Αρμενία και Αζερμπαϊτζάν είναι σε διένεξη από τον Φεβρουάριο του 1988, όταν η αυτόνομη περιοχή του Καραμπάχ ανακοίνωσε την ανεξαρτησία της από τη Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν. Η χαμηλής ένταση σύγκρουση εξελίχθηκε σε πόλεμο την περίοδο 1992-94, με το Αζερμπαϊτζάν να χάνει το Καραμπάχ και τις επτά προσκείμενες επαρχίες, δημιουργώντας μεγάλο αριθμό προσφύγων.

Εκτοτε, η «ομάδα του Μινσκ» υπερηφανεύεται ότι έφερε «ειρήνη» στην περιοχή, διευθετώντας το ζήτημα. Η ομάδα αυτή, όχι τυχαία, έχει ως «συμπροέδρους» τη Ρωσία, τη Γαλλία και τις ΗΠΑ. Ουσιαστικά, ήταν η παρέμβαση της Ρωσίας με το Πρωτόκολλο Ανακωχής του Μπισέκ που πάγωσε τη σύγκρουση, αν και αυτή ανανεωνόταν περιοδικά, όπως η τετραήμερη πολεμική σύγκρουση το 2016.

Μια άποψη που κυριαρχεί στην Ελλάδα, πέρα από την υποστήριξη που παρέχεται αφειδώς στον Αρμενικό λαό, έχει λίγο-πολύ ως εξής. Η Τουρκία έχει ανοίξει πάρα πολλά μέτωπα, ειδικά με τη Ρωσία. Στην (όχι και τόσο) υπόγεια σύγκρουση Τουρκίας – Ρωσίας στη Λιβύη και τη Συρία, έρχεται να προστεθεί τώρα κι αυτή της Αρμενίας – Αζερμπαϊτζάν. Οι ίδιοι κύκλοι θεωρούν ότι η Ρωσία είναι στο πλευρό της Αρμενίας και ότι δεν θα διστάσει να πάρει ενεργά μέρος υπέρ της Αρμενίας αν το Αζερμπαϊτζάν ή/και η Τουρκία εμπλακούν σε πόλεμο εναντίον της Αρμενίας, πόσο μάλλον λόγω της αμυντικής συμφωνίας μεταξύ Αρμενίας – Ρωσίας.

Αλλες αναλύσεις λαμβάνουν υπόψη τους γεωπολιτικούς παράγοντες (αγωγοί πετρελαίου και φυσικού αερίου κλπ.), κάτι που είναι σωστό, αλλά αυτά είναι θέματα υψηλής στρατηγικής για Ρωσία, Τουρκία και Δύση, τα οποία δεν ισχύουν στη σημερινή κατάσταση πραγμάτων και με τον τρόπο που εξελίσσονται τα γεγονότα.

Πώς έχουν τα πράγματα; Κατ’ αρχάς, το θέμα δεν είναι το Καραμπάχ, όπου το ζήτημα της αυτοδιάθεσης των Αρμενίων πρέπει να λυθεί. Το μέγα θέμα είναι οι επτά επαρχίες του Αζερμπαϊτζάν που καταλαμβάνει η Αρμενία. Εδώ είναι που οι Αζέροι δεν οπισθοχωρούν, αντιλαμβανόμενοι ότι η συγκυρία είναι ευνοϊκή γι’ αυτούς. Οι ΗΠΑ ουσιαστικά αδιαφορούν, η Γαλλία και η Ε.Ε. είναι αναποτελεσματικές και μένουν στα λόγια, ενώ η Ρωσία –κι εδώ βρίσκεται το κλειδί– έχει δώσει το πράσινο φως για την έναρξη των εχθροπραξιών.

Ενώ Ελληνες δημοσιολόγοι παρουσιάζουν τη συμμαχία Ρωσίας – Αρμενίας ως εσαεί δομικό γεγονός των διεθνών σχέσεων του Καυκάσου, η Ρωσία δεν έχει καθόλου καλές σχέσεις με το καθεστώς του Πασινιάν της Αρμενίας για πολλούς λόγους, ένας από τους οποίους είναι το άνοιγμα της Αρμενίας προς την Ε.Ε.

Αυτό που έκανε η Ρωσία είναι να δώσει μία ευκαιρία στο Αζερμπαϊτζάν να κερδίσει έδαφος μετά από μερικές μέρες ή/και εβδομάδες πολέμου, ώστε να αναγκαστεί ο Πασινιάν να καθίσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και να συζητήσει το μέγα θέμα της εκχώρησης των εφτά επαρχιών.

Η Ρωσία γνωρίζει πολύ καλά ότι αυτό είναι εφικτό, διότι το Αζερμπαϊτζάν έχει πολύ ανώτερη πολεμική τεχνολογία από ό,τι η Αρμενία, ιδιαίτερα λόγω στήριξης από Ισραήλ, Τουρκία αλλά και την ίδια τη Ρωσία. Το Αζερμπαϊτζάν άρχισε τις επιχειρήσεις με το κατευόδιο της Ρωσίας και ο στόχος της Ρωσίας είναι να ικανοποιήσει το Αζερμπαϊτζάν και να εκθρονίσει το καθεστώς Πασινιάν. Αλλά ποιος είναι τότε ο ρόλος της Τουρκίας;

Μετά τη λεγόμενη ανακάλυψη φυσικού αερίου στη Μαύρη Θάλασσα, δεν θα μπορούσε να υπάρξει καλύτερο δώρο για την καταρρέουσα οικονομία της Τουρκίας από την κερδοφόρα –και τώρα πια μαζική– πώληση οπλικών συστημάτων στο Αζερμπαϊτζάν, αλλά και με τα νέα συμβόλαια που Τουρκικοί κατασκευαστικοί όμιλοι παίρνουν από την κυβέρνηση Αλίεφ. Ακόμα, υπερασπίζοντας ανοιχτά και δημεγερτικά τους ομοεθνείς Αζέρους –Αζέροι και Τούρκοι λένε επιδεικτικά ότι είναι ένα έθνος χωρισμένο σε δύο κράτη– ο Ερντογάν ανεβάζει τις πολιτικές του μετοχές στην Τουρκία και παγιοποιεί τον εθνικισμό μέσα στον τουρκικό λαό.

Σε αυτήν ειδικά τη διένεξη –η οποία δεν έχει εξελιχθεί σε θέμα υψηλής στρατηγικής για τους κύριους δρώντες της– η λύση θα επέλθει από τη Ρωσία με δεύτερο κερδισμένο το διεφθαρμένο και δικτατορικό καθεστώς του Αλίεφ στο Αζερμπαϊτζάν, εφόσον η Αρμενία θα πρέπει να επιστρέψει τις επτά επαρχίες υπό την πίεση της Ρωσίας.

Αλλά και η Τουρκία θα είναι κερδισμένη για λόγους που αφορούν την παραπέρα εμπέδωση του καθεστώτος Ερντογάν και, άρα, την ισχυροποίησή του ως διεθνούς διαπραγματευτικού παράγοντα, ειδικά σε σχέση με τη Γερμανία και τις ΗΠΑ. Οι ΗΠΑ εξακολουθούν να βλέπουν την Τουρκία ως δύναμη εξισορρόπησης της Ρωσίας στην Κεντρική Ασία και Μέση Ανατολή. Κοντολογίς, τα γεγονότα στον νότιο Καύκασο δεν είναι ευνοϊκά για την Ελλάδα, όσο κι αν θέλουν να μας τα παρουσιάσουν έτσι κάποιες δημοσιολογικές αναλύσεις.

* καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο του Ανατολικού Λονδίνου και αρχισυντάκτη της «Journal of Balkan and Near Eastern Studies»

Αναδημοσίευση από “ΕφΣυν”