Γυναικοκτονίες: Συλλογικός αγώνας για να μπει ένα τέλος
Καμιά μόνη, καμιά λιγότερη
της Δέσποινας Σπανού*
Το 2021 ήταν μια χρονιά με σοβαρά γεγονότα, μεγάλες δυσκολίες, που ανέδειξε και τεράστια προβλήματα της Ελληνικής κοινωνίας. Η ίδια η πανδημία και η εγκληματική διαχείρισή της από τη κυβέρνηση, έφερε θανάτους, φτώχεια και μείωση του εισοδήματος σε μεγάλο μέρος του πληθυσμού.
Μέσα όμως στην ίδια χρονιά αναδείχτηκε και το τεράστιο πρόβλημα της βίας στις ανθρώπινες σχέσεις και ιδιαίτερα της έμφυλης βίας με 17 τραγικά θύματα μέσα στο 2021. Και μόνο ο αριθμός προκαλεί τρόμο.
Σύντροφοι, σύζυγοι ή και πρώην σύζυγοι, αφήρεσαν την ζωή γυναικών θεωρώντας προφανώς ότι αποτελούν κτήμα τους και είχαν αυτό το δικαίωμα.
Θύματα των πατριαρχικών αντιλήψεων που διέπουν την Ελληνική κοινωνία, της βαθιάς δηλαδή ριζωμένης αντίληψης περί ανισότητας μεταξύ ανδρών και γυναικών, σύμφωνα με την οποία η γυναίκα είναι υποδεέστερη από τον άνδρα, εξαρτάται από αυτόν και οφείλει να αποδέχεται τις επιθυμίες και τις επιλογές του.
Η καπιταλιστική κρίση που βιώνουμε, η αγωνία για επιβίωση, ο φόβος για το αύριο, φέρνει στην επιφάνεια τα πιο άγρια ένστικτα, την επιθετικότητα στον πιο αδύναμο και η γυναίκα θεωρείται πιο αδύναμη και σε σχέση με τις κοινωνικές αντιλήψεις και σε σχέση με τις κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες. Είναι πιο ευάλωτη, με μεγαλύτερη ανεργία και εργασιακή ανασφάλεια, μικρότερους μισθούς και σε περίπτωση κακοποίησής της χωρίς κρατικές δομές, εργασία και οικονομική στήριξη, ώστε να ξεφύγει από τον θύτη της.
Η ταξική διάσταση στην έμφυλη βία είναι εμφανής και συνεπώς η οικονομική ανεξαρτησία του θύματος και η παροχή βοήθειας από την Πολιτεία, είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για την αντιμετώπισή της. Οικονομική ανεξαρτησία, διότι δίνει στο θύμα την δυνατότητα να ξεφύγει από το καταπιεστικό περιβάλλον και στήριξη από την Πολιτεία, διότι με κρατικές δομές και ενεργοποίηση των αρμοδίων υπηρεσιών, μπορεί να προσφερθεί βοήθεια και να αποτραπούν κακοποιητικές συμπεριφορές. Αυτό δυστυχώς δεν συμβαίνει.
Μέσα στις 17 δολοφονημένες το 2021 υπήρξαν γυναίκες που είχαν καταγγείλει στην αστυνομία κακοποιητική συμπεριφορά των συντρόφων τους, η αστυνομία αδιαφόρησε, με αποτέλεσμα οι γυναίκες αυτές να δολοφονηθούν.
Η αδιαφορία των υπηρεσιών στηρίζεται στη γενικότερη αντίληψη ότι η ενδοοικογενειακή και η έμφυλη βία είναι εσωτερικό θέμα των οικογενειών και δεν αφορά τον δημόσιο χώρο, ή ότι ούτως ή άλλως ο άνδρας έχει την ευθύνη της οικογένειας και την διαχειρίζεται όπως εκείνος κρίνει.
Γυναικοκτονίες γίνονταν σε όλες τα χρόνια της καπιταλιστικής πατριαρχίας, ως εγκλήματα πάθους ή εγκλήματα τιμής, που υποκρύπτουν την αντίληψη ότι η γυναίκα είναι αντικείμενο. Είναι χαρακτηριστικό ότι μεταξύ των δολοφονημένων γυναικών μέσα στο 2021, υπήρξαν γυναίκες που δολοφονήθηκαν μετά τον χωρισμό τους από τον σύζυγο ή σύντροφο, διότι αυτός δεν μπορούσε να ανεχθεί την απόφασή της να τον χωρίσει, προτιμούσε να την σκοτώσει.
Οι γυναικοκτονίες μπορεί να καταγγέλλονται από κυβερνητικά στελέχη και γενικότερα από το πολιτικοοικονομικό κατεστημένο, οι πατριαρχικές αντιλήψεις όμως που τις προκαλούν καλλιεργούνται συστηματικά και κανένα μέτρο δεν λαμβάνεται για να τις αποτρέψει.
Δημόσιες δηλώσεις ιερέων, ότι οι γυναίκες πρέπει να κρατούν το στόμα τους κλειστό, όχι μόνο δεν καταγγέλλονται, ουσιαστικά γίνονται ανεκτές, απαράδεκτες τηλεοπτικές σειρές π.χ. Bachelor, που καλλιεργούν την αντίληψη ότι η γυναίκα είναι υποδεέστερο όν, δηλώσεις πολιτικών στελεχών, ακόμη και νομοθετικές ρυθμίσεις υποκρύπτουν αποδοχή των κακοποιητικών συμπεριφορών. Είναι χαρακτηριστική η δήλωση κυβερνητικού στελέχους στη συζήτηση για το νόμο για την συνεπιμέλεια, πως ένας άντρας μπορεί να κακοποιεί τη σύζυγο και μητέρα του παιδιού του, αλλά να είναι καλός πατέρας, όπως επίσης και οι διατάξεις του ίδιου νόμου, ότι ένας κακοποιητικός γονέας έχει την συνεπιμέλεια εφόσον δεν έχει εκδοθεί αμετάκλητη δικαστική απόφαση για την συμπεριφορά του!
Όμως και το ίδιο το νομικό πλαίσιο είναι ή ανύπαρκτο ή ελλιπές. Η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης που υπογράφτηκε από 44 κράτη για την αντιμετώπιση της έμφυλης βίας και τη θεμελίωση της κρατικής προστασίας των γυναικών, μετά από δέκα χρόνια παραμένει ουσιαστικά ανεφάρμοστη.
Το ίδιο και η Σύμβαση 190 για την εξάλειψη της βίας και παρενόχληση στον χώρο της εργασίας, της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας, η οποία ναι μεν κυρώθηκε με το νόμο 4808/2021, αλλά χωρίς να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για την προστασία των θυμάτων και άρα παραμένει ουσιαστικά ανεφάρμοστος. Η κοροϊδία μάλιστα είναι ότι η κύρωση της Σύμβασης που έγινε με το Νόμο Χατζηδάκη χρησιμοποιήθηκε από τη κυβέρνηση ως επιχείρημα για τα θετικά του νόμου, τα οποία φυσικά δεν εφαρμόζουν!
Οι κακοποιητικές συμπεριφορές υπήρξαν πάντα, απλώς το 2021 υπήρξε έξαρση του φαινομένου με 17 γυναικοκτονίες. Το 2020, σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛΑΣ, υπήρξαν 5.413 γυναίκες θύματα κακοποιητικής συμπεριφοράς και το 2019 υπήρξαν 5.221 θύματα.
Η αντιμετώπιση της βίας και ιδιαίτερα της έμφυλης βίας απαιτεί συλλογικούς αγώνες των γυναικών και ολόκληρης της προοδευτικής κοινωνίας, δηλαδή αγώνες για:
α) Αλλαγή των πολιτιστικών προτύπων, που υποστηρίζουν και ενισχύουν τις αντιλήψεις περί ανισότητας των δύο φύλων.
β) Πλήρης εφαρμογή με συγκεκριμένες νομοθετικές ρυθμίσεις των Συμβάσεων της Κωνσταντινούπολης και της 190 Σύμβασης της Δ.Ο.Ε. για την εξάλειψη της βίας και της παρενόχλησης στην εργασία.
γ) Αύξηση και ενίσχυση των δομών στήριξης των γυναικών και στελέχωσή τους με επιστημονικό προσωπικό, ικανό να προσφέρει την κατάλληλη βοήθεια.
δ) Οικονομική ενίσχυση στα θύματα βίας μέχρι να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν τη νέα πραγματικότητα. Πολλές γυναίκες δεν αποφασίζουν να φύγουν, ενώ κακοποιούνται, διότι δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα επιβίωσης για τις ίδιες και τα παιδιά τους.
ε) Νομική αναγνώριση της γυναικοκτονίας στο Ποινικό Κώδικα. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι η ενδεχόμενη αύξηση των ποινών αποτελεί πανάκεια για την αποτροπή της βίας, με δεδομένη και την διεθνή εμπειρία, π.χ. στις Η.Π.Α. οι ποινές είναι πολύ σκληρές, αλλά η εγκληματικότητα πολύ μεγάλη.
Το 2021 ήταν μια χρονιά που ανέδειξε πολλά προβλήματα και ένα από αυτά ήταν η έμφυλη βία και οι πολλές γυναικοκτονίες. Ο δρόμος για την αντιμετώπισή τους είναι μακρύς και περνάει μόνο μέσα από συλλογικούς αγώνες των γυναικών.
Παλεύουμε για να μπει ένα τέλος.
Καμιά μόνη, καμιά λιγότερη.
*Η Δέσποινα Σπανού, είναι πρώην αντιπρόεδρος της ΑΔΕΔΥ, στέλεχος της ΛΑΕ.
