνωσε η ΕΛΣΤΑΤ.
• Είναι χαρακτηριστικό ότι μέσα σε ένα έτος (Δεκέμβριος 2020-Δεκέμβριος 2021), σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, το φυσικό αέριο ανατιμήθηκε κατά 135,7 %,το ηλεκτρικό ρεύμα κατά 45%,το πετρέλαιο θέρμανσης κατά 34,1 % και τα καύσιμα κατά 21,7%
• Παράλληλα, αυξήσεις τιμών υπήρξαν σε όλα τα είδη (πλην χοιρινού και αλλαντικών) που απαρτίζουν το λεγόμενο «καλάθι της νοικοκυράς» και ειδικότερα καταγράφηκαν οι εξής: Αρνί- κατσίκι (19,7%), ‘Αλλα βρώσιμα έλαια (17,1%), Ελαιόλαδο (17%), Πατάτες (14,2%), Ζυμαρικά (7,6%), Νωπά ψάρια (6,7%), Πουλερικά (6,6%), Τυριά (5,5%), Νωπά φρούτα (5,5%), Νωπά λαχανικά (5,5%), Ψωμί (4,9%), Μοσχάρι (4,2%) και Καφές (3,4%).
• Έχουμε λοιπόν ανατιμήσεις φωτιά, σε βασικά είδη. Η αγορά και τα νοικοκυριά υφίστανται πιέσεις λόγω των αυξήσεων αυτών με τον πληθωρισμό να έχει φτάσει στο 4,3% τον Νοέμβριο, σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat (3,4% τον Οκτώβριο).
• Οι αυξήσεις αυτές, σύμφωνα και με τα στελέχη της αγοράς, επηρεάζουν την κατανάλωση και υποβαθμίζουν τη ζωή των πολιτών. Κάθε νοικοκυριό  συγκρατεί τις αγορές του για να μπορεί να εκπληρώσει επιμέρους υποχρεώσεις, όπως την αγορά καυσίμων για το αυτοκίνητό του ή τρέχοντες λογαριασμούς και δόσεις δανείων, προτεραιοποιώντας ουσιαστικά τις κινήσεις του.

Όπως βλέπουμε από τα παραπάνω στοιχεία έχουμε  μεγάλες αυξήσεις και σε βασικά τρόφιμα για τα νοικοκυριά.

Οι ανατιμήσεις αυτές έχουν σαν επακόλουθο  την  φτωχοποίηση εκατοντάδων χιλιάδων πολιτών. Με βάση τα δεδομένα  έχουμε αποτέλεσμα  το 27,5% των πολιτών να αντιμετωπίζουν το φάσμα της φτώχειας.

• Η ζωή γίνεται αβίωτη και όπως υποστηρίζουν εύλογα πολλοί αναλυτές, η κατάσταση αναμένεται να γίνει ακόμη χειρότερη το επόμενο διάστημα αν η κυβέρνηση  δεν πάρει μέτρα τόσο για την συγκράτηση των τιμών όσο και την ενίσχυση όσων  έχουν ανάγκη και πλήττονται από τα απανωτά κύματα ανατιμήσεων..
• Το μεγάλο αυτό ποσοστό πολιτών σε κίνδυνο φτώχειας στη χώρα μας αποτελεί όπως σχολιάζεται θλιβερή «παραφωνία», αρνητική πρωτιά,  αν η  χώρα μας  συγκριθεί με το 21,9% του μέσου όρου στην Ε.Ε. ή με ποσοστά αρκετά χαμηλότερα, όπως αυτά της Τσεχίας (11,5%), της Σλοβακίας (13,8%) ή και της Σλοβενίας (14,3%). Μάλιστα, το 2020, η Ελλάδα βρέθηκε στην τρίτη χειρότερη θέση της Ε.Ε. μετά τη Ρουμανία (35,8%) και τη Βουλγαρία (33,6%).
• Η μέση ετήσια δαπάνη των νοικοκυριών για αγορές συρρικνώθηκε, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ., το 2020 στα 15.981,96 ευρώ ή 1.331,83 μηνιαίως, καταγράφοντας μείωση 9,9% από το 2019. Βρέθηκε δηλαδή όχι μόνο 788,57 ευρώ ή 37,2% κάτω από τα προ κρίσης επίπεδα και τα 2.120,40 ευρώ μηνιαίως του 2008, αλλά και 644,11 ευρώ ή 32,6% χαμηλότερα από τα 1.975,94 ευρώ του 1999, καταγράφοντας έτσι αρνητικό ρεκόρ εποχής.
• Με βάση τα επίσημα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ., το 50% των νοικοκυριών δαπανά λιγότερα από 1.080 ευρώ τον μήνα, με τα νοικοκυριά που διαμένουν σε ενοικιαζόμενη κατοικία να δαπανούν το ένα πέμπτο (19,8%) του προϋπολογισμού τους για ενοίκιο.
• Έτσι, τα φτωχότερα νοικοκυριά καταναλώνουν απλώς για να επιβιώσουν, καθώς το ποσοστό της μέσης δαπάνης για είδη διατροφής και μη οινοπνευματώδη ποτά και στέγαση των νοικοκυριών του φτωχότερου 20% του πληθυσμού ανέρχεται στο 58,2% των δαπανών των νοικοκυριών, ενώ το αντίστοιχο μερίδιο του πλουσιότερου 20% στο 29%. Την ίδια ώρα τα κύματα ακρίβειας αναμένεται να ενισχυθούν το επόμενο διάστημα.

• Η ερμηνεία για τις τιμές. Ειδικά για την ενέργεια, οι ανατιμήσεις αποδίδονται  από τους κυρίαρχους κύκλους κυρίως στην πολιτική των  περιορισμών  προσφοράς φυσικού αερίου εκ μέρους της Ρωσίας. Όμως, η αλήθεια είναι, πως το πρόβλημα έχει προκύψει εξ αιτίας της  στάσης της νέας Γερμανικής

κυβέρνησης λόγω και πίεσης από ΗΠΑ για ακύρωση του αγωγού Nordstream 2. Το σημαντικό πρόβλημα που έχει προκύψει δεν οφείλεται σε πραγματικές αιτίες αλλά σε πολιτικά παιχνίδια κυρίως των ΗΠΑ που θέλουν αφενός να μειώσουν την προμήθεια της ΕΕ από φυσικό αέριο της Ρωσίας παράλληλα με την αύξηση εξαγωγών των ΗΠΑ σε ΕΕ.

• Έως 170% οι Αυξήσεις στους Λογαριασμούς Ρεύματος
• Η αντιπρόεδρος της ΕΚΠΟΙΖΩ κα Παναγιώτα Καλαποθαράκου[1] αναφέρει πως «δέχεται πολυάριθμες καταγγελίες από πολίτες για αυξημένους λογαριασμούς ρεύματος της τάξεως του 30-170% και όπως αναφέρει: Παρακολουθούμε την τελευταία περίοδο την έκρηξη των τιμών χονδρεμπορικής στην  αγορά ρεύματος, που κινούνται σε επίπεδα απαράδεκτα ψηλά ( (3/2) = 221,79 ευρώ/ανά μεγαβατώρα ) επίπεδα που δεν μπορούν πλέον να αντέξουν τα νοικοκυριά. Οι λογαριασμοί ρεύματος που έχουν φτάσει ήδη σε πολλά σπίτια αποτυπώνουν το μέγεθος του προβλήματος.

Μάλιστα αναφέρει πως είναι εξόφθαλμα παραπλανητική για τον καταναλωτή η εφαρμογή της ρήτρας αναπροσαρμογής (Δημήτρης Αβαρλής 4  Φεβρουαρίου 2022) που έχει ως αποτέλεσμα να αυξάνεται η χρέωση της κιλοβατώρας, καθώς πολλές φορές είναι σε άσχετο σημείο του λογαριασμού, ως συμπληρωματική χρέωση και έτσι δεν επωφελείται ο καταναλωτής από τη συμβατική συμφωνία  που έχει κάνει με τον εκάστοτε προμηθευτή για μείωση της κιλοβατώρας για παράδειγμα 45%, Άρα συνιστά  μια αθέμιτη πρακτική». Η κα Καλαποθαράκου τονίζει πως η ρήτρα αναπροσαρμογής συνηθίζεται να μην συνυπολογίζεται στη τιμή της κιλοβατώρας και εν συνεχεία πάνω σε αυτή την τιμή να γίνεται η έκπτωση συνέπειας του εκάστοτε προμηθευτή. «Έχουμε ζητήσει από τη ΡΑΕ η ρήτρα αναπροσαρμογής να φαίνεται στον λογαριασμό καταναλωτή» τονίζει η αντιπρόεδρος της ΕΚΠΟΙΖΩ. Επιπλέον, επισημαίνει πως «είμαστε η μόνη χώρα που έχουμε τόσο σύνθετους λογαριασμούς και τόσους έμμεσους φόρους και επιβαρύνσεις». (Σχόλιο ΝΓ. Άραγε, είναι τυχαία αυτή η πολυπλοκότητα?)

Αξίζει να σημειωθεί πως από τον περασμένο Δεκέμβριο η ΡΑΕ είχε ανακοινώσει ένα πολυσέλιδο κείμενο αναφορικά με την τυποποίηση των λογαριασμών, με την ΕΚΠΟΙΖΩ από την πλευρά της να επισημαίνει πως χρειάζονται αποφασιστικές δράσεις, στο πλαίσιο της προστασίας των καταναλωτών, όμως αυτό δεν το βλέπουμε ακόμη.

Η εικόνα που δίνει η κα  Καλαποθαράκου της ΕΚΠΟΙΖΩ. σχετικά με τις οφειλές και τους οφειλέτες είναι αποκαρδιωτική.

Να επισημάνουμε εδώ, κάτι που θεωρώ ότι είναι αντιληπτό σε όλους, ότι  δηλαδή, οι  ανατιμήσεις στην ενέργεια έχουν τεράστια επίπτωση στην κοινωνία, διότι επιδρούν αυξητικά στο κόστος όλων σχεδόν των προϊόντων. Η επίπτωση στις μεταφορές, οι επιπτώσεις στην ηλεκτροβόρα βιομηχανία,  στον τουρισμό κλπ, είναι σημαντικότατες. Επομένως έχει τεράστια σημασία η συγκράτησή τους.

Η κυβέρνηση έχει να προβάλει στις δράσεις της την καθιέρωση του 5ψήφιου αριθμού ενεργειακής αλληλεγγύης 15902 για τη στήριξη ευάλωτων νοικοκυριών από τις μεγάλες ανατιμήσεις στο κόστος ενέργειας, στον οποίο μπορούν να απευθύνονται πολίτες που αδυνατούν να εξοφλήσουν τους λογαριασμούς ρεύματος και θέλουν να υποβάλλουν αίτημα επανασύνδεσης της παροχής τους είναι ένα θετικό αλλά αποσπασματικό μέτρο που δεν αγγίζει την πηγή του προβλήματος.. Ασφαλώς είναι ένα μέτρο που διευκολύνει τους καταναλωτές, όμως η κύρια και καθολική ανακούφιση σχετίζεται με ουσιαστικά μέτρα  συγκράτησης αν όχι μείωση των τιμών. 

Ένα ουσιαστικό μέτρο, αφορά τον έλεγχο στην πηγή, στην συνολική διαμόρφωση των τιμών. Για παράδειγμα η τελική τιμή στα καύσιμα έχει αναφορά σε διεργασίες που ξεκινούν από τα διυλιστήρια και επομένως μπορεί η κυβέρνηση έχοντας πολιτική βούληση να σχεδιάσει τον ουσιαστικό έλεγχο.

Ας ανοίξουμε  εδώ μία παρένθεση, για  να γίνει αναφορά σε παλιότερη έρευνα, αυτήν που είχε πραγματοποιήσει πριν μερικά χρόνια το στέλεχος του ΠΑΣΟΚ κας Λούκας Κατσέλη με ομάδα συνεργατών, όπου αποδεικνυόταν  η καρτελοποίηση της αγοράς με επιχειρήσεις που έχουν   δεσπόζουσα θέση στην αγορά των σουπερμάρκετ και  μεγάλες δυνατότητες διαμόρφωσης των τιμών κατά το δοκούν, Με βάση αυτή την έρευνα: 30 μεγάλες επιχειρήσεις που, εκ των πραγμάτων, έχουν «στήσει» 23 καρτέλ σε ισάριθμους κλάδους παραγωγής και εμπορίας προϊόντων, που συνήθως αγοράζουν τα ελληνικά νοικοκυριά  ελέγχουν σχεδόν το σύνολο των προϊόντων των σουπερμάρκετ καθορίζοντας όσο ψηλά θέλουν τις τιμές.

Η έρευνα  αυτή, παρείχε αποκαλυπτικά στοιχεία για τη μονοπωλιακή – ολιγοπωλιακή διάρθρωση της αγοράς, που από ανοργάνωτη και «ξέφραγο αμπέλι» πριν από δεκαετίες, τώρα εμφανίζεται άκρως «οργανωμένη», πειθαρχημένη και «πειθήνια» στα κελεύσματα και στις ορέξεις μεγάλων επιχειρήσεων, ελληνικών και πολυεθνικών.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας:

• οι μαργαρίνες ελέγχονται κατά 98% από την Unilever και τη Minerva. Οι δύο αυτές εταιρείες ελέγχουν κατά 65% και την αγορά ελαιόλαδου.
• Στα όσπρια, δύο εταιρείες (Καραγεωργίου – Agrino) ελέγχουν το 76% της αγοράς.
• Η Unilever και η Nestle κατέχουν το 100% στις σούπες και στους ζωμούς.
• Στις μπίρες, το 70% κατέχει η Αθηναϊκή Ζυθοποιία και το 14% η Μπουτάρη (σύνολο 84%)
• Στα κρουασάν, η Chipita κατέχει το 68% και η Elbisco το 13%, σύνολο 81%. Το τσάι «κατέχεται» κατά 94% από τη Unilever και την Ατλάντα.
• Στους φυσικούς??? χυμούς, κατέχουν δεσπόζουσα θέση της τάξης του 70% η Coca Cola (53%), η Δέλτα (17,40%) και η ΦΑΓΕ (7%).
• Στο γάλα εβαπορέ, κατέχουν συνολικά το 93% η Friesland και η Nestle – Δέλτα.

• Στα αναψυκτικά, «σκίζουν» η Coca – Cola με 77% και η Pepsico – Ηβη με 12%, σύνολο 89%.
• Στις οδοντόκρεμες, «μεγαλουργούν» 3 εταιρείες με 79% (Colgate, Unilever, GSK).
• Στα πατατάκια – γαριδάκια, το 80% κατέχουν οι εταιρείες Tasty, Τσακίρης, Chipita.
• Στον καφέ, το 81% της αγοράς ανήκει στη Nestle (68%), στην Kraft (13%) και στη Sara Lee (7%).
• Στο ρύζι, το 48% κατέχεται από 3 εταιρείες. Οι δύο πρώτες κατέχουν το 48% της αγοράς.
• Τέλος, στη μαγιονέζα, η Unilever και η Kraft κατέχουν το 89% της αγοράς.

Σύμφωνα λοιπόν με την έρευνα της  πρώην βουλευτίνας του ΠΑΣΟΚ και υπεύθυνης του κόμματος για την Οικονομία κας Λούκα Κατσέλη (που επόπτευσε την έρευνα) 2-3 επιχειρήσεις που «διαφεντεύουν» τον κάθε κλάδο αποκτούν (θεωρητικά) δύναμη στη διαμόρφωση της τελικής τιμής και μπορούν να προβαίνουν σε εναρμονισμένες πρακτικές. Η ελληνική αγορά, λοιπόν, είναι έντονα  καρτελοποιημένη.

Με βάση την ίδια την εμπειρία μας αλλά και πρόσφατες μελέτες η κατάσταση δεν έχει ουσιαστικά μεταβληθεί

Για παράδειγμα σε πρόσφατη μελέτη[2], σε  ανάλυση ξανά του  κλάδου της Ζυθοποιίας διαπιστώνεται ξανά πως είναι ένας κλάδος με ολιγοπωλιακή διάρθρωση που βασίζεται σε δύο κυρίως εταιρίες την Αθηναϊκή Ζυθοποιία Α.Ε και την Ολυμπιακή Ζυθοποιία Α.Ε οποίες κατέχουν κατά μέσο όρο το 82.5% του συνολικού μεριδίου αγοράς. (Θυμίζουμε εδώ πως στην  Αθηναϊκή Ζυθοποιία Α.Ε που αξιοποιούσε την δεσπόζουσα θέση που κατείχε για να αποκομίζει κέρδη  η Ελληνική Επιτροπή Ανταγωνισμού της επέβαλε στην Αθηναϊκή Ζυθοποιία Α.Ε ένα τσουχτερό χρηματικό πρόστιμο.  

2. Επιβάρυνση των νοικοκυριών. Λόγω των ανατιμήσεων σε ηλεκτρικό ρεύμα σε φυσικό αέριο και πετρέλαιο έχουμε:
   

• Aνατιμήσεις σε τεράστια γκάμα αγαθών και προϊόντων που η παραγωγή τους χρησιμοποιεί ενέργεια. Με τις αυξήσεις στις ενεργειακές ύλες και υπηρεσίες, έχουμε αυξήσεις στο κόστος βασικών καταναλωτικών αγαθών και επακόλουθα και στις τιμές καταναλωτή
• Επίσης επιβάρυνση στα νοικοκυριά πχ στη θέρμανση στο μαγείρεμα, στην ψύξη(ψυγεία, air condition), στις μεταφορικές χρήσεις (οδικές μεταφορές, ακτοπλοία, αεροπλάνα) κλπ. Συνολικά η άμεση και έμμεση επίπτωση στα νοικοκυριά είναι τεράστια.

Οι ανατιμήσεις έχουν τεράστια σημασία και τεράστιες επιπτώσεις ιδιαίτερα αν όπως είναι εύλογο συνεκτιμηθούν με τα επίπεδα εισοδήματος των νοικοκυριών. Στην Ελλάδα που ο κατώτατος μισθός στην Ελλάδα έχει την 5η χαμηλότερη αγοραστική δύναμη και η Ελλάδα είναι το μόνο κράτος-μέλος στο οποίο υπάρχει μείωση της αγοραστικής δύναμης σε σχέση με το 2010 (-9%) καταλαβαίνουμε πως η επίπτωση θα  είναι ακόμη μεγαλύτερη. Σημειώνεται ότι η μικρότερη αύξηση της αγοραστικής δύναμης παρατηρείται στη Γαλλία (15%) και η υψηλότερη στη Ρουμανία (272%).

Ο Υπουργός Ανάπτυξης κ. Άδωνις Γεωργιάδης αναφέρει πως ο ίδιος και ο Πρωθυπουργός κ. Κυριάκος Μητσοτάκης ενδιαφέρονται για τους ευάλωτες κοινωνικές ομάδες,  όμως αυτό περνάει μέσα από την συγκράτηση των τιμών. Εφόσον δεν υπάρχει συγκράτηση δεν μπορούν να μας πείσουν. Από τη μεριά της η κυβέρνηση προβάλλει  το θέμα των επιδοτήσεων σε ηλεκτρικό ρεύμα και φυσικό αέριο για να αποδείξει την έγνοια αυτή για την προστασία των εισοδημάτων. Όπως όμως  αξιολογείται και από την αντιπολίτευση αλλά και  από  τους κοινωνικούς  φορείς, η επιδότηση, μικρό μέρος των απωλειών καλύπτει και γι αυτό χαρακτηρίζονται σαν ψίχουλα ή σαν αέρας κοπανιστός..

Ακρίβεια και φτώχεια εξαθλιώνουν τα ελληνικά νοικοκυριά Οι αυξήσεις-φωτιά σε ενέργεια, καύσιμα, τρόφιμα και είδη πρώτης ανάγκης που ήδη έχουν περάσει στον καταναλωτή πιέζουν ασφυκτικά το διαθέσιμο εισόδημα των  νοικοκυριών και ένα νέο κύμα φτώχειας διαπερνά το σύνολο της ελληνικής κοινωνίας. Την ίδια ώρα στην αγορά οι έμποροι βλέπουν απελπισμένοι πως όλο και λιγοστεύουν οι πελάτες που μπορούν να διαθέσουν μέρος των οικονομιών τους για να αγοράσουν άλλα προϊόντα πέρα των απολύτων απαραίτητων.

Η συνέχιση της ενεργειακής κρίσης αποτελεί για τα ελληνικά νοικοκυριά ακόμα μια πηγή αβεβαιότητας και ανησυχίας, δεδομένου ότι οι μισθοί  έχουν μείνει καθηλωμένοι τα τελευταία χρόνια και τα έξοδα συνεχώς αυξάνονται, εξανεμίζοντας την αγοραστική δύναμη εκατομμυρίων χαμηλόμισθων και χαμηλοσυνταξιούχων.

Δυσβάσταχτο είναι και το κόστος στέγης με τα ενοίκια να έχουν σημειώσει μέση αύξηση 23,8% από το 2007,ενώ και οι έμμεσοι και άμεσοι φόροι αποτελούν «θηλιά» για την ελληνική οικογένεια. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο άδικος και λαομίσητος ΕΝΦΙΑ (Ενιαίος Φόρος Ιδιοκτησίας Ακινήτων),γέννημα θρέμμα των μνημονίων που υποτίθεται ότι είχε έρθει προσωρινά στην καθημερινότητα μας, αλλά συνεχίζει «να ζει και να βασιλεύει» μέχρι σήμερα.

Είναι ενδεικτικό, επίσης, ότι τα συνολικά έσοδα από τους ειδικούς φόρους κατανάλωσης σε ενεργειακά προϊόντα στην Ελλάδα έφτασαν τα 4,28 δις ευρώ το 2019,όταν το 2008 -εποχή οικονομικής ευμάρειας για την χώρα μας- ήταν μόνον στα περίπου 2,8 δισεκατομμύρια ευρώ.

Βαθιά και καταστροφική είναι, λοιπόν, η ενεργειακή κρίση που βιώνει η Ελλάδα, η οποία τον Ιανουάριο είχε το πιο ακριβό ρεύμα της Ευρώπης με 227,3 ευρώ ανά μεγαβατώρα. Στην μέση τιμή Ιανουαρίου, στη λίστα ακολουθούν η Ιταλία με 224,5 ευρώ/NWh, η Ελβετία με 219,36 ευρώ/MWh και η Γαλλία με 211,42 ευρώ/MWh. Είναι επακόλουθη της βίαιης μετάβασης στην «πράσινη ενέργεια» και του κλεισίματος των λιγνιτικών εργοστασίων χωρίς κανένα μακροπρόθεσμο σχέδιο.

Επίσης, δευτεραθλήτρια  της Ευρώπης σε ότι αφορά στην ακρίβεια στην τιμή της βενζίνης αναδεικνύεται η Ελλάδα, σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η χώρα βρίσκεται πίσω μόνο από την -πλούσια- Ολλανδία, με τη μέση τιμή αμόλυβδης βενζίνης να φτάνει στα 1,834 ευρώ το λίτρο και τις εκτιμήσεις παραγόντων της αγοράς καυσίμων να αναφέρουν ότι σύντομα η τιμή μπορεί να αγγίξει και τα δυο ευρώ. Όπως μάλιστα  προκύπτει από συγκεκριμένα στοιχεία, στην επαρχία και δη σε νησιά, η μέση τιμή της αμόλυβδης έχει ξεπεράσει τα 2 ευρώ.

Η αγορά πάγωσε, όπως πάγωσαν τα περισσότερα ελληνικά σπίτια από το κόστος της ενέργειας που εκτοξεύθηκε σε δυσθεώρητα ύψη. Ο κόσμος, κυρίως οι άνεργοι και οι οικονομικά ευάλωτες οικογένειας, εξαιτίας των φουσκωμένων λογαριασμών ρεύματος και αδυνατώντας να προμηθευτούν πετρέλαιο ή να πληρώσουν τον λογαριασμό του φυσικού αερίου, βιώνουν μια τραγική κατάσταση και έναν από τους χειρότερους χειμώνες των τελευταίων δεκαετιών. Εν έτει 2022, η θέρμανση στην Ελλάδα είναι είδος πολυτελείας.

Όπως είναι φυσικό, και όπως αποδεικνύουν τα δεδομένα ΕΛΣΤΑ, το κόστος της ενέργειας και των καυσίμων συμπαρασύρει  το κόστος τροφίμων και των ειδών πρώτης ανάγκης. Οι ανατιμήσεις στους καταλόγους των σούπερ μάρκετ είναι ήδη 25% υψηλότερα σε σχέση με προ εξαμήνου και δεν φαίνεται ορατή η αποκλιμάκωση των τιμών.

Η  κυβέρνηση φέρει ευθύνες για την σημερινή κατάσταση που έχει διαμορφωθεί, καθώς για μήνες υπήρξε αδράνεια από τους αρμόδιους αξιωματούχους και δεν έλαβαν ουσιαστικά μέτρα για την ανάσχεση της ακρίβειας, ενώ ταυτοχρόνως διαβεβαίωναν την κοινή γνώμη ότι πρόκειται για ένα παροδικό φαινόμενο και δεν χρήζει ιδιαίτερης ανησυχίας. Εκ των πραγμάτων, οι σχετικές αντιλήψεις έχουν διαψευστεί πανηγυρικά.

Η κυβέρνηση επίσης δεν μπορεί να αγνοεί ότι, στην Ελλάδα, 1 στα 3 νοικοκυριά δυσκολεύεται πολύ να καλύψει τις βασικές ανάγκες του και βρίσκεται στα όρια της φτώχειας και της οικονομικής εξαθλίωσης. Επιπλέον, 6 στις 10 ελληνικές οικογένειες δηλώνουν ότι έχουν περιορίσει τις αγορές βασικών αγαθών και ειδών πρώτης ανάγκης λόγω των εκρηκτικών αυξήσεων.Τέλος,8 στα 10 νοικοκυριά έχουν περιορίσει τις δαπάνες θέρμανσης στις οικίες τους. 

3. Συμπεράσματα- Προτάσεις

• Η φτώχεια, η πείνα, η εξαθλίωση, αποτελούν βασικές αιτίες που απειλούν την κοινωνική ειρήνη και οδηγούν σε αποσταθεροποίηση.
• Το πρόβλημα της χειραγώγησης των τιμών, μέσω των πανίσχυρων οικονομικών καρτέλ σε βασικά καταναλωτικά αγαθά, εξακολουθεί να υφίσταται, χωρίς να λαμβάνονται σοβαρά μέτρα για την αντιμετώπιση του.
• Υφίσταται ανάγκη καλύτερης και αποτελεσματικότερης εποπτείας της αγοράς, ώστε να προστατεύονται τα δικαιώματα των Ελλήνων καταναλωτών.
• Τα σχετικά αρμόδια υπουργεία (υπ)Ανάπτυξης και Ενέργειας πρέπει  να πάψουν  να περιορίζονται  σε ρόλο παθητικού θεατή και να περιμένουν απλά την αγορά να αυτορυθμιστεί, αλλά να προχωρήσουν  σε λήψη μέτρων και σε ουσιαστικούς ελέγχους, για την αντιμετώπιση παρόμοιων φαινομένων.
• Βεβαίως για τα προβλήματα της Ενέργειας ριζική λύση μπορεί να δοθεί με την επανίδρυση ισχυρών δημόσιων πυλώνων στον ενεργειακό κλάδο αλλά χωρίς αναμονή και αδράνεια επιβάλλεται η λήψη άμεσων ουσιαστικών μέτρων.
• Ο θεσμός της Επιτροπής Ανταγωνισμού και μάλιστα όπως λειτούργησε ως σήμερα αποδείχτηκε αναποτελεσματικός. Επιβάλλεται ουσιαστική στελέχωση και λειτουργία της Επιτροπής Ανταγωνισμού και να αξιοποιηθεί η πρόταση της κας. Κατσέλη που προτείνει να δημιουργηθεί μια Ανεξάρτητη Αρχή Μονοπωλίων (κατά τα πρότυπα της Αγγλίας και της Γερμανίας) που να παρεμβαίνει προληπτικά στην αγορά, σε αντίθεση με την Επιτροπή Ανταγωνισμού που επεμβαίνει εκ των υστέρων και συνήθως ύστερα από ενστάσεις των εμπλεκομένων. Η Αρχή αυτή, κατά την κα Κατσέλη, θα είναι ένας ισχυρός συνομιλητής, π.χ.,εταιριών που αυξάνουν τις τιμές και θα ζητεί απ’ αυτές εξηγήσεις για την αύξηση. Θα μπορεί έτσι να μην τις εγκρίνει.. Η πρόταση Κατσέλη αν και δεν οδηγεί σε  ριζικές λύσεις όμως είναι χρήσιμη όσον αφορά  το σημερινό καθεστώς για την επιτροπή Ανταγωνισμού.

Όπως είναι εύλογο η κατάσταση μπορεί να βελτιωθεί αν παράλληλα με την συγκράτηση των τιμών υπάρχει βούληση για  αύξηση του κατώτατου μισθού ,γενικά των εισοδημάτων των εργαζομένων , η μείωση του ΦΠΑ στα τρόφιμα και είδη πρώτης ανάγκης,  μείωση του ΕΦΚ και ΦΠΑ στην ενέργεια, η μείωση φορολογικών βαρών και εισφορών, κατάργηση του άδικου ΕΝΦΙΑ και η αντικατάσταση του από τον ΦΜΑΠ (Φόρο Μεγάλης Ακίνητης Περιουσίας),η διαγραφή μέρους του ιδιωτικού χρέους που δημιουργήθηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας, η ενίσχυση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, η μείωση της τιμής του ηλεκτρικού ρεύματος και η ενίσχυση των επιδομάτων κοινωνικής πρόνοιας.

Ειδικότερα μέτρα για την ακρίβεια στην ενέργεια έχουν παρουσιαστεί και πρόσφατα και το στέλεχος της ΛΑΕ, πρώην βουλευτής και δεν τα επαναλαμβάνω εδώ[3].

[1]https://www.energia.gr/article/185535/p-kalapotharakoy-eos-170-oi-ayxhseis-stoys-logariasmoys-reymatos

[2] Ολιγοπωλιακές συγκεντρώσεις στην Ελλάδα του Καραφύλογλου Εμμανουήλ- Βόλος 2020)

[3] Βλέπε σχετικό σύνδεσμο Θανάσης Πετράκος  “Ουσιαστικά μέτρα και όχι ψίχουλα για τη μείωση του κόστους ενέργειας”