Νίκος Γεωργακάκης: Διαφοροποίηση εισαγωγών ενέργειας στον εφοδιασμό των κρατών μελών Ε.Ε.

Διαφοροποίηση εισαγωγών ενέργειας στον εφοδιασμό των κρατών μελών Ε.Ε.

Διαφοροποίηση ναι, αλλά ποια διαφοροποίηση;

 Νίκου Γεωργακάκη*

• Είναι δεδομένο, πως η Ευρωπαϊκή Ένωση(ΕΕ) σαν σύνολο, αλλά και κάθε κράτος μέλος χωριστά, δεν έχει αρκετούς  ενεργειακούς πόρους για ικανοποίηση των αναγκών τους.  Όλες οι χώρες της ΕΕ, στον ένα ή άλλο βαθμό, έχουν ενεργειακό έλλειμμα και γι αυτό κάνουν εισαγωγές ενεργειακών υλών σε βαθμό που κυμαίνεται από 98% (Μάλτα)  ως 24%  Δανία και μηδενικό περίπου μόνο η Εσθονία. Η ΕΕ- 27 κατά μέσο όρο  είναι εξαρτημένη  58,2%, η Ελλάδα 71%, η Γερμανία ~64%, η Ιταλία 77%, η Γαλλία 47 % λόγω χρήσης πυρηνικών. Όλες οι δυτικοευρωπαϊκές  χώρες είναι ενεργειακά εξαρτημένες.Το ίδιο όπως προαναφέραμε και η   Ελλάδα που έχει λίγους αξιοποιήσιμους σήμερα ενεργειακούς πόρους και γι αυτό κάνει  εισαγωγές. Το Ενεργειακό έλλειμμα της ΕΕ και των κρατών μελών φαίνεται χαρακτηριστικά από τον  παρακάτω πίνακα 1.
• Με βάση αυτή την πραγματικότητα, όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ προσπαθούν να αντιμετωπίσουν την κατάσταση κάνοντας εισαγωγές. Στα κείμενα  της, η Ε.Ε, αναφέρει, ότι, η  «Ενεργειακή Ασφάλεια 
  αποτελεί σήμερα πρωταρχικό τομέα της Ενεργειακής Στρατηγικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθ’ όσον περιλαμβάνει σειρά πρωτοβουλιών και δράσεων όπως τις διασυνδέσεις των δικτύων ηλεκτρισμού και φυσικού αερίου, την ενεργειακή αποδοτικότητα, τη διαφοροποίηση των ενεργειακών πηγών». Αποτελεί λοιπόν στόχο για κάθε μέλος της Ε.Ε. η διαφοροποίηση στην προμήθεια ενεργειακών υλών.
• Το έλλειμμα των χωρών της ΕΕ που αποτυπώνεται με τις εισαγωγές στις οποίες προβαίνουν, δείχνει πως καμία χώρα της ΕΕ δεν έχει αυτάρκεια, δηλαδή πλήρη κάλυψη των αναγκών της αποκλειστικά με εγχώριους ενεργειακούς πόρους, με εξαίρεση την Εσθονία που φαίνεται να μην έχει ανάγκες για εισαγωγές.
• Η ΕΕ με βάση αυτό το δεδομένο, και γνωρίζοντας ότι όλες οι χώρες  προβαίνουν  σε εισαγωγές για κάλυψη των αναγκών τους,  δίνει κατεύθυνση στα κράτη μέλη της, για εξασφάλιση του ενεργειακού εφοδιασμού με  «διαφοροποίηση πηγών όσον αφορά τις εισαγωγές τους, τις οδούς εφοδιασμού ώστε να εξασφαλιστούν ασφαλείς και ανθεκτικές ενεργειακές προμήθειες στους Ευρωπαίους πολίτες και στις επιχειρήσεις, που προσδοκούν να έχουν πρόσβαση ανά πάσα στιγμή στην ενέργεια σε προσιτές και ανταγωνιστικές τιμές».
• Βεβαίως η κατεύθυνση αυτή, για διαφοροποίηση των πηγών ενέργειας,   είναι κατανοητή και αυτονόητη γιατί αποτρέπει τις χώρες να κάνουν      εισαγωγές, αποκλειστικά από μία ή από  λίγες  χώρες που θα είχε συνέπεια επικίνδυνη  εξάρτηση και ρίσκο.  Σήμερα,  δεν πιστεύω να υπάρχει χώρα που να μην ενδιαφέρεται πρώτον για σίγουρη εξασφάλιση των αναγκαίων ενεργειακών υλών και ασφαλώς στις καλύτερες δυνατές τιμές. Η συγκεκριμένη  λοιπόν κατεύθυνση θεωρώ πως υλοποιείται σε κάθε  ευρωπαϊκή χώρα. Όλες οι χώρες με βάση τη διαχρονική τους εμπειρία, φροντίζουν να μη τους λείψει ένα τόσο σημαντικό, ένα αγαθό  πρώτης ανάγκης

Πίνακας 1.

Για ποιον λόγο λοιπόν, υφίσταται τέτοια πρόβλεψη από την ΕΕ; Είτε  αυτό  αναφέρεται συγκεκριμένα, είτε προκύπτει εμπειρικά, η έγνοια των κέντρων της Δύσης(ΗΠΑ, Βρυξέλλες),  είναι κυρίως να περιοριστούν οι ενεργειακές σχέσεις και εισαγωγές από χώρες που έχουν θέσει σε μαύρη λίστα, όπως η Ρωσία και το ΙΡΑΝ.

• Τι συμβαίνει όμως με την Ελλάδα; Ποια είναι τα δεδομένα; Τίθεται  πραγματικό πρόβλημα επάρκειας  για την Ελλάδα, θέμα  μονοσήμαντου προσανατολισμού εισαγωγών; Έχει υπάρξει ως σήμερα πρόβλημα επάρκειας; Η απάντηση, με βάση την  εμπειρία δεκαετιών,  είναι ΟΧΙ, διότι πάντοτε, από όλες τις κυβερνήσεις, άλλωστε δεν γινόταν κι αλλιώς, οι ανάγκες καλύπτονταν από  διάφορες, πλούσιες σε ενεργειακές ύλες χώρες, Μοναδικό ίσως  πρόβλημα, η  Ελλάδα, είχε,  αν θυμόμαστε,  με το φυσικό αέριο(Φ.Α.)  το Γενάρη 2009, που λόγω  της μεγάλης όξυνσης σχέσεων Ουκρανίας -Ρωσίας,  σταμάτησε η τροφοδοσία  στη Δυτική Ευρώπη και σε Ελλάδα. Όμως, και τότε η Ελλάδα  αντιμετώπισε το πρόβλημα με εισαγωγές ποσοτήτων Φυσικού αερίου Spot, δηλαδή από την ελεύθερη αγορά.  Γενικά λοιπόν  ΟΧΙ., δεν υπήρξε ποτέ  πρόβλημα εξασφάλισης των ενεργειακών αναγκών μας.
• Η Ελλάδα, για την κάλυψη των αναγκών της, για  την ενεργειακή ασφάλεια, ήδη εδώ και δεκαετίες εφαρμόζει πολιτική  διαφοροποίησης πηγών ενέργειας; Για τις ανάγκες σε πετρέλαιο  όπως  είναι γνωστό από  προηγούμενες δεκαετίες, έκανε  εισαγωγές κυρίως από Ρωσία, Σαουδική Αραβία,  ΙΡΑΝ, Λιβύη, Καζακστάν,  Για Φυσικό Αέριο εισαγωγές από Ρωσία, από Αζερμπαϊτζάν μέσω Τουρκίας, από Αλγερία, και την περίοδο κρίσης στις σχέσεις Ρωσίας- Ουκρανίας από ελεύθερο εμπόριο. Για  ηλεκτρική ενέργεια αν και η Ελλάδα  έχει  δυνατότητα πλήρους κάλυψης των αναγκών της από  υφιστάμενες μονάδες   ηλεκτρικής ενέργειας στη χώρα, (μονάδες λιγνίτη, φυσικού αερίου, υδροηλεκτρικών έργων, άλλες ΑΠΕ), προέβαινε σε εμπόριο  ηλεκτρικής ενέργειας με  βαλκανικές χώρες , εισαγωγές-εξαγωγές με Βόρεια Μακεδονία, με Αλβανία  κυρίως με Βουλγαρία για οικονομικούς λόγους, δεδομένου ότι η προσφερόμενη τιμή της εισαγόμενης ενέργειας ήταν  χαμηλότερη από το εγχώριο κόστος παραγωγής. Επίσης για ταμιακούς λόγους έκανε και εξαγωγές σε Ιταλία.
• Επομένως, θέμα διαφοροποίησης ενεργειακών πηγών δεν ισχύει για την Ελλάδα, αφού υλοποιείται, ούτως ή άλλως αυτή η κατεύθυνση. Παρ όλα αυτά και η Ελλάδα όπως και οι περισσότερες χώρες της ΕΕ υφίστανται πίεση, ώστε όχι μόνο να υπάρχει διαφοροποίηση αλλά διαφοροποίηση αρεστή στα προαναφερθέντα κέντρα.
• Έχει κάποιο άλλο πρόβλημα η Ελλάδα στην κάλυψη των ενεργειακών της αναγκών; Βεβαίως, το θέμα των τιμών ήταν η βασική έγνοια των κυβερνήσεων, η εξασφάλιση δηλαδή των αναγκαίων ποσοτήτων ενέργειας για την κάλυψη της ζήτησης, σε προσιτές τιμές. Αυτό είναι το πραγματικό πρόβλημα, Στο πλαίσιο όμως  αυτό, η Ελλάδα θα έπρεπε  να έχει  ελευθερία  στην επιλογή των εμπορικών σχέσεων καθώς και στην εφαρμογή ενεργειακής πολιτικής ώστε  να έχει  τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα για αυτήν. Όμως, η Ελλάδα,  τα τελευταία και όχι μόνο  χρόνια, πιέζεται και στα 2 αυτά ζητήματα. Πχ στις εμπορικές σχέσεις έχει υπάρξει ποικιλόμορφη πίεση για μη εισαγωγές πετρελαίου από ΙΡΑΝ οι οποίες ήταν συμφέρουσες για τη χώρα μια και ήταν η μοναδική χώρα που δεχόταν να μας τροφοδοτήσει με πετρέλαια, με πίστωση. Επίσης υφίστατο  μόνιμη πίεση περιορισμού  των όποιων σχέσεων (είτε ενεργειακών , είτε εμπορικών)  με Ρωσία.
• Όσον αφορά την ενεργειακή της πολιτική, πχ στον ηλεκτρισμό, η ΕΕ έχει επιβάλει   ένα συγκεκριμένο  Νεοφιλελεύθερο(ΝΦ) μοντέλο που είχε  σαν συνέπεια   την  ιδιωτικοποίηση όλων των σημαντικών δημόσιων φορέων (πχ ΔΕΗ, ΑΔΜΗΕ),  ιδιαίτερη ενίσχυση όσων ιδιωτών προώθησαν επενδύσεις  σε ΑΠΕ (Αιολικά, φωτοβολταϊκά), με αποτέλεσμα ως σήμερα πέρα του εξοστρακισμού των Δημόσιων επιχειρήσεων σε όφελος των ιδιωτών, την σημαντική αύξηση των τιμολογίων ηλεκτρικής ενέργειας στα για τα οικιακά τιμολόγια. Με βάση μάλιστα τα δεδομένα της ΕΒΙΚΕΝ (φορέα που εκπροσωπεί τις ηλεκτροβόρες  βιομηχανίες, με υψηλή  κατανάλωση ρεύματος πχ χαλυβουργίες, τσιμεντοβιομηχανίες κλπ)  και δω τα τιμολόγια ηλεκτρικής ενέργειας είναι από τα υψηλότερα στην ΕΕ. και για αυτό ζητούν ανταγωνιστικές τιμές  ρεύματος (Αντ. Κοντολέων, πρόεδρος ΕΒΙΚΕΝ  30 Ιανουαρίου 2020   http://www.unicen.gr/simantika-nea/2020/319/a-kontoleon:-anagki-antagonistikis-timis-reumatos-gia-ti-biomihania)
• Εξετάζοντας τις  τιμές ρεύματος στα νοικοκυριά, βλέπουμε να  έχουν αυξηθεί σημαντικά (Πίνακας 2). Έτσι, η  πραγματικότητα διαψεύδει  τους θιασώτες του ΝΦ που διατράνωνε με βεβαιότητα πως η εφαρμογή του ΝΦ  θα μείωνε τις τιμές ηλεκτρικής ενέργειας στις χώρες της ΕΕ. Τα στοιχεία που ακολουθούν  τους διαψεύδουν.

Οι τιμές σε ΕΕ και Ευρωζώνη αυξήθηκαν μεταξύ 2009 και 2020 κατά μέσο όρο 27% και 30% αντίστοιχα σε ΕΕ και Ευρωζώνη. Ο  παρακάτω πίνακας παρουσιάζει τις μεταβολές τιμών  μεταξύ 2009 και 2020 για  μεσαίου μεγέθους νοικοκυριά

Πίνακας 2

https://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=table&plugin=1&language=en&pcode=ten00117

Με εξαίρεση, Μάλτα, Ολλανδία, Ουγγαρία, σε όλες τις υπόλοιπες χώρες είχαμε αύξηση στις τιμές ηλεκτρικής ενέργειας  ΕΕ μεταξύ 2009 και 2020

Στην Ελλάδα είχαμε αύξηση ρεκόρ, περίπου 46%, καταλαμβάνοντας την 4^η  χειρότερη θέση στον δείκτη αυτό.

• Διαφοροποίηση πηγών προμήθειας ενέργειας και Ελλάδα.

Ας αναλύσουμε, όμως, στο στόχο της  διαφοροποίησης πηγών ενέργειας για την Ελλάδα. Με δεδομένο ότι η Ελλάδα υλοποιεί την κατεύθυνση της ΕΕ  δεν θα έπρεπε να  τίθεται  θέμα για την ενεργειακή πολιτική και για τις εισαγωγές που κάνει ως σήμερα η Ελλάδα. Και όμως τίθεται. Η Ελλάδα πιέζεται  να υλοποιεί   διαφοροποίηση στις εισαγωγές της αλλά  να εφαρμόζει  διαφοροποίηση αρεστή στα προαναφερθέντα κέντρα. ΗΠΑ και Βρυξέλλες. Η επιθυμία θα ήταν  ακόμη και να  διακοπούν πλήρως οι  εισαγωγές  από χώρες της μαύρης λίστας (Ρωσία ΙΡΑΝ ) και να μεταφερθούν οι εισαγωγές πέρα του Αζερμπαϊτζάν και Αλγερίας που έχουμε ως σήμερα,  από  κοιτάσματα της  Ανατολικής Μεσογείου και από  ΗΠΑ. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ασχέτως αν τα projects που σχεδιάζουν, τους «βγαίνουν» ή  όχι, που δεν τους «βγαίνουν»  γιατί είναι αντιοικονομικά, επιμένουν. Επιμένουν θέλοντας να εξοστρακίσουν κυρίως Ρωσία  και  ΙΡΑΝ,   να ξεμπερδέψουν  με αυτές.

• Η αντίληψή μου αυτή δεν είναι θεωρητική αλλά πραγματική, με βάση δεδομένα και εμπειρία.. Με χίλιους δύο τρόπους στο παρελθόν οι ΗΠΑ εξανάγκασαν την Ελλάδα να εγκαταλείψει το project του πετρελαιαγωγού Bourgas Αλεξανδρούπολη. Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) και Ηνωμένες Πολιτείες πίεσαν Ελλάδα και άλλες χώρες (πχ Βουλγαρία), (βλέπε  (ΒΗΜΑ 10 Ιουνίου 2014 Αθανασόπουλος Αλ Άγγελος) , έντονα και  ασφυκτικά την κυβέρνηση της Βουλγαρίας ώστε τελικά να παγώσει τις εργασίες κατασκευής του αγωγού South Stream που επρόκειτο  (όταν ολοκληρωθεί) να μεταφέρει φυσικό αέριο στην ευρωπαϊκή αγορά, παρακάμπτοντας την Ουκρανία. Μόνιμος στόχος λοιπόν των ΗΠΑ και Δύσης, η μείωση οικονομικών και ενεργειακών σχέσεων με Ρωσία και όχι μόνο εμπορικών. Πίεση ασκήθηκε και την περίοδο μετά το 2015 που ανέλαβε ο ΣΥΡΙΖΑ την κυβέρνηση, όταν επιδιώχτηκε η αναβάθμιση σχέσεων με ΙΡΑΝ.
• Βέβαια, να υπογραμμίσουμε εδώ πόσο αντιφατικό είναι, να ασκείται πίεση προς Ελλάδα για μη στήριξη και μη συμμετοχή στον αγωγό South Stream και από την άλλη η Γερμανία να έχει  υλοποιήσει σε συνεργασία με Ρωσία τον μεγαλύτερο υφιστάμενο αγωγό, τον  Nord Stream 1 δυναμικότητας 50 δις κμ φυσικού αερίου το χρόνο και ενώ προωθείται παρά τις αντιδράσεις Τραμπ  τώρα και ο Nord Stream 2 ανάλογης δυναμικότητας 50 δις κμ. Βέβαια  άλλο η Ελλάδα και άλλο η Γερμανία.!!!
• Η κατεύθυνση των προαναφερθέντων κέντρων της Δύσης είναι   να αξιοποιηθούν τα ενεργειακά αποθέματα από ΗΠΑ και  Αζερμπαϊτζάν και όσα βρεθούν στην Ανατολική Μεσόγειο (Αίγυπτο, Ισραήλ, Κύπρο και Ελλάδα) και να τροφοδοτηθούν με αυτά τα ενεργειακά projects που  στηρίζουν η προωθούν. Για   τα κοιτάσματα από Αλγερία, επίσης δεν υπάρχει αντίρρηση,
• Στο πλαίσιο αυτό υποστηρίζουν τον αγωγό ΤΑΡ που θα τροφοδοτήσει Ιταλία και Δυτική Ευρώπη με κοιτάσματα από Αζερμπαϊτζάν. Προωθούν επίσης και χρηματοδοτικά τον  κάθετο  Ελληνοβουλγαρικό αγωγό IGB   που είναι παρακλάδι του TAP και ο πραγματικός λόγος κατασκευής του είναι να τροφοδοτήσει με  φυσικό αέριο Βουλγαρία Ρουμανία ως και Ουκρανία για να μειωθεί η εξάρτηση των προαναφερθέντων χωρών από Ρωσία και να προμηθευτούν οι χώρες αυτές με Αζέρικο, με  αμερικανικό και αν βρεθούν κοιτάσματα σε Ανατολική  Μεσόγειο και αέριο αυτής της περιοχής.
• Επίσης οι ΗΠΑ επέβαλαν την Γ Δεξαμενή στη Ρεβυθούσα  και μαζί με Βρυξέλλες υποστηρίζουν την πλωτή δεξαμενή Φ.Α. σε Αλεξανδρούπολη που στόχο επίσης έχει την τροφοδοσία των προαναφερθέντων χωρών και με Αμερικάνικο σχιστολιθικό αέριο.
• Επίσης προωθούν γνωστά  δικά τους  ενεργειακά σχέδια, ακόμη και αντιοικονομικά και τεχνικά πολύ δύσκολα projects (πχ ο αγωγός Eastmed δυναμικότητας 10 ως 15 δις κμ, όταν οι ανάγκες της δυτικής Ευρώπης σε φυσικό αέριο εκτιμώνται γύρω στα 500 δις κμ ετησίως. Όμως το γεγονός πως προτάθηκε από  Ισραήλ συνεπάγεται τη στήριξη και από  ΗΠΑ και από  ΕΕ αλλά   με μισή καρδιά από  Ιταλία που προβλέπεται να είναι ο βασικός αποδέκτης αλλά έχει τονίσει στο παρελθόν πως είναι αντιοικονομικός.
• Επίσης προωθούν  το project (Euroasia Interconnector), την ηλεκτρική διασύνδεση Ισραήλ, Κύπρος Κρήτη , ηπειρωτική Ελλάδα που  από ειδικούς,  (πχ Αλβέρτος Μαΐσης πρώην διευθυντικό στέλεχος ΔΕΗ )  κρίνεται και αυτό το project, τεχνικά δύσκολο  και  αντιοικονομικό, μη  βιώσιμο έργο. Όμως προωθείται, επειδή το θέλουν  κυρίως το Ισραήλ αλλά και η Κύπρος. Ας μην ξαφνιαστούμε αν και αυτό το  project οδηγηθεί στον κάλαθο των αχρήστων. Όμως αφού είναι επιθυμία του  Ισραήλ και το στηρίζει και Κύπρος έχει  πλήρη αποδοχή από Βρυξέλλες και το έχει εντάξει  σε κοινοτική χρηματοδότηση

• Επίλογος

 Συνοψίζοντας., σχετικά με την κατεύθυνση της διαφοροποίησης εισαγωγών  από χώρες της ΕΕ, δεν εννοείται η όποια διαφοροποίηση. Εννοούνται εισαγωγές που επιθυμούν  ΗΠΑ Βρυξέλλες και φίλες χώρες και θα περιθωριοποιούν  χώρες που είναι σε black list (Ρωσία, ΙΡΑΝ) Τα δυτικά κέντρα ενδιαφέρονται πρώτον για την  έρευνα  από τις δυτικοευρωπαϊκές χώρες δικών τους κοιτασμάτων  που φυσικά θα ερευνήσουν οι γνωστές, ισχυρές πολυεθνικές (πχ (Exxon Mobil, BP, Total) και δεύτερο οι όποιες αναγκαίες εισαγωγές, να προωθούνται   από Αζερμπαϊτζάν, ΗΠΑ, Αλγερία., Ανατολική Μεσόγειο (Αίγυπτος, Ισραήλ Κύπρος). Η Ελλάδα δεν παίζει ακόμη γιατί οι έρευνες που έχει πραγματοποιήσει ως σήμερα με διαχρονικές ευθύνες είναι σε πολύ πρώιμα στάδια),

Οι ενεργειακοί πόροι της Ελλάδας  είναι ελάχιστοι και επομένως  είναι αναγκασμένη να απευθύνεται σε τρίτες χώρες, αλλά  είναι  δεδομένο και  αντικειμενικό ποιες χώρες έχουν άφθονους ενεργειακούς πόρους. Η Ελλάδα αν και εισάγει ενεργειακούς πόρους από διάφορες χώρες η ενεργειακή πολιτική της  είναι μονόπλευρη με την έννοια ότι κινείται μονίμως στο δόγμα «ανήκομεν εις την Δύσιν». Υλοποιεί τις επιλογές της Δύσης απορρίπτοντας διαχρονικά,  θετικά για τη χώρα ενεργειακά projects να παίζοντας  τελικά το  ρόλο τροχονόμου για τα συμφέροντα ισχυρών τρίτων.  Να  επισημάνουμε εδώ πως, ποτέ στο παρελθόν, πριν το 2015  δεν είχε τεθεί θέμα εισαγωγών φυσικού αερίου από ΗΠΑ. Υιοθετήθηκε 1^η φορά με διακυβέρνηση  ΣΥΡΙΖΑ και έκτοτε αποτελεί βασικό προγραμματικό στόχο της χώρας μας

Συνολικά ΕΕ και ΗΠΑ  επιδιώκουν  να προωθηθούν  οι εισαγωγές από ΗΠΑ, από Αζερμπαϊτζάν, από Αλγερία, από πιθανά κοιτάσματα Ανατολικής Μεσογείου, αλλά προς Θεού όχι από Ρωσία και ΙΡΑΝ.

Κλείνοντας, θα τονίσουμε  πως με βάση όλα τα παραπάνω οι κυβερνήσεις μας δεν  έχουν κανένα μα κανένα δικαίωμα να μιλούν για πολυδιάστατη  ενεργειακή πολιτική; Η Ελλάδα αν και συνήθιζε  να  προβάλλει το slogan αυτό o  ΣΥΡΙΖΑ, , αυτό είναι μύθος. Μάλιστα με το χρόνο   η ενεργειακή μας πολιτική γίνεται ολοένα και πιο μονόπλευρη στη λογική του δόγματος «ανήκομεν εις την Δύσιν¨. Αν ακόμη διατηρεί ενεργειακές σχέσεις με Ρωσία αυτό αφορά ιστορικά δεδομένα , πχ περίοδο καλύτερων σχέσεων με Ρωσία και αντικειμενικά δεδομένα όπως τα τεράστια ενεργειακά αποθέματα της.

*Μηχανικός-Στατιστικός