Το Ενεργειακό ισοζύγιο δεν βρίσκεται σε αρμονία με τις ανάγκες του τόπου

Το Ενεργειακό ισοζύγιο δεν βρίσκεται σε αρμονία με τις ανάγκες του τόπου

Συμπεράσματα από τις μεταβολές της τελευταίας 30ετίας

 

Νίκου Γεωργακάκη

 24 Δεκεμβρίου 2021

Στο κείμενο αυτό εξετάζονται ορισμένες σημαντικές και όχι όλες, οι μεταβολές της 30ετίας 1990-2020 στον ενεργειακό τομέα της χώρας μας. Αξιοποιούνται σε αυτή την ανάλυση, κυρίως δεδομένα του ΕΣΕΚ (Εθνικό σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα) όπως επίσης και του Οργανισμού Έρευνας και Ανάλυσης «διαΝΕΟσις».
Το θέμα του Ενεργειακού Ισοζυγίου δεν αφορά κάποιο ουδέτερο στατιστικό μέγεθος αλλά αποτυπώνει πολιτικές που η μελέτη τους μπορεί να συμβάλλει στην βέλτιστη αξιοποίηση σε όφελος κοινωνίας και οικονομίας και είναι προϋπόθεση για διορθωτικές κινήσεις, Ποια είναι όμως η εικόνα που προκύπτει από τις εκθέσεις του ΕΣΕΚ και του φορέα ΔΙΑΝΕΟΣΙΣ σχετικά με τις εξελίξεις στον Ενεργειακό Τομέα.

  1. Εξέλιξη συνολικής τροφοδοσίας (supply) ενέργειας στην Ελλάδα κατά τη χρονική περίοδο 1990-2020 (σε TJ)

 

  1. Μεταξύ 1990 ως 2020,όπως αποτυπώνεται με τον δείκτη, {Total energy supply (TES) by source}, τα μεν πρώτα 15 χρόνια, υπήρξε αύξηση του ενεργειακού ισοζυγίου, από 8120 TJ το 1990 σε 1.255.430 TJ  το  2005, αλλά στη συνέχεια μείωση από 1.255.430 σε (786.000 TJ) το 2020, δηλαδή κλείσιμο της περιόδου σε αρκετά χαμηλότερο επίπεδο από ότι το 1990.
  2. Παρόμοια ανοδική και καθοδική πορεία ακολούθησε το πετρέλαιο που από 505.369 TJ το 1990, έφτασε στο 381.441 TJ  το 2020
  3. Επίσης, η υδροηλεκτρική ενέργεια παρουσίασε σχεδόν παρόμοια εξέλιξη με ανοδική και καθοδική πορεία, μόνο που το 2020 η συμβολή των υδροηλεκτρικών ήταν μεγαλύτερη από το 1990
  4. Τα βιοκαύσιμα παρουσίασαν συνεχή ανοδική πορεία με εξαίρεση το τελευταίο έτος (2020) όπου έχουμε μέγεθος 53.499 TJ σε σχέση με  035 TJ του 2015.
  5. Το ίδιο παρατηρείται και για το λιγνίτη με ανοδική πορεία μεταξύ 1990 ως 2000 από  719 TJ το 1990  σε 379.394 TJ  το 2000 και στη συνέχεια μείωση από 379.394 TJ  το 2000 σε 70.968 TJ το 2020
  6. Αντίθετα οι Ανανεώσιμες Πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) και το Φυσικό Αέριο (ΦΑ) παρουσιάζουν μια διαρκή ανοδική πορεία. Έτσι, οι ΑΠΕ από 2.478 TJ το 1990 αυξάνονται σε 61.772 TJ το 2020 και το Φ.Α. από 5.783 TJ το 1990 σε 206.346 TJ το 2020.
  7. Συνολικά, υπάρχει έχουμε μία ανοδική πορεία μεταξύ 1990 και 2005 και καθοδική στη συνέχεια που ασφαλώς σχετίζεται με την κρίση μετά το 2008-2009.
  8. Μεταξύ Φ.Α και ΑΠΕ, που έχουν συνεχή ανοδική πορεία την 30ετία, ισχυρότερη δυναμική εμφανίζει το Φ.Α που στην 30ετία η συμμετοχή του αυξήθηκε 35,6 φορές, αλλά και οι ΑΠΕ είχαν ισχυρή δυναμική με τη συμμετοχή τους να αυξάνει περίπου 25 φορές.
  9. Αυτή βεβαίως η εξέλιξη για ΑΠΕ και Φυσικό αέριο, δεν ήρθε τυχαία. Υπήρξε ποικιλόμορφη διαχρονική στήριξη  των  ΑΠΕ και των  ιδιωτών  που δραστηριοποιήθηκαν σε αυτές, με θέσπιση ευνοϊκών ταριφών όσο και του ΦΑ και των «εθνικών»  επενδυτών σε φυσικό αέριο (πχ Μυτιληναίου)

Τα σχετικά δεδομένα εξέλιξης της συνολικής προσφοράς (supply) ενέργειας στην Ελλάδα, κατά τη χρονική περίοδο 1990-2020, εμφανίζονται  στον επόμενο πίνακα 1 και στο σχετικό σχήμα.

Πίνακας 1: Συνολική Προσφορά (supply) Ενέργειας (Total Energy Supply, TES) ανά Πηγή:

Ελλάδα 1990-2020 (TJ)

Έτος

 Πετρέλαιο Βιοκαύσιμα & Απορρίμματα Υδροηλεκτρικά ΑΠΕ ΦΑ Άνθρακας (Λιγνίτης)

 

 Σύνολο
1990

 

 505.369 37.403 6.368 2.478 5.783 337.719 895.120
1995

 

 538.034 39.146 12.704 3.679 1.837 351.235 946.635
2000

 

 622971 42.261 13.295 8.237 71.386 378.394 1.137.544
2005

 

 709.702 42.485 18.061 11.855 98.538 374.789 1.255.430
2010

 

 580.031 45.033 14.440 21.117 135.422 329.209 1.125.252
2015

 

 469.343 58.539 21.953 41.942 112.077 234.728 938.078
2020

 

 381.441 53.499 12.054 61.772 206.346 70.968 786.080

Πηγή: https://www.iea.org/countries/greece

          

  1. Ενεργειακή Εξάρτηση της χώρας.

Ένας σημαντικός επίσης δείκτης για την ενέργεια στη χώρα μας, ασφαλώς  και για κάθε χώρα, είναι η ενεργειακή της εξάρτηση. Θα είναι πολύ σημαντικό να επιτευχθούν οι σχετικοί στόχοι που προβλέπονται στο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ), και αποτυπώνονται στον επόμενο πίνακα 2, όμως αυτό θεωρείται εξαιρετικά  δύσκολο, εκτός και εάν ανακαλυφθούν δικά μας κοιτάσματα υδρογονανθράκων.

Πίνακας 2: Ενεργειακή Εξάρτηση της Ελλάδας 2020-2040 (%)

2020

 

 2025 2030 2040
78 %

 

 75 % 71 % 64 %

Η πορεία, όπως προβλέπεται στο Εθνικό Σχέδιο ΕΣΕΚ είναι φθίνουσα, όμως μπορεί να θεωρηθεί πολύ φιλόδοξη για να είναι αληθινή και εφικτή. Η Ελλάδα με τόσο μεγάλη εξάρτηση από  άλλες χώρες και με δεδομένο ότι μπορεί να έχει κάποια δυνατότητα προσεγγιστικής εκτίμησης, ουσιαστικά μόνο σε σχέση με την ηλεκτρική ενέργεια, κρίνεται δύσκολο ότι μπορεί να προσεγγίσει ορθά την συνολική εξάρτηση.

  1. Εγκατεστημένη ισχύς παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας 2011-2019.

Για το ρόλο που παίζει η μπορεί να παίξει κάθε πηγή ηλεκτρικής Ενέργειας, σημαντική παράμετρος είναι η εγκατεστημένη ισχύς που παρουσιάζεται στον επόμενο πίνακα 3α. Επίσης, στον πίνακα 3β παρουσιάζεται η συνολική μεταβολή της εγκατεστημένης δυναμικότητας ηλεκτρικής ενέργειας κατά τη χρονική περίοδο 2019/2011. Μια παρατήρηση που μπορεί να γίνει, είναι, πως επειδή η αύξηση της Ισχύος έχει προέλθει σε σημαντικό βαθμό από επενδύσεις σε ΑΠΕ, αυτή δεν είναι μια αύξηση που δίνει εγγυήσεις. Η ονομαστική αύξηση εγκατεστημένης ισχύος στις ΑΠΕ, δεν αντιστοιχεί και σε πραγματική αύξηση, λόγω της μικρότερης απόδοσης αιολικών και Φωτοβολταϊκών (PV) πάρκων σε σχέση με μονάδες βάσης πχ από λιγνίτες και φυσικό αέριο.

  1. Kατανομή τελικής κατανάλωσης ενέργειας στην Ελλάδα.

Στο επόμενο σχήμα παρουσιάζεται η ποσοστιαία τελική κατανομή της παραγόμενης ενέργειας στη χώρα μας κατά το 2018. Σύμφωνα με τα στοιχεία του σχήματος ποσοστό 36,7% καταναλώνεται στις μεταφορές, 24,4% στα νοικοκυριά, 22,8% στη βιομηχανία, 13% σε εμπόριο και τις υπηρεσίες ,1,7% στον αγροτικό τομέα  και 1,4% σε υπόλοιπους τομείς.

Όπως προκύπτει από το σχήμα το μεγαλύτερο μερίδιο στην τελική κατανάλωση έχουν οι μεταφορές και αυτό δεν είναι άσχετο με τη καθυστέρηση στην ανάπτυξη των  μαζικών μεταφορών (τρένα κλπ) σε αντίθεση με την μεγάλη αύξηση χρήσης των ΙΧ

Η  κατανάλωση στις μεταφορές είναι πολύ υψηλή, σε ένα βαθμό είναι δικαιολογημένη ενώ σε δεύτερο επίπεδο όχι. Είναι δικαιολογημένη η σημαντική κατανάλωση λόγω των χαρακτηριστικών της χώρας, κυρίως του χαρακτηριστικού με τα πολυάριθμα νησιά που εξυπηρετούνται με πλοία και αεροπλάνα, ενώ δεν είναι δικαιολογημένη αν ληφθεί υπόψη η πολύ μικρή χρήση των μαζικών μέσων μεταφοράς (πχ τρένα) σε σχέση με την ευρύτατη χρήση του ΙΧ.

Στον επόμενο πίνακα παρουσιάζεται η κατανάλωση ενέργειας σε μεταφορές και στις άλλες χώρες της ΕΕ.

Η  σύγκριση με τις άλλες χώρες της ΕΕ, όσον αφορά την κατανάλωση στις μεταφορές ως προς το σύνολο της κατανάλωσης, είναι πολύ λογική και χρήσιμη, γιατί αυτός ο τομέας  είναι ο πιο ενεργοβόρος στη χώρα μας.

Συγκεκριμένα στον δείκτη αυτό η Ελλάδα βρίσκεται στην 6η χειρότερη θέση.

Για αυτή την αρνητική επίδοση θα μπορούσε να υπάρχει μια δικαιολογία, δεδομένου ότι η Ελλάδα, ως νησιωτική χώρα έχει ανάγκη σε μεταφορές με πλοία και αεροπλάνα, που ασφαλώς επιβαρύνουν τον συγκεκριμένο δείκτη εξ αιτίας αυτής της ιδιαιτερότητας που έχει η χώρα.

 

Εκεί όμως που δεν δικαιολογείται  η χώρα μας, και πρέπει να επισημανθεί ιδιαίτερα, είναι η  μεγάλη καθυστέρηση στην  προώθηση των μαζικών μέσων μεταφοράς (πχ τρένα) σε σχέση με την ευρύτατη χρήση του ΙΧ.

Kατανάλωση Ενέργειας σε Μεταφορές στην Ε.Ε.
Συνολική ανά χώρα (Ktoe) Κατανάλωση τομέα Μεταφορές (ktoe) % Μεταφορές προς σύνολο
EU (28 countries) 1107818 367272 33,2
1 Luxembourg 4039 2422 60,0
2 Malta 584 321 55,0
3 ireland 11610 4948 42,6
4 Spain 82498 34966 42,4
5 Portugal 16115 6775 42,0
6 Greece 16703 6788 40,6
7 Slovakia 4876 1904 39,0
8 Lithuania 5108 1960 38,4
9 Bulgaria 9663 3492 36,1
10 Denmark 14449 5110 35,4
11 Italy 115931 39110 33,7
12 France 147159 49616 33,7
13 Austria 28128 9187 32,7
14 Croatia 6639 2163 32,6
15 Germany 218447 68173 31,2
16 Cyprus 3820 1158 30,3
17 Latvia 3820 1158 30,3
18 Belgium 36333 10514 28,9
19 Poland 66552 19240 28,9
20 Netherlands 49517 14295 28,9
21 Estonia 2818 811 28,8
22 Sweden 32591 9051 27,8
23 Czech Republic 24881 6734 27,1
24 Romania 22280 6029 27,1
25 Hungary 17865 4536 25,4
26 Slovenia 10418 2480 23,8
27 Finland 25249 4956 19,6
 

Eurostat δεδομένα 2016
  1. Προοπτικές για τις διάφορες συνιστώσες του ηλεκτροενεργειακού ισοζυγίου της χώρας μας (Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και την κλιματική αλλαγή, ΕΣΕΚ)

 

Στον επόμενο πίνακα 4 παρουσιάζεται το μερίδιο καυσίμων και εισαγωγών στη συνολική διάθεση ηλεκτρικής Ενέργειας, σύμφωνα με το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ).

 Στο βαθμό που θα υλοποιηθεί το Εθνικό αυτό σχέδιο, τα χαρακτηριστικά του για τη δεκαετία 2020 -2030 όσον αφορά το μερίδιο των εγχώριων πηγών και των εισαγωγών δίνεται από τον παραπάνω πίνακα 4. (Σημείωση: Για την Ελλάδα και όχι μόνο δυσκολεύεται κανείς να αποδεχτεί σχεδιασμούς  30ετίας 2020- 2050 και για αυτό δεν σχολιάζεται) . Οι βασικές λοιπόν   αλλαγές για την κάλυψη των αναγκών σε ηλεκτρική ενέργεια, είναι, η πρόβλεψη για σημαντική διείσδυση των ΑΠΕ από 30,2 σε 61,6%, η ποσοστιαία μείωση της συμμετοχής του ΦΑ από 39,2 σε 29,6%, η εξαφάνιση του λιγνίτη, η μικρή αλλά υπαρκτή συμμετοχή του πετρελαίου και τέλος η διατήρηση σε κάποια υπολογίσιμα επίπεδα των εισαγωγών, που εκτιμάται ότι δεν δικαιολογούνται αν λάβουμε υπόψη την εγκατεστημένη ισχύ στη χώρα.

  1. ΑΠΕ και Φυσικό Αέριο (ΦΑ)

Με βέβαιη εκτίμηση, πως, για τα επόμενα χρόνια ισχυρή δυναμική στη χώρα μας θα έχουν οι ΑΠΕ και το Φ.Α. είναι χρήσιμο να εξετάσουμε την προοπτική τους.

Όπως φαίνεται και από τον παραπάνω πίνακα 4, σημαντικός θα είναι και ο ρόλος του Φ.Α που όμως θα βαίνει μειούμενος.

Αναλυτικότερα:

4.1 Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ)

 Μερίδιο των ΑΠΕ στην ακαθάριστη Τελική Κατανάλωση Ενέργειας (ΕΣΕΚ)

 Η συνεισφορά των ΑΠΕ στην κατανάλωση ενέργειας στην ελληνική επικράτεια, παρουσιάζει μια σημαντική αύξηση κατά την περίοδο 2006-2017, καθώς η συνολική συνεισφορά των ΑΠΕ το έτος 2017, ως μερίδιο στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ενέργειας, ανέρχεται στο 17%, υπερδιπλασιάζοντας το σχετικό μερίδιο που αντιστοιχούσε στις ΑΠΕ το έτος 2006. Με την εξαίρεση του τομέα των μεταφορών, που το μερίδιο των ΑΠΕ παρουσίασε οριακές διακυμάνσεις και αύξηση τα τελευταία δύο έτη 2016, 2017, η συνεισφορά των ΑΠΕ τόσο στην ακαθάριστη κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας όσο και στην τελική κατανάλωση ενέργειας για θέρμανση κατά την περίοδο 2006-2017 παρουσίασε αξιοσημείωτη αύξηση με μέσο ρυθμό ετήσιας10%

Με βάση το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ), το μερίδιο συμμετοχής των ΑΠΕ στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ενέργειας προβλεπόταν  να ανέλθει στο 35% το 2030  και το μερίδιο συμμετοχής των ΑΠΕ στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας να ξεπεράσει το 65%. Τα σχετικά στοιχεία παρουσιάζονται στον επόμενο πίνακα 5.

Πιν. 5 Μερίδιο ΑΠΕ στην Ακαθάριστη τελική κατανάλωση Ενέργειας και Κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας

 

Έτος

 

 2006 2017 2020 2025 2030
Μερίδιο ΑΠΕ στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ενέργειας

 

 

 9 % 24,5 % 19,7 % 27,1 % 35 %
Μερίδιο ΑΠΕ στην ακαθάριστη  κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας

Πηγή:

 32,6 % 50,9 % 65,7 %

Τελικό σχέδιο ΕΣΕΚ

Αξίζει να επισημανθεί, ότι οι αυξομειώσεις που παρατηρούνται κατά χρονικά διαστήματα στο μερίδιο συμμετοχής των ΑΠΕ στην τελική κατανάλωση ενέργειας για θέρμανση, οφείλονται αποκλειστικά στη χρήση στερεής βιομάζας η οποία και παρουσιάζει διακυμάνσεις ως προς τη χρήση της τα τελευταία έτη, έπειτα από τη σημαντική της αύξησης που παρατηρήθηκε στις αρχές της τρέχουσας δεκαετίας και κορυφώθηκε το έτος 2012 (ΕΣΕΚ??)

Τόσο οι στόχοι που τίθενται, όσο όμως και οι προσδοκίες που δημιουργούν οι προβλεπόμενες  επενδύσεις  στην δραστηριότητα αυτή,  δείχνουν πως το μερίδιο των ΑΠΕ στην ηλεκτροπαραγωγή θα βαίνει αυξανόμενο.

  4.1 Φυσικό Αέριο

 Σημαντικός θα είναι για αρκετά ακόμη χρόνια και ο ρόλος του Φ.Α. που όμως θα υπολείπεται  σε σχέση με την  δυναμική των ΑΠΕ.

Στους επόμενους πίνακες παρουσιάζεται η τελική κατανάλωση ενέργειας στον τομέα της Βιομηχανίας, τον τομέα μεταφορών, τον τριτογενή τομέα και τον οικιακό τομέα.

Αν και δεν υπάρχει σημαντική συνολική μεταβολή στον οικιακό Τομέα παρά μια μικρή μείωση, έχουμε μια δραστική μείωση της συμβολής του πετρελαίου από 1260 σε 433 ktoe,  μία σχετική  αύξηση του ΦΑ από 43 2σε 673 ktoe, ενώ παραμένει σημαντική η συμβολή της ηλεκτρική ενέργειας που αναμένεται να αυξηθεί από 36,5% σε 39,1%.

 

 

 

Με βάση τους  παραπάνω πίνακες διαμορφώνεται  και παρουσιάζεται ένας συνθετικός πίνακας που αποτυπώνει την κατανάλωση των διαφόρων μορφών Ενέργειας ανά Τομέα, δηλαδή στις Μεταφορές, στην Οικιακή κατανάλωση, στη Βιομηχανία και στον  τριτογενή τομέα

 

Κατανάλωση των διαφόρων μορφών ενέργειας ανά Τομέα.  (Ktoe)
Οικιακός Τομέας Βιομηχανία Τριτογενής  Τομέας Μεταφορές
2020 2030 2020 2030 2020 2030 2020 2030
Φυσικό Αέριο 432 673 620 770 163 214 28 102
Πετρέλαιο 1260 433 964 588 159 112 6723 6439
ΑΠΕ (Ηλιακή Ενέργεια) 281 377 15 341
Στερεά Καύσιμα 159 153
Βιοενέργεια 830 860 174 227 9 11 228 371
Ηλεκτρική Ενέργεια 1719 1748 1093 1140 1541 1539 18 154
Αντλίες Θερμότητας 126 336 290 541
Τηλεθέρμανση
ΣΥΝΟΛΟ 4691 4466 3010 2878 2177 2451 6977 7066

 

Με βάση τον παραπάνω πίνακα προβλέπεται  μείωση κατανάλωσης μεταξύ 2020 και 2030 σε Οικιακό Τομέα και Βιομηχανία, αύξηση σε Τριτογενή και Μεταφορές με την επισήμανση πως στις μεταφορές η αύξηση θα είναι οριακή

 

Στα επόμενα δύο σχήματα και τον πίνακα παρουσιάζονται η συμβολή των καυσίμων στο εμπορικό έλλειμμα.

Σημειώνεται ότι η κατάρτιση του ισοζυγίου αγαθών βασίζεται στα στοιχεία εξωτερικού εμπορίου της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ) στη θέση των στοιχείων διακανονισμού τραπεζικών συναλλαγών (settlements data), που χρησιμοποιούνταν μέχρι πρότινος.

  1. Κύρια Σημεία Συζήτησης
  • Γενικά

Συνοψίζοντας την κατανάλωση στους διάφορους τομείς βλέπουμε πως στον οικιακό τομέα πρώτη θέση έχουν η ηλεκτρική ενέργεια και το φυσικό αέριο ενώ και οι ΑΠΕ έχουν σημαντικό μερίδιο ~ 16%.

Στη βιομηχανία το μεγαλύτερο μερίδιο έχει η ηλεκτρική ενέργεια ~40% και ακολουθεί το ΦΑ και το πετρέλαιο με σημαντικό μερίδιο.

Στον τομέα των Μεταφορών κυριαρχεί το πετρέλαιο με ποσοστό περίπου 92%.

Τέλος στον Τριτογενή τομέα κυριαρχεί η ηλεκτρική ενέργεια  σε ποσοστό 63% και  οι ΑΠΕ με 22%.

¨Όπως προκύπτει και από τον επόμενο πίνακα, η  κατανάλωση ενέργειας στον κλάδο των μεταφορών είναι και θα είναι η μεγαλύτερη και εκτιμάται για το 2030 στο 42 % περίπου.

Πίν. Κατανάλωση Ενέργειας (ktoe)

  2020 2030

 
Μεταφορές

 

 7.066 41,93 %
Οικιακός Τομέας

 

 4.465 26,49 %
Τριτογενής Τομέας

 

 2.451 14,54 %
Βιομηχανία

 

 2.871 17,04 %
ΣΥΝΟΛΟ

 

 16.853 100,0%

Σχόλια: Στο βαθμό που θα υλοποιηθεί το Εθνικό αυτό σχέδιο, τα κύρια χαρακτηριστικά του για τη δεκαετία 2020 -2030 (που αποτελούν βασικές  αλλαγές για την κάλυψη των αναγκών σε ηλεκτρική ενέργεια), είναι:

  • η σημαντική διείσδυση των ΑΠΕ από 30,2 σε 61,6%,
  • η ποσοστιαία μείωση της συμμετοχής του ΦΑ από 39,2 σε 27,9%,
  • η εξαφάνιση του λιγνίτη,
  • η μικρή αλλά υπαρκτή συμμετοχή του πετρελαίου και τέλος
  • η διατήρηση, σε κάποια υπολογίσιμα επίπεδα. των εισαγωγών, που δεν δικαιολογούνται αν λάβουμε υπόψη την εγκατεστημένη ισχύ στη χώρα (Σημείωση: Για την Ελλάδα δυσκολεύεται κανείς να αποδεχθεί σχεδιασμό 30ετίας 2020- 2050), αν και μια τέτοια πρόγνωση, θα μπορούσε να πει κανείς ότι είναι παρακινδυνευμένη και για οποιαδήποτε άλλη χώρα.

Στον επόμενο πίνακα παρουσιάζεται η κατά κεφαλή κατανάλωση συνολικής ενέργειας στην Ελλάδα. Σύμφωνα με τα στοιχεία του πίνακα αυτού μεταξύ 1965 και 2000 αλλά και ως 2010 υπάρχει συνεχής αύξηση της συνολικής κατά κεφαλή κατανάλωσης ενέργειας στην Ελλάδα. Ο δείκτης αυτός, χωρίς να αγνοείται ο παράγοντας της  υπαρκτής σπατάλης ενέργειας, είναι ένας δείκτης που για την Ελλάδα σημαίνει βελτίωση της ευημερίας του πληθυσμού. Αντίθετα, μετά το 2010, την περίοδο δηλαδή της κρίσης, ο δείκτης αυτός υποχωρεί.

Η σταθερή όμως αυξητική πορεία από 1965 ως 2010, ανεξάρτητα από πολιτικές μεταβολές,  αποδεικνύει πως στην εξέλιξη αυτή δεν ήταν καθοριστικός ο παράγοντας των κυβερνητικών μεταβολών και πολιτικών,  όσο η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων και ειδικότερα η λειτουργία της ΔΕΗ, της Δημόσιας Επιχείρησης Ηλεκτρισμού.

Πίνακας. Κατά κεφαλή κατανάλωση ενέργειας στην Ελλάδα (KWh)

  KWh/άτομο  

 
1965

 

 9.345
1970

 

 13.376 100
1980

 

 20.827 155,7
1990

 

 28.497 213,0
2000

 

 33.994 254,1
2010

 

 34.743 259,7
2018 30.656 229,2
2019

 

 30.384 227,2

            Πηγή: Πηγή Greece: Energy Country Profile – Our World in Data

  • Η Εξέλιξη των τιμών.

Είναι γενικά παραδεκτό ότι η ανοδική πορεία τιμών γονατίζει τα νοικοκυριά.

Με το θέμα της εξέλιξης των τιμών στην ηλεκτρική ενέργειας έχω ασχοληθεί αναλυτικά και επανειλημμένα και το συμπέρασμα είναι πως δεν αντιμετωπίζεται. Οι τιμές ανεβαίνουν και σαν συνέπεια μεγεθύνεται το φαινόμενο της ενεργειακής φτώχειας

Αν και οι ιδρυτές και θιασώτες του Νεοφιλελευθερισμού (ΝΦ) ισχυρίζονταν πως με την πολιτική αυτή και την προώθηση του ανταγωνισμού που θα προκαλέσει θα προκύψει μείωση των τιμών, αυτή η πρόβλεψη δεν επιβεβαιώθηκε και οι τιμές συνέχισαν και συνεχίζουν να ανεβαίνουν.

Οι ιδιώτες που εισέρχονται και παίρνουν μέρος στον τομέα αυτό, επιδιώκουν  να πάρουν όσο γίνεται μεγαλύτερο μέρος της ενεργειακής πίτας, δεν κατεβάζουν τις τιμές αλλά κατά κανόνα τις ανεβάζουν. Χρειάζεται ενεργειακός σχεδιασμός και αυτό είναι ευθύνη των εκάστοτε κυβερνήσεων.

  • Παράγοντες που συντελούν στην άνοδο των τιμών

 Σημαντικούς παράγοντες στη διαμόρφωση των τιμών ενέργειας αποτελούν:

 

  • Πρώτον, οι ιδιώτες που έχοντας εισέλθει στην ενεργειακή αγορά, επιθυμούν όχι μόνο σημαντικό κομμάτι της ενεργειακής πίτας, αλλά και τα μεγαλύτερα δυνατά κέρδη.

Οι ιδιώτες, κατά κανόνα, δεν δρουν με βάση το μακροπρόθεσμο συμφέρον  αλλά το βραχυπρόθεσμο και έτσι πιέζουν για αύξηση τιμών.

  • Ο ολιγοπωλιακός έλεγχος κρίσιμων δραστηριοτήτων όπως η διύλιση (2 όμιλοι), αλλά σε αρκετό βαθμό και ο σχετικά ολιγοπωλιακός έλεγχος και της Εμπορίας καυσίμων, επηρεάζουν τις τιμές.
  • Η αδύναμη παρέμβαση του κράτους με τους αδύναμους ελεγκτικούς μηχανισμούς του,
  • η αναποτελεσματική λειτουργία της Επιτροπής Ανταγωνισμού και
  • το πολύ αδύναμο κίνημα καταναλωτών στη χώρα μας
  • Εξοικονόμηση ενέργειας στην οικιακή κατανάλωση και στις μεταφορές

Με βάση πολυάριθμες αναλύσεις, εξοικονόμηση ενέργειας μπορεί να γίνει σε όλους τους κλάδους της παραγωγής και στη διανομή της Ενέργειας.

Είναι σε θετική κατεύθυνση η ύπαρξη συγκεκριμένων προγραμμάτων (πχ το Εξοικονομώ), Όμως δεν φτάνουν . Υπάρχουν πλευρές –όπως πχ η ενίσχυση των μαζικών μέσων μεταφοράς- στα οποία, μέχρι σήμερα, έχει επιδειχτεί  ελάχιστο ενδιαφέρον.

  • Έρευνα Υδρογονανθράκων.

 

Αποτελεί σημαντικό στόχο η συνέχιση έρευνας για φυσικό αέριο και πετρέλαιο. Τα ως σήμερα δεδομένα δεν δείχνουν την ύπαρξη πολύ μεγάλων και οικονομικών κοιτασμάτων, όμως αυτό δεν πρέπει να οδηγήσει σε παραίτηση γιατί η ανεύρεση υδρογονανθράκων ακόμη και με ποιοτικά και ποσοτικά δεδομένα λιγότερο ικανοποιητικά από τα αναμενόμενα, θα ήταν μια σημαντική συνεισφορά στην ενεργειακή απεξάρτηση και στην οικονομική ενίσχυση της χώρας.

  • Ενεργειακή Φτώχεια

Η  Ενεργειακή Φτώχεια είναι  ένα σημαντικό κοινωνικό  πρόβλημα, που δεν μπορεί να αγνοηθεί και αφορά το ποσοστό του πληθυσμού που αδυνατεί να καλύψει στοιχειώδεις ανάγκες όπως είναι να διατηρήσει το σπίτι  επαρκώς ζεστό,   να μπορεί να ανταποκρίνεται  στις οικονομικές του υποχρεώσεις για τους λογαριασμούς ενέργειας  κλπ

Με βάση  δεδομένα 2017 του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας (International Energy Agency(ΙΕΑ)[1] που παρουσιάζονται και σε έκθεση του ΙΕΝΕ[2] με βάση αυτά τα στοιχεία του ΙΕΑ (2017)[3], για την ενεργειακή φτώχεια, μεταξύ των χωρών της ΕΕ, η Ελλάδα καταλαμβάνει την 3η χειρότερη θέση στον δείκτη ενεργειακά φτωχοί (%) επί του συνόλου του πληθυσμού, σε ποσοστό που εκτιμάται περίπου σε 30%

Επίσης σε μία πολύ ενδιαφέρουσα διπλωματική εργασία της Κυριακής Κ. Κωνσταντίνου με θέμα «Η Ενεργειακή Φτώχεια στην Ευρώπη και την Ελλάδα: Διερεύνηση της Παρούσας Κατάστασης και Αξιολόγηση Πιθανών Μέτρων Ανακούφισης»[4] (Οκτώβριος 2019), δύο αξιόλογα δεδομένα που αναφέρονται στην έκθεση είναι τα εξής:

  • Στον δείκτη αδυναμίας να κρατηθεί το σπίτι ζεστό, η Ελλάδα είναι η 4η χειρότερη χώρα με ποσοστό περίπου 30% και
  • στον δείκτη των πολιτών που καθυστερούν στην πληρωμή λογαριασμών η  Ελλάδα βρίσκεται στη χειρότερη θέση  με ποσοστό  πληθυσμού πάνω από το 35% να έχει αυτή την αδυναμία

 

 

Συμπεράσματα – Προτάσεις

Έχοντας σαν δεδομένο το απελευθερωμένο τοπίο που έχει θεσπιστεί, κρίνεται πως είναι αναγκαία η παρουσία Δημόσιων Πυλώνων στην Ενέργεια και στον Χρηματοπιστωτικό Τομέα.

Αυτό ήταν προγραμματική θέση που υποστήριζε ισχυρά ο ΣΥΡΙΖΑ πριν αναλάβει την κυβερνητική ευθύνη

Ειδικά  στις δραστηριότητες που ενισχύονται πχ Φυσικό αέριο και ΑΠΕ δεν πρέπει να απέχει. Είναι γνωστό ότι η ΔΕΗ ήταν η πρώτη που δημιούργησε αιολικό Πάρκο όμως μετά αποσύρθηκε τελείως από τη σχετική ΄δραστηριότητα,

Η απελευθέρωση της ηλεκτρικής ενέργειας δεν αποκλείει την λειτουργία δημόσιων φορέων  ούτε στην ηλεκτρική ενέργεια ούτε σε ΑΠΕ ούτε σε φυσικό αέριο.

Χωρίς να εξειδικεύεται η πρόταση, αφού σε μια τέτοια περίπτωση απαιτείται λεπτομερής και σε βάθος μελέτη, η ουσία είναι πως μόνο με μελετημένη και συγκεκριμένη παρέμβαση του Δημοσίου είναι δυνατή η βέλτιστη απόδοση του κλάδου. Η μέχρι σήμερα εμπειρία έχει αποδείξει πως η ιδιωτική πρωτοβουλία από μόνη της δεν μπορεί  να δώσει ουσιαστική ωφέλεια για το κοινωνικό σύνολο αφού υφίστανται  διαφορετικές και συχνά συγκρουόμενες επιδιώξεις που  δεν έχουν κύρια στόχευση  το κοινωνικό όφελος.

 

Επίλογος

Στο ερώτημα αν η Ενεργειακή  Πολιτική και τα ενεργειακά δεδομένα συμβάλουν στην Ανάπτυξη και την εξυπηρέτηση του Κοινωνικού Συνόλου η απάντηση είναι ΟΧΙ. Στη διαπίστωση αυτή συμβάλλουν:

  • Η σημαντική επίπτωση της Ενέργειας στον τιμάριθμο,
  • η μεγάλη εξάρτηση της χώρας καθώς επίσης
  • η τεράστια καθυστέρηση στην έρευνα για ανεύρεση δικών μας υδρογονανθράκων.
  • Η αρνητική και απαράδεκτη, που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί, κατάργηση της ΔΕΠ ΕΚΥ επί κυβερνήσεως Σημίτη,
  • η ουσιαστική κατάργηση του ΙΓΜΕ και τα τελευταία χρόνια
  • η πορεία παραπέρα ιδιωτικοποίησης των σημαντικών ενεργειακών φορέων (ΔΕΗ, ΔΕΠΑ, ΕΛΠΕ) που οδηγεί, σε  αδυναμία σχεδιασμού και  προσανατολισμού του κλάδου σε κοινωνική και αναπτυξιακή κατεύθυνση ..

[1]https://iea.blob.core.windows.net/assets/d34b4e20-d340-4563-822e-ae0cbe7e838b/EnergyPoliciesofIEACountriesGreeceReview2017.pdf

[2] https://www.iene.gr/articlefiles/file/meletes/iene-meleti-2019.pdf

[3] https://euagenda.eu/upload/publications/untitled-110952-iea.pdf

[4] http://artemis.cslab.ece.ntua.gr:8080/jspui/bitstream/123456789/17407/1/thesis_constantinou.pdf

ΚΟΙΝΟΠΟΙΗΣΗ

ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΑΡΘΡΑΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟ