Τουρισμός, βιομηχανία μοντέλο ανάπτυξης
Νίκου Γεωργακάκη*
Η πανδημία στη χώρα μας, αν και σχετικά ήπια τους πρώτους μήνες εμφάνισης (από Μάρτιο ως τα τέλη Ιούνιου 2020), είχε σημαντικές επιπτώσεις σε πολλούς οικονομικούς και κοινωνικούς τομείς και πέρα της ιδιαίτερης συζήτησης για την υγειονομική διάσταση της, άνοιξε ευρύτερη συζήτηση για το αναπτυξιακό μοντέλο της χώρας. Το υγειονομικό πρόβλημα της χώρας χειροτερεύει λόγω κορονοϊού, μετά τον Ιούλιο, ενώ η αναπτυξιακή πορεία της χώρας παραμένει ζητούμενο, με δεδομένες τις οικονομικές επιπτώσεις λόγω κορονοϊού.
Η συζήτηση για ένα άλλο αναπτυξιακό μοντέλο, έρχεται με μεγάλη ένταση τελευταία στο προσκήνιο, όμως, η καθυστερημένη αντίδραση και ενασχόληση με αυτό, εκτός των ευθυνών των κυβερνήσεων που έχουν αφήσει το θέμα στον αυτόματο πιλότο, δεν τιμά καθόλου τους προοδευτικούς οικονομολόγους και διανοούμενους, όταν αυτοί ασχολούνται κατόπιν εορτής και έτσι δεν συμβάλλουν στον αναπροσανατολισμό των εφαρμοζόμενων πολιτικών, από την εκάστοτε κυβέρνηση, με έγκαιρα και ορθά μέτρα. Νομίζω συμφωνούμε, πως η διανόηση, για να χαρακτηρίζεται τέτοια, πρέπει να παρεμβαίνει έγκαιρα.
Δυστυχώς, η διανόηση, γενικά, παρέμεινε άφωνη για πολλά χρόνια στο θέμα αυτό και μόνο την τελευταία περίοδο είδαμε να εμφανίζονται στο προσκήνιο, με σχετική αρθρογραφία, διάφοροι πολιτικοί όπως ο Ν.Χριστοδουλάκης, ο Μάρδας και οικονομικοί αναλυτές όπως ο καθηγητής Μελάς. Οι επικρίσεις μου βέβαια είναι πιο έντονες στους διατελέσαντες υπουργούς, αν και θεωρώ κατακριτέα την γενικότερη αφωνία της διανόησης.
Είναι γεγονός, πως υπήρξε απαράδεκτη αφωνία τις τελευταίες δεκαετίες, στη διαρκή πλύση εγκεφάλου που γινόταν με εκθειασμό του Τουρισμού που μάλιστα χαρακτηριζόταν σαν η «Βαριά βιομηχανία» της χώρας.
Ακόμη και αριστεροί διανοούμενοι, με λιγοστές εξαιρέσεις, φαίνεται να αγνοούν ή να έχουν ξεχάσει το μεγαλειώδες έργο του Μαρξιστή Μπάτση για τη «Βαριά Βιομηχανία στην Ελλάδα» και παρασυρμένοι από την τρέχουσα φιλολογία, παρακολουθούσαν αδιάφορα και ανεχόταν τη σχετική αντίληψη. Δεν έδειξαν αντανακλαστικά να αποκρούσουν φαιδρά επιχειρήματα που ακούγονταν από κινήματα που ήταν ενάντια στη βιομηχανία και τον ορυκτό πλούτο και υιοθετούσαν γενικευμένα και όχι εξειδικευμένα το μοντέλο ήπιας ανάπτυξης με πλήρη εξοστρακισμό της βιομηχανίας. Είναι κατά τη γνώμη μου λάθος να γίνεται λόγος και να τίθεται το δίλημμα για ήπια η εντονότερη ανάπτυξη. Ο στόχος πρέπει να είναι ένα μοντέλο ανάπτυξης που χωρίς να αγνοεί τις διεθνείς εξελίξεις και αναζητήσεις, να παίρνει υπόψη κυρίως τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά της χώρας μας.
Ήταν απογοητευτικό, αλλά όμως σύνηθες να βλέπεις πολιτικούς και δημοσιογράφους να ισχυρίζονται πως είμαστε καταδικασμένοι να είμαστε εξαρτημένοι, λόγω των ανύπαρκτων οικονομικών δυνατοτήτων. Υπουργοί, βουλευτές, με εμφανίσεις τους σε μεγάλα κανάλια αναφέρονταν στις χαμηλές παραγωγικές επιδόσεις της χώρας. Διακινείτο ευρύτατα η αντίληψη ότι είμαστε χώρα που δεν μπορούμε να ορθοποδήσουμε, χωρίς ξένα δεκανίκια.
Ακόμη και αριστεροί διανοούμενοι υποτιμούσαν και δεν αντέκρουαν οπισθοδρομικές θεωρίες που έρχονταν από παλιά και ουσιαστικά έφερναν στην επικαιρότητα θεωρίες περί «Ψωροκώσταινας» σε σύγχρονη έκδοση. Λησμονήθηκε αδικαιολόγητα και από την αριστερή διανόηση ο μαρξιστής διανοούμενος Δημήτρης Μπάτσης, δεν υπήρχε αντίκρουση στη μίζερη αντίληψη για Ελλάδα φτωχή και υπανάπτυκτη που δεν έχει δυνατότητες να σταθεί στα πόδια της. Στην επικράτηση τέτοιων οπισθοδρομικών αντιλήψεων τις τελευταίες δεκαετίες φέρει ευθύνες λοιπόν και η Αριστερά.
Στην πορεία αποβιομηχάνισης της χώρας δεν υπήρξε αντίσταση από μέρους των προοδευτικών επιστημόνων, που υποτίμησαν την ατεκμηρίωτη φιλολογία του συρμού περί περιβαλλοντικών επιπτώσεων και δεν διατύπωναν τη θέση πως η βιομηχανική ανάπτυξη μπορεί να συνυπάρξει με την προστασία του περιβάλλοντος αν θεσπίζονται και εφαρμόζονται σχετικά, κατάλληλα μέτρα. Υπήρξε αδυναμία στο να αναπτυχθεί προσπάθεια να συνειδητοποιηθούν οι δυνατότητες παραγωγικής ανάπτυξης της χώρας, του παραγωγικού τομέα σε σχέση με τους τομείς των υπηρεσιών που η Ελλάδα παρουσιάζει υπερδιόγκωση τους, όταν ακόμη και αντιδραστικοί οικονομολόγοι σε στιγμές ειλικρίνειας αναγκάζονταν να το παραδεχτούν.
Επικράτησαν αντιλήψεις που συνετέλεσαν στην παραγωγική υποβάθμιση και σημαντική αποβιομηχάνιση της χώρας με βασική βέβαια ευθύνη των πολιτικών που άσκησε ο δικομματισμός. Υποτιμήθηκαν σε τεράστιο βαθμό οι υφιστάμενες δυνατότητες της χώρας που ακόμη και αντιδραστικοί πολιτικοί η θεσμικοί παράγοντες αναγκαζόταν σε στιγμές ειλικρίνειας να αποδεχτούν.
Οι αναπτυξιακές δυνατότητες της χώρας.
Υπήρξε μέγα λάθος η υποτίμηση των αναπτυξιακών δυνατοτήτων της χώρας από την Αριστερά όταν για παράδειγμα ένας αντιδραστικός πολιτικός όπως ο καθηγητής Γ.Στουρνάρας, πρώην γενικός διευθυντής του ΙΟΒΕ και διοικητής της ΤτΕ) ανέφερε (πχ Εφημερίδα «Κεφάλαιο» της 18/2/12) ότι η Ελλάδα, «εξακολουθεί να παρουσιάζει μεγάλες επενδυτικές ευκαιρίες. Οδικοί άξονες, λιμάνια, μαρίνες, αεροδρόμια, τουριστική κατοικία, ενεργειακά δίκτυα και ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ορυκτός πλούτος, πρωτογενής τομέας, αλλά και παραδοσιακοί κλάδοι της οικονομίας, όπως τα τρόφιμα, τα μη μεταλλικά ορυκτά και σύγχρονα δομικά προϊόντα, φαρμακευτικά προϊόντα είναι ορισμένοι μόνο τομείς που συνιστούν πεδία επενδυτικού ενδιαφέροντος».
Συνιστά αμέλεια και υποτίμηση και από μέρους της Αριστερής διανόησης το γεγονός αυτό.
Το θέμα, δεν είναι αν υπήρχαν ή υπάρχουν επενδυτικές ευκαιρίες, όπως επεσήμανε ο κ. Στουρνάρας, που ασφαλώς υπάρχουν, αλλά γιατί δεν αξιοποιήθηκαν ως σήμερα και γιατί δεν αξιοποιούνται, γιατί δεν πραγματοποιούνται επενδύσεις στη χώρα μας είτε από το ελληνικό δημόσιο είτε από Έλληνες ιδιώτες επενδυτές αλλά περιμένουμε μόνιμα έξωθεν σωτήρες.
Εμείς θεωρούμε ότι οι δυνατότητες στις οποίες αναφέρεται ο κ.Στουρνάρας είναι περισσότερες.
Και ασφαλώς, δεν πρέπει να υποτιμηθεί το έμψυχο επιστημονικοτεχνικό δυναμικό της χώρας.
Η μεγαλύτερη βέβαια ευθύνη βέβαια πέφτει στο ελληνικό κεφάλαιο
Στο ελληνικό κεφάλαιο, επικράτησε πάνω από όλα η αντίληψη πως ο τουρισμός είναι η «βαριά (sic!) βιομηχανία της χώρας) καθώς και ότι σημαντικές επενδύσεις θα έρθουν από έξω. Όμως με τέτοιες αντιλήψεις, πραγματική, σταθερή, δυναμική ανάπτυξη δεν μπορούμε να έχουμε.
Υπάρχει εκτίμηση πως η συμβολή του τουριστικού τομέα είναι ακόμη και πάνω από 20% του ΑΕΠ αν και υπάρχουν εκτιμήσεις που τον καταγράφουν σε μικρότερα μεγέθη. Σε κάθε περίπτωση δεν είναι καθόλου αμελητέα.
Όμως το βασικό ζήτημα είναι ο προβληματισμός που πρέπει να υπάρξει, έστω σήμερα, που θα οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι η οικονομία δεν πρέπει να εξαρτάται σε τόσο μεγάλο βαθμός από τον τουρισμό και γενικότερα από τις υπηρεσίες σε σχέση με τους παραγωγικούς τομείς..
Ο τουρισμός, είναι ένας από τους κλάδους που ήδη πλήττονται, σοβαρότατα λόγω κορονοϊού, αλλά οφείλουμε να παραδεχτούμε πως είναι ένας κλάδος που σε κάθε κρίση θα υφίσταται οδυνηρές επιπτώσεις.
Βεβαίως είναι πρώτιστες οι ευθύνες του ελληνικού κεφαλαίου που σχεδόν ποτέ δεν ασχολήθηκε σοβαρά για να αποκτήσει βαριά βιομηχανία η χώρα μας και που επίσης τα όποια ψήγματα της υπήρξαν, τα θυσίασε στην αποβιομηχάνιση που προέκυψε μετά την ένταξη στην ευρωπαϊκή ενοποίηση. Έχει ευθύνες που αποδέχτηκε να είμαστε τα «γκαρσόνια της Ευρώπης»
Έχει τεράστιες ευθύνες που υφίσταται τέτοια υστέρηση και μιζέρια και μένουν αναξιοποίητες σημαντικές αναπτυξιακές δυνατότητες της χώρας; Ρητορικό ερώτημα: Γιατί δεν προωθήθηκε η μεταποίηση στον αγροτοκτηνοτρφικό τομέα; Μας έφταιξαν οι αντικειμενικές δυνατότητες που διακόπηκαν επενδύσεις όπως στην πετροχημική βιομηχανία, στον ανοξείδωτο χάλυβα, που εγκαταλείφθηκε η ναυπηγική βιομηχανία; Μας έλειπαν δυνατότητες που δεν προχωρήσαμε στην τηλεπικοινωνιακή τεχνολογία και εγκαταλείψαμε την ΕΛΒΗΛ κλπ κλπ. ;
Μία ορθή και εμπνευσμένη πολιτική, θα μπορούσε να αξιοποιήσει φορείς όπως η ΕΑΒ, τα ναυπηγεία Σκαραμαγκά, τα ΕΑΣ, ένα δημόσιο ΟΤΕ, η ΔΕΗ κλπ, καθώς βεβαίως και τις δυνατότητες σημαντικών ιδιωτικών επιχειρήσεων με ελληνικό προσανατολισμό(πχ Στασινόπουλος (Σωληνουργεία Κορίνθου),, Αλεξόπουλος (ΤΙΤΑΝ) και αρκετοί άλλοι.
Το θέμα δεν είναι αν υπάρχουν επενδυτικές ευκαιρίες, αλλά γιατί δεν προωθούνται, γιατί δεν πραγματοποιούνται επενδύσεις και σε αυτό θα κρίνεται η κάθε κυβέρνηση σχετικά με την αξιοποίηση ή όχι δημόσιων επενδύσεων αλλά και ο ιδιωτικός τομέας που τα τελευταία χρόνια με ιδιαίτερη ευθύνη των βιομηχάνων της χώρας και του φορέα τους ΣΕΒ δεν έχουν να επιδείξουν καμιά ιδιαίτερη πρωτοβουλία για την ανάπτυξη της βιομηχανίας
Επίσης δεν πρέπει να αγνοηθεί η ιδιαίτερη ευθύνη των κυβερνήσεων στην μικρή αξιοποίηση του έμψυχου επιστημονικοτεχνικού δυναμικού της χώρας που όπως είδαμε, την πρόσφατη δεκαετία της κρίσης και μνημονίων, αφέθηκε να μεταναστεύσει –διαρροή εγκεφάλων – και να υπηρετήσει ξένες οικονομίες και κοινωνίες. .
Οι δυνατότητες της χώρας είναι σημαντικές και πρέπει κάποτε να μην μπερδεύουμε τις αντικειμενικές δυνατότητες της χώρας με τις πολιτικές ευθύνες και ανεπάρκειες που έχουν οδηγήσει σε τέλμα τη βιομηχανία μας και την ανάπτυξη. Οι αναπτυξιακές δυνατότητες της χώρας είναι μεγάλες και ασφαλώς και πέρα της βιομηχανίας.. Με τις δυνατότητες που έχουμε στον αγροτικό τομέα, με το διαθέσιμο υδάτινο και ενεργειακό πλούτο και άλλες δυνατότητες που προαναφέρθηκαν, η χώρα μπορεί να μείνει ζωντανή κάτω από τις όποιες δυσκολίες.
Η αναπτυξιακή και παραγωγική υποβάθμιση συντελέστηκε από το γεγονός πως επικράτησαν αντιλήψεις που ευνοούσαν την δραστική αποβιομηχάνιση της χώρας, με κύρια ευθύνη ασφαλώς των πολιτικών που άσκησε ο δικομματισμός ενώ πρώτη ευθύνη όπως είπαμε είχε το ελληνικό κεφάλαιο. Υποτιμήθηκαν σε τεράστιο βαθμό οι υφιστάμενες δυνατότητες της χώρας που ακόμη και αντιδραστικοί παράγοντες που προαναφέρθηκαν, αναγκαζόταν σε στιγμές ειλικρίνειας να αποδεχτούν.
Θεωρώ παράξενο και αδικαιολόγητο να μην έχουν συνειδητοποιηθεί τουλάχιστον από τις δυνάμεις της Αριστεράς οι δυνατότητες αυτές της παραγωγικής ανάπτυξης της χώρας. Αναφέρομαι στον παραγωγικό τομέα σε αντίθεση με τους τομείς των υπηρεσιών που η Ελλάδα παρουσιάζει τις τελευταίες δεκαετίες μία υπερδιόγκωση.
Ανάπτυξη με κοινωνικό χρώμα, σύμφωνα με τις ελληνικές ιδιαιτερότητες.
Δεν ισχυρίζομαι ότι η Ελλάδα είναι Ελντοράντο, δεν υιοθετώ λαϊκίστικες προσεγγίσεις, γιατί απλούστατα δεν είναι γνωστό ακόμη πόσους φυσικούς πόρους έχουμε ειδικά σε υδρογονάνθρακες, με δεδομένο πως οι έρευνες στη χώρα μας είναι πολύ λίγες και έχουν καθυστερήσει τραγικά. Όμως με όσα προανέφερα, και όσα μπορεί ο καθένας να διαπιστώσει μελετώντας την ελληνική οικονομία, οι δυνατότητες της χώρας είναι ήδη σημαντικές και πρέπει κάποτε να μην μπερδεύουμε τις μεγάλες αντικειμενικές δυνατότητες με τις πολιτικές ανεπάρκειες που έχουν οδηγήσει σε παραγωγική υποβάθμιση και τέλμα τη χώρα .
Υποστηρίζω πως με τις δυνατότητες που έχουμε στον αγροτικό τομέα, σε υδάτινο , σε ορυκτό και ενεργειακό πλούτο και σε άλλους τομείς που προαναφέρθηκαν, μέχρι τώρα, η χώρα μπορεί να μείνει ζωντανή κάτω από τις όποιες δυσκολίες.
Σε αυτές τις δυνατότητες, φυσικά οφείλουμε να προσθέτουμε πάντοτε και τους σημαντικότατους ανθρώπινους πόρους που ως σήμερα δεν υπάρχει πολιτική ολοκληρωμένης αξιοποίησης τους.
Στο χώρο που εργάστηκα, το ΙΓΜΕ και βεβαίως όχι μόνο, είχαμε πρωτοπόρους επιστήμονες που έμεναν στο περιθώριο επειδή δεν ήταν οι αρεστοί (yesmen) στην εκάστοτε εξουσία. Άλλωστε είναι σε όλους γνωστό πως σε δημόσιους φορείς με κάθε αλλαγή κυβέρνησης, τα υψηλόβαθμα στελέχη που δεν ήταν φιλοκυβερνητικά, έμπαιναν στο ψυγείο με ότι επιπτώσεις είχε αυτό στο συνολικό έργο και αποτέλεσμα του φορέα.
Ας μην μπερδεύουμε λοιπόν τις υφιστάμενες δυνατότητες με το επιτελούμενο έργο που δεν ήταν όσο μπορούσε να υλοποιηθεί με την καλύτερη αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικό. Μια αναπτυξιακή πολιτική χρειάζεται αναπτυξιακό σχεδιασμό (κλαδικό, περιφερειακό) ολόπλευρη αξιοποίηση του υφιστάμενου τεχνικού και ανθρώπινου δυναμικού και όχι νοοτροπίες και επιλογές βολέματος των «ημετέρων».
Η χώρα μας είναι «ευλογημένη» αλλά δεν μπορεί να πάει μπροστά, αν κυβερνιέται από συντηρητικούς και εθελόδουλους κυβερνήτες. Θα μπορούσε να υπάρξει ανάπτυξη, να βελτιωθεί το κοινωνικό κράτος(υγεία, παιδεία κλπ) αν υπήρχε πραγματική πολιτική βούληση.
Αυτό που ισχυρίζομαι, λοιπόν είναι, ότι, πρέπει να επιδιωχθεί και εκεί μπορεί να συμφωνήσει ευρύ φάσμα προοδευτικών δυνάμεων, ο αναπροσανατολισμός πολιτικών, η απόκτηση του μεγαλύτερου δυνατού βαθμού ελευθερίας της χώρας, η άσκηση ισότιμων οικονομικών σχέσεων με όλες ανεξάρτητα τις χώρες με βάση το συμφέρον της χώρας, με γειτονικές και όχι μόνο χώρες, με ισχυρές χώρες ( όπως Ρωσία, Κίνα κλπ) όχι δηλαδή μονόπλευρα και αποκλειστικά προς ΗΠΑ. Να κατανοήσουμε, πως αν ανήκουμε στη Δύση και στην Ευρωζώνη δεν ανήκουμε αποκλειστικά και αιώνια εκεί. Ανήκουμε και στην Ανατολή (αφού είμαστε η ανατολικότερη χώρα της Ευρωζώνης,) ανήκουμε και στο Νότο(Ευρωπαϊκό Νότο) και στα Βαλκάνια και στην Ανατολική Μεσόγειο και κυρίως ανήκουμε στην Ελλάδα.
Αν λάβουμε υπόψη το πλήγμα που έπαθε ο τουρισμός την τελευταία περίοδο, του κορονοιού, είναι κατανοητή και αυτονόητη η αναγκαιότητα να ασχοληθούμε με το θέμα. Άλλωστε τα δεδομένα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών διαχρονικά θέτουν επί τάπητος το παραγωγικό πρότυπο και τα χαρακτηριστικά της Οικονομίας μας όπως και ευρύτερα το αναπτυξιακό μοντέλο της χώρας.
Αυτό που υπέστη ο τουρισμός μας, το μεγάλο κραχ λόγω κορονοιού είναι βέβαιο ότι θα επαναλαμβάνεται και σε κάθε κρίση αλλά δεν είναι κάτι μη αναμενόμενο για τον τουρισμό που είναι ευαίσθητος τομέας, τομέας που μπορεί να παραμεριστεί προσωρινά από τον καθένα μας εφόσον δεν έχει να ικανοποιήσει ζωτικές ανάγκες όπως η διατροφή, η στέγη, θέρμανση, κλπ
Διαχρονική εξέλιξη στον προσανατολισμό της οικονομίας μας
| Α.Ε.Π. ΑΝΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΤΟΜΕΑ | |||
| ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ | ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗΣ | ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ | |
| % ΤΟΥ ΣΥΝΟΛΟΥ | % ΤΟΥ ΣΥΝΟΛΟΥ | % ΤΟΥ ΣΥΝΟΛΟΥ | |
| 1952 | 28 | 19 | 53 |
| 1974 | 17 | 31 | 52 |
| 2002 | 7 | 22 | 71 |
| 2006 | 3,7 | 24,3 | 72 |
| 2010* | 3,3 | 15,2 | 81,5 |
| 2014* | 3,3 | 12 | 84,6 |
Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος, ΕΣΥΕ, ΕΛΣΤΑΤ(διάδοχος ΕΣΥΕ.
*Για το 2010 και 2014 σταθερές τιμές 2010
Σημείωση = Σχετικά με τους οικονομικούς τομείς επεξηγείται ότι α) πρωτογενής τομέας= (γεωργία, κτηνοτροφία, αλιεία κλπ.), β) δευτερογενής τομέας= (βιοτεχνία, βιομηχανία) και γ) τριτογενής τομέας= υπηρεσίες.
Από τον παραπάνω πίνακα, είναι εμφανής η διαχρονική πορεία συρρίκνωσης των παραγωγικών τομέων σε σχέση με την μεγέθυνση των υπηρεσιών.
Με βάση τον παραπάνω πίνακα παρατηρούμε:
- Μία σταδιακή, φθίνουσα συμβολή του αγροτικού τομέα στο ΑΕΠ. Από 28% το 1952 η συμβολή αυτή έφθασε το 2014 το 3,3%.
- Ο δευτερογενής τομέας ακολουθεί επίσης μία συνεχή φθίνουσα πορεία Από 19% περίπου το 1952 και ανοδική πορεία ως το 2006, (24,3) έχει υποχωρήσει το 2014 στο 12% Με βάση την ΕΛΣΤΑΤ, έχουμε διαρκή υποχώρηση του δευτερογενή τομέα που περιλαμβάνει την βιομηχανική παραγωγή.
- Οι υπηρεσίες, αντίθετα, ακολουθούν μία σταθερή αύξουσα πορεία. Από το 53% το 1952 έφθασε το 84,6% το 2014.
Ας δούμε όμως τι γίνεται με την μεταποίηση στις χώρες της Ε.Ε.
Data Source/ World Development Indicators
| Μεταποίηση % ΑΕΠ | ||||||
| Country Name | 1995 | 2000 | 2005 | 2010 | 2015 | 2019 |
| Austria | 17,91 | 18,21 | 17,41 | 16,48 | 16,69 | 16,74 |
| Belgium | 18,34 | 17,54 | 15,87 | 13,34 | 12,69 | 12,00 |
| Switzerland | 19,32 | 17,87 | 19,10 | 18,79 | 17,94 | 18,73 |
| Cyprus | 9,54 | 8,15 | 6,80 | 5,06 | 4,22 | 4,93 |
| Czech Republic | 21,53 | 23,61 | 23,04 | 21,20 | 24,13 | 22,42 |
| Germany | 20,54 | 20,55 | 20,07 | 19,70 | 20,38 | 19,44 |
| Denmark | 14,72 | 14,14 | 12,04 | 10,93 | 12,40 | 13,07 |
| Euro area | 17,74 | 17,28 | 15,70 | 14,28 | 14,75 | 14,35 |
| Spain | 16,27 | 16,23 | 13,71 | 11,40 | 11,30 | 11,11 |
| Estonia | 17,00 | 15,45 | 14,68 | 13,64 | 13,80 | 12,90 |
| European Union | 17,92 | 17,39 | 15,87 | 14,48 | 14,97 | 14,52 |
| Finland | 22,23 | 24,15 | 21,22 | 16,97 | 14,68 | 14,39 |
| France | 14,88 | 14,48 | 12,25 | 10,33 | 10,43 | 9,82 |
| Greece | 10,98 | 9,49 | 8,59 | 7,24 | 8,66 | 9,52 |
| Hungary | 18,19 | 19,11 | 19,05 | 18,23 | 20,31 | 18,23 |
| Ireland | 20,66 | 23,13 | 19,59 | 19,44 | 34,57 | 30,84 |
| Italy | 19,00 | 17,57 | 15,55 | 14,23 | 14,40 | 14,91 |
| Lithuania | 16,73 | 16,76 | 18,25 | 16,93 | 17,22 | 16,17 |
| Luxembourg | 11,64 | 9,63 | 7,93 | 5,24 | 4,63 | 4,55 |
| Latvia | 17,67 | 13,64 | 11,46 | 11,95 | 10,42 | 10,18 |
| Malta | 18,46 | 20,30 | 12,64 | 11,36 | 7,50 | 7,18 |
| Netherlands | 15,35 | 13,35 | 12,30 | 10,47 | 10,80 | 10,96 |
| Poland | 19,44 | 16,12 | 16,13 | 15,56 | 17,62 | 16,89 |
| Portugal | 15,94 | 15,05 | 12,57 | 11,60 | 12,14 | 11,69 |
| Slovak Republic | 19,04 | 19,98 | 20,61 | 18,16 | 19,51 | 18,49 |
| Slovenia | 21,57 | 21,66 | 20,61 | 17,48 | 19,94 | 20,22 |
| https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Business_economy_by_sector_-_NACE_Rev._2 | ||||||
Πηγή:Eurostat.
- Με βάση, τον παραπάνω πίνακα και γενικότερα, αλλά και με βάση τα δεδομένα του τελευταίου χρόνου (2019) είμαστε ανάμεσα στις τελευταίες χώρες στην ΕΕ όσον αφορά την μεταποίηση προς ΑΕΠ, ξεπερνώντας μόνο Κύπρο, Μάλτα, Λουξεμβούργο. Και αυτό συνιστά όπως φαίνεται από τον πίνακα διαχρονική κατάσταση, ώστε οι όποιες κριτικές ασκούνται σήμερα, ειδικά από κυβερνήσαντες, είναι κενό γράμμα
Βέβαια σχεδόν σε όλες σχεδόν τις χώρες της ΕΕ υπάρχει διαχρονική υποχώρηση της μεταποίησης με εξαίρεση τη Γερμανία, Αυστρία., Τσεχία, Ουγγαρία, Ιρλανδία, Σλοβακία, Σλοβενία στις οποίες δεν βλέπουμε υποχώρηση. ¨Όμως η γενικότερη υποχώρηση της μεταποίησης δεν είναι για να παρηγορούμαστε
Πρέπει να επισημάνουμε ότι η Ελλάδα είναι μία από τις χειρότερες χώρες της Ευρωζώνης, όσον αφορά τη μεταποίηση προς ΑΕΠ με 9,52%, πίσω δηλαδή και από χώρες που έχουν παρόμοια χαρακτηριστικά–αγροτικός τομέας, τουρισμός- όπως πχ η Πορτογαλία 11,11% και η Ισπανία 11,69%.
Όπως φαίνεται όμως και συνολικότερα στη Βιομηχανία η θέση της Ελλάδας είναι δυσμενέστατη και μόνο από Μάλτα, Κύπρο, Γαλλία Λουξεμβούργο υπερτερούμε.
| ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΠΡΟΣ ΑΕΠ ΣΕ Ε.Ε. ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΟΛΗ | ||||
| A/A | ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ | 2009 | 2019 | |
| 1 | ΙΡΛΑΝΔΙΑ | 25,7 | 35 | ΑΥΞΗΣΗ |
| 2 | ΤΣΕΧΙΑ | 29,5 | 29,2 | ΜΕΙΩΣΗ |
| 3 | ΣΛΟΒΕΝΙΑ | 23,5 | 26,7 | ΑΥΞΗΣΗ |
| 4 | ΠΟΛΩΝΙΑ | 25 | 25,1 | ΑΥΞΗΣΗ |
| 5 | ΣΛΟΒΑΚΙΑ | 23 | 24,5 | ΑΥΞΗΣΗ |
| 6 | ΓΕΡΜΑΝΙΑ | 23,4 | 24,2 | ΑΥΞΗΣΗ |
| 7 | ΟΥΓΓΑΡΙΑ | 24,7 | 24,1 | ΜΕΙΩΣΗ |
| 8 | ΡΟΥΜΑΝΙΑ | 28,3 | 24,1 | ΜΕΙΩΣΗ |
| 9 | ΑΥΣΤΡΙΑ | 22,1 | 21,9 | ΜΕΙΩΣΗ |
| 10 | ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ | 20,9 | 21,3 | ΑΥΞΗΣΗ |
| 11 | ΛΙΘΟΥΑΝΙΑ | 21,2 | 20,8 | ΜΕΙΩΣΗ |
| 12 | ΦΙΛΛΑΝΔΙΑ | 22,6 | 20,5 | ΜΕΙΩΣΗ |
| 14 | ΙΤΑΛΙΑ | 18,2 | 19,6 | ΑΥΞΗΣΗ |
| 15 | ΕΣΘΟΝΙΑ | 19,8 | 19,2 | ΜΕΙΩΣΗ |
| 16 | ΚΡΟΑΤΙΑ | 19,6 | 19,2 | ΜΕΙΩΣΗ |
| 17 | ΣΟΥΗΔΙΑ | 19,6 | 18,2 | ΜΕΙΩΣΗ |
| 18 | ΔΑΝΙΑ | 18 | 17,9 | ΜΕΙΩΣΗ |
| 19 | ΠΟΡΤΟΓΑΛΛΙΑ | 16,1 | 17,4 | ΑΥΞΗΣΗ |
| 20 | ΒΕΛΓΙΟ | 17,4 | 16 | ΜΕΙΩΣΗ |
| 21 | ΙΣΠΑΝΙΑ | 15,8 | 15,8 | ΣΤΑΘΕΡΗ |
| 22 | ΛΕΤΟΝΙΑ | 15,5 | 15,2 | ΜΕΙΩΣΗ |
| 23 | ΟΛΛΑΝΔΙΑ | 16,6 | 14,9 | ΜΕΙΩΣΗ |
| 24 | ΕΛΛΑΔΑ | 12,2 | 14,8 | ΑΥΞΗΣΗ |
| 25 | ΓΑΛΛΙΑ | 14 | 13,5 | ΜΕΙΩΣΗ |
| 26 | ΜΑΛΤΑ | 15,5 | 9,6 | ΜΕΙΩΣΗ |
| 27 | ΚΥΠΡΟΣ | 8,5 | 8 | ΜΕΙΩΣΗ |
| 28 | ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟ | 7,1 | 6,5 | ΜΕΙΩΣΗ |
| ΗΒ | 14,9 | 13,3 | ΜΕΙΩΣΗ | |
| 13 | ΕΕ 27 | 19 | 19,7 | ΑΥΞΗΣΗ |
| 15 | EYROZONE | 18,4 | 19,3 | ΑΥΞΗΣΗ |
| ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΗ ΠΡΟΣΤΙΘΕΜΕΝΗ ΑΞΙΑ ΚΑΤΑ ΚΛΑΔΟ (Α10) | ||||
| I. Τρέχουσες τιμές (Σε εκατομμύρια € ) | ||||
| Έτος | Βιομηχανία (Ορυχεία , λατομεία, μεταποίηση, ενέργεια κλπ) | Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν | % ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΠΡΟΣ ΑΕΠ | Όνομα Υπουργού |
| 1995 | 13545 | 93064 | 14,55 | Αλέκος Παπαδόπουλος |
| 1996 | 14064 | 103037 | 13,65 | Αλέκος Παπαδόπουλος Παπαντωνίου |
| 1997 | 14259 | 114712 | 12,43 | Γιάννος Παπαντωνίου |
| 1998 | 15373 | 125263 | 12,27 | Γιάννος Παπαντωνίου |
| 1999 | 17100 | 133789 | 12,78 | Γιάννος Παπαντωνίου |
| 2000 | 17641 | 141247 | 12,49 | Παπαντωνίου/ Νίκος Χριστοδουλάκης |
| 2001 | 19849 | 152194 | 13,04 | Νίκος Χριστοδουλάκης |
| 2002 | 21473 | 163461 | 13,14 | Νίκος Χριστοδουλάκης |
| 2003 | 22389 | 178905 | 12,51 | Νίκος Χριστοδουλάκης |
| 2004 | 23353 | 193716 | 12,06 | Νίκος Χριστοδουλάκης Αλογοσκούφης |
| 2005 | 24099 | 199242 | 12,10 | Αλογοσκούφης |
| 2006 | 25459 | 217862 | 11,69 | Αλογοσκούφης |
| 2007 | 26864 | 232695 | 11,54 | Αλογοσκούφης |
| 2008 | 27176 | 241990 | 11,23 | Αλογοσκούφης |
| 2009 | 25825 | 237534 | 10,87 | Γιάννης Παπαθανασίου, Παπακωνσταντίνου |
| 2010 | 22368 | 226031 | 9,90 | Παπακωνσταντίνου |
| 2011* | 22016 | 207029 | 10,63 | Βενιζέλος |
| 2012* | 21571 | 191204 | 11,28 | Ευάγγελος Βενιζέλος, Σαχίνης, Ζσνιάς Στουρνάρας |
| 2013* | 21791 | 180654 | 12,06 | Στουρνάρας |
| 2014* | 21493 | 178656 | 12,03 | Στουρνάρας, Χαρδούβελης |
| 2015* | 21835 | 177258 | 12,32 | Χαρδούβελης, Βαρουφάκης, Τσακαλώτος |
| 2016* | 22376 | 176488 | 12,68 | Τσακαλώτος |
| 2017* | 23402 | 180218 | 12,99 | Τσακαλώτος |
| 2018* | 24196 | 184714 | 13,10 | Ευκλείδης Τσακαλώτος |
| 2019* | 24170 | 187456 | 12,89 | Χρήστος Σταϊκούρας |
Ο παραπάνω πίνακας παρουσιάζεται για να φανεί, πως, ασχέτως σημερινών τοποθετήσεων πολιτικών υπάρχει διαχρονική ευθύνη κυβερνήσεων και υπουργών στην παραγωγική υποβάθμιση της χώρας
Κριτήρια και χαρακτηριστικά ενός νέου παραγωγικού Μοντέλου.
Aν και στόχος του κειμένου αυτού δεν είναι η κατάθεση αναλυτικής πρότασης για το αναπτυξιακό μοντέλο της χώρας, με βάση παλιότερες επεξεργασίες μου αλλά και προτάσεις αξιόλογων προοδευτικών επιστημόνων, αναφέρω συνοπτικά πως μια αναπτυξιακή πρόταση θα έπρεπε να έχει τα εξής χαρακτηριστικά.
- να δίνει προτεραιότητα σε τομείς και κλάδους που η χώρα έχει συγκριτικά πλεονεκτήματα
- να δίνεται έμφαση σε κλάδους και δράσεις με το μέγιστο βαθμό επεξεργασίας και μεταποίησης, με στόχο την μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία στην παραγωγή.
- να προωθούνται παραγωγικές δραστηριότητες για υποκατάσταση εισαγωγών.
- ενασχόληση με παραδοσιακούς αν και φθίνοντες κλάδους για να περιοριστεί η προκαλούμενη ζημιά
- να τονώνεται η περιφερειακή ανάπτυξη (περιφερειακή διάσταση)
- τέλος να ληφθεί υπόψη η επισήμανση Γ. Ρωμανιά, (δηλαδή αν και η τεράστια μεγέθυνση της οικοδομής αφορά στρεβλή ανάπτυξη, δεν πρέπει να αγνοηθεί τελείως μεταβατικά λόγω της μεγάλης απασχόλησης που είχε η δραστηριότητα αυτή)
Παραπέρα ανάλυση της πρότασής μας.
Α) Τομείς και κλάδοι που δίνουμε προτεραιότητα. Όπως αναφέρθηκε, το παραγωγικό μοντέλο μας πρέπει να παίρνει υπόψη χαρακτηριστικά στα οποία η χώρα μας διαθέτει συγκριτικά πλεονεκτήματα, τις υφιστάμενες πλουτοπαραγωγικές πηγές της.
-Η υφιστάμενη γεωργική και δασική γη επομένως ο γεωργικός τομέας και η κτηνοτροφία αποτελούν χαρακτηριστικό γνώρισμα της χώρας.
-Επίσης τα νησιά, η μεγάλη ακτογραμμή και η μεγάλη παράδοση δίνουν μεγάλη αξία, μεγάλο ειδικό βάρος στη Ναυτιλία μας που ως γνωστό έχει και ένα από τους μεγαλύτερους στόλους.
-Ο Ορυκτός πλούτος που έχει στηρίξει ως σήμερα (κύριες δράσεις μάρμαρα, βωξίτης αλουμίνιο, λευκόλιθος, νικέλιο μικτά θειούχα που σημαίνει λιπάσματα, χαλκός ασήμι και σήμερα χρυσός) τη βιομηχανία, τις κατασκευές, τη γεωργία, και μπορεί και για πολλά ακόμη χρόνια να στηρίξει.
-Οι ενεργειακές ύλες (ως σήμερα κυρίως ο λιγνίτης) και αύριο άνεμος, ήλιος και πιθανά οι υδρογονάνθρακες.
-οι ομορφιές που ευνοούν την ανάπτυξη του Τουρισμού όπως αι η φήμη ότι είμαστε φιλόξενος λαός. Επίσης η φήμη πχ για τη Μεσογειακή διατροφή..
Β)Ο βαθμός επεξεργασίας και μεταποίησης με στόχο την μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία. Για δεκαετίες η χώρα μας έχει υποστεί μεγάλες απώλειες επειδή τόσο τους ορυκτούς πόρους, όσο και αγροτικά προϊόντα τα εξήγαγε χωρίς επεξεργασία με συνέπεια να έχει ελάχιστα οφέλη σε σχέση με αυτά αν προχωρούσε σε καθετοποίηση της παραγωγής.
Με βάση αυτό το κριτήριο πρέπει να ενδιαφερθούμε όχι απλά με την παραγωγή αγροτικών προϊόντων αλλά και με βιομηχανική επεξεργασία και τυποποίηση (πχ κρασιά) και με (κομπόστες, ντοματοπελτές κλπ)
Όπως είναι γνωστό, έχει μεγάλη σημασία στην ισχύ και ανταγωνιστικότητα μιας χώρας ο βαθμός προστιθέμενης αξίας (μεταποίηση)
Για λόγους ιστορικούς και ουσιαστικούς θα ήταν χρήσιμο να θυμηθούμε και να προβληματιστούμε για ποιους λόγους εγκαταλείφθηκαν δογματικά ή κάτω από ορισμένες συγκυρίες επενδυτικές επιλογές που ήδη αναφέρθηκαν στη βιομηχανία (ανοξείδωτος χάλυβας, πετροχημική βιομηχανία κλπ) ή αποφασίστηκε να κλείσουν κάποια άλλα εργοστάσια (σιδηροχρωμίου, λευκόλιθου κλπ) σε αντίθεση με εισηγήσεις υπεύθυνων φορέων και επιστημόνων.
Επίσης με τέτοια σημαντική ναυτιλία που έχουμε, συνιστά έγκλημα το γεγονός της μη ανάπτυξης ναυπηγικής βιομηχανίας. Ασφαλώς λόγω της πολυετούς εγκατάλειψης απαιτείται κάποιος χρόνος για την επαναδραστηριοποίηση της, όμως ο στόχος είναι εφικτός σε ένα βαθμό αν υπάρξει πολιτική βούληση (Εμπειρία και δραστηριότητα Φιλανδίας σε υποβρύχια με την ανάπτυξη των τηλεπικοινωνιών της)
Γ)Η περιφερειακή διάσταση. Μόνιμη προσπάθεια σύμμετρης ανάπτυξης όλων των περιοχών της χώρας.
ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ.
ΠΔΕ. Αξιοποίηση του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων, ΠΔΕ χωρίς λογιστικές σκοπιμότητες ενσωμάτωσης του στη κατεύθυνση της μείωσης του χρέους.
Αναπτυξιακοί Νόμοι. Προώθηση τέτοιων νόμων με διαμόρφωση από τη Βουλή του αναπτυξιακού μοντέλου το οποίο θα υπηρετούν οι εκάστοτε αναπτυξιακοί νόμοι. Ως σήμερα με τους αναπτυξιακούς Νόμους έχουμε αναδιανομή οικονομικών πόρων από τους φορολογούμενος προς τους επιχειρηματίες που δεν μπορεί να αλλάξει χωρίς μια γενικότερη πραγματική και όχι μαϊμού αριστερή διακυβέρνηση.
Ένα σχόλιο στη φιλολογία για τη Βιομηχανία.
Αν θυμηθεί κανείς τη φιλολογία στα μέσα ενημέρωσης τα χρόνια που πέρασαν, η βιομηχανία μας όχι μόνο ζει αλλά κυριεύει τα πάντα. Πολλοί αρθρογράφοι θέλοντας να εντυπωσιάσουν, ξεπερνώντας τάχα την “ξύλινη” γλώσσα, διαστρεβλώνουν τις έννοιες και ονομάζουν βιομηχανία τα πάντα.
Στον τύπο διάβασε κάποιος για «λιμενική βιομηχανία» και «ναυτιλιακή βιομηχανία», για «βιομηχανία των logistics», «αεροπορική βιομηχανία», «βιομηχανία αξιόγραφων», «ασφαλιστική βιομηχανία», «βιομηχανία αυτόματων πωλητών», «βιομηχανία χρηματοοικονομικών υπηρεσιών», «βαριά βιομηχανία» των νέων δημόσιων εγγραφών εταιρειών με επίκεντρο το Χονγκ Κονγκ», έχουμε «πορνογραφική βιομηχανία» και πολιτισμική βιομηχανία», «βιομηχανία του τζόγου», «μουσική βιομηχανία» , «βιομηχανία της διασκέδασης», «βιομηχανία της αδρεναλίνης» κλπ.
Βέβαια η πιο αγαπητή έκφραση, του συρμού, στην οποία αρέσκονται οι υπουργοί Τουριστικής Ανάπτυξης, είναι η «βαριά βιομηχανία» του ελληνικού τουρισμού.
Το κακόγουστο βέβαια αυτό εφεύρημα περί «βαριάς βιομηχανίας είναι, τουλάχιστον αστείο γιατί ο τουρισμός ούτε βαριά ούτε βιομηχανία είναι.
Επίλογος.
Ας σοβαρευτούμε. Η συμβολή της βιομηχανίας στο ΑΕΠ μας είναι ως σήμερα απαράδεκτα μικρή. Δεν χρειάζονται μόνο λόγια για τη βιομηχανία αλλά συνειδητοποίηση του ρόλου της. Οφείλουμε να κατανοήσουμε την πραγματική κατάσταση αυτή, να σκύψουμε, να σκύψουν όλοι οι παραγωγικοί φορείς και με προτάσεις τους να συμβάλλουν στη διαμόρφωση του ελληνικού μοντέλου ανάπτυξης ενός δηλαδή μοντέλου που θα αξιοποιεί διεθνείς εμπειρίες αλλά θα είναι προσαρμοσμένο στα χαρακτηριστικά και τις δυνατότητες της χώρας. Και στο πλαίσιο αυτό να διαμορφωθεί και η βιομηχανική πολιτική της χώρας. Μια τελευταία επισήμανση. Η προώθηση ενός νέου δυναμικού αναπτυξιακού μοντέλου πρέπει να είναι υπόθεση και κάθε φορέα που εντάσσεται στο λεγόμενο υποκειμενικό παράγοντα. Και οφείλουμε να παραδεχτούμε πως πέρα της ατομικής ευθύνης, η ευθύνη συνδικάτων γενικά μαζικών φορέων, Κομμάτων είναι προϋπόθεση για μια νέα πορεία στη χώρα. Γενικά στον υποκειμενικό παράγοντα υπάρχει μεγάλο έλλειμμα το οποίο πρέπει να μας προβληματίσει πολύ σοβαρά.
*Μηχανικός-Στατιστικός
