Για την ισότητα των φύλων
(Κείμενο στα πλαίσια του προσυνεδριακού διαλόγου)
Της Κατερίνας Χαιρέτη
Πριν μπω στο κυρίως θέμα, αισθάνομαι την ανάγκη να αναφέρω, ότι το εκτενέστατο κείμενο του σχεδίου θέσεων για το 3ο συνέδριο είναι εξαιρετικά καλογραμμένο και εκτείνεται στο σύνολο των προβλημάτων που διαπερνούν την ελληνική (και όχι μόνο) κοινωνία του σήμερα.
Η διαφωνία μου αφορά συγκεκριμένο μέρος του υποκεφαλαίου 2.2 με θέμα «Μια κοινωνία δίχως φωνή» και συγκεκριμένα το μέρος που επιγράφεται: «τα θύματα του σεξισμού και της πατριαρχίας.»
Παραθέτω αυτούσιο το απόσπασμα: «Σε κάθε διεργασία συντηρητικοποίησης και όξυνσης των κοινωνικών προβλημάτων, οι γυναίκες είναι οι περισσότερο πληττόμενες. Η πρόσβαση και ισότητα στην εργασία, οι παροχές για την μητρότητα, τα δικαιώματα στην επιμέλεια των παιδιών, το δικαίωμα στην άμβλωση, η κοινωνική πρόνοια και η απονομή δικαιοσύνης για την κακοποίηση είναι μερικά μόνο από τα επίδικα που μπαίνουν στο στόχαστρο ως στοιχείο προοδευτικότητας «που φταίει για την κατάσταση».» Και λίγο παρακάτω: «Ταυτόχρονα, η σημερινή κυβέρνηση επιδόθηκε και σε μια σειρά αναθεωρητικών πολιτικών, από τα αντιδραστικά σχολικά εγχειρίδια και ψευδοεπιστημονικά συνέδρια για την άμβλωση μέχρι το νόμο για την υποχρεωτική συνεπιμέλεια.»
Σε πρώτο επίπεδο επισημαίνω την αντίφαση ανάμεσα στη διαπίστωση, ότι χρήζει υπεράσπισης το δικαίωμα και των δύο φύλων στην πρόσβαση και ισότητα στην εργασία και ταυτόχρονα οι παροχές για την μητρότητα. Δεν έχω καμία αντίρρηση, ότι οι μητέρες δικαιούνται ειδικές άδειες και επιδόματα τις ημέρες του τοκετού, αλλά και του θηλασμού που ακολουθεί. Και αν δεν απατώμαι αυτές είναι νομικά κατοχυρωμένες, άσχετα αν μεγάλος αριθμός εργοδοτών στον ιδιωτικό τομέα τις καταστρατηγούν, ενώ φθάνουν ακόμη και να απαιτούν δήλωση από τις υποψήφιες προς πρόσληψη, ότι δεν πρόκειται να γεννήσουν παιδί. Όμως το απόσπασμα δεν περιορίζει αυτές τις παροχές στο συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Αναφέρεται στην μητρότητα γενικά, αγνοώντας την πατρότητα και αντίστοιχα δικαιώματα που έχουν θεσπιστεί εδώ και δεκαετίες με την σύμφωνη γνώμη όλης της κοινωνίας.
Σε δεύτερο επίπεδο επισημαίνω μια δεύτερη και σοβαρότερη αντίφαση ανάμεσα στο δικαίωμα και των δύο φύλων να προσλαμβάνονται και να εργάζονται με ίσους όρους και τα δικαιώματα στην επιμέλεια των παιδιών που, κατά τους/τις συντάκτες/συντάκτριες του κειμένου, είναι δικαιώματα μόνο των μητέρων.
Αν δεν απατώμαι, και πάλι, το οικογενειακό δίκαιο που ψηφίστηκε το 1983 (Νόμος 1329/1983) καθιερώνει την πλήρη ισότητα των συζύγων εντός του γάμου, αλλά και των συντρόφων στα πλαίσια μιας ελεύθερης συμβίωσης, τόσο σε ό,τι αφορά τις μεταξύ τους σχέσεις, όσο και σε ό,τι αφορά την ανατροφή των παιδιών και γι’ αυτό το λόγο έγινε, και αυτό, πλήρως αποδεκτό από το σύνολο της κοινωνίας.
Ο 1329/83, ωστόσο, παρουσίασε ένα σημαντικό έλλειμμα. Δεν προέβλεψε τί γίνεται σε ό,τι αφορά τα παιδιά μετά το διαζύγιο. Έτσι, σιγά-σιγά και με τα χρόνια, διογκώθηκε το πρόβλημα της εξαιρετικής ασυμμετρίας μεταξύ των προοδευτικών διατάξεων του νόμου για το οικογενειακό δίκαιο και των αποτελεσμάτων που προέκυπταν στις δικαστικές αίθουσες για την ανάθεση της επιμέλειας στον ένα ή στον άλλο γονέα μετά τη διάσπαση της συμβίωσης. Ο όλο και περισσότερο αυξανόμενος αριθμός των διαζυγίων διόγκωνε όλο και περισσότερο το πρόβλημα με συνέπεια να φθάσουμε κάποια στιγμή στο σημείο το 92% των γονέων που είχαν την αποκλειστική επιμέλεια των παιδιών μετά το διαζύγιο ή τη διάσπαση της ελεύθερης συμβίωσης να είναι μητέρες.
Ο φόβος των γυναικών, ότι μπορεί να θεωρηθούν κακής ποιότητας μητέρες αν αναλάβει την επιμέλεια των παιδιών ο πατέρας και ο φόβος των αντρών, ότι μπορεί να θεωρηθούν λιγότερο «ιππότες» αν αντιδικήσουν με τη μητέρα για τον ίδιο λόγο, για ν’ αναλάβουν, δηλαδή, εκείνοι την επιμέλεια, νοοτροπίες που σε μεγάλο βαθμό ασπάζονται και οι δικαστές, εξέθρεψαν μια κατάσταση που ήλθε να λύσει ο 4800/21.
Ο Νόμος 4800/21 «Μεταρρυθμίσεις αναφορικά με τις σχέσεις γονέων και τέκνων, άλλα ζητήματα οικογενειακού δικαίου και λοιπές επείγουσες διατάξεις» ήλθε να λύσει αυτό ακριβώς το πρόβλημα. Δεν καθιερώνει καμία υποχρεωτική συνεπιμέλεια. Αν οι γονείς αποφασίσουν από κοινού να έχει ο ένας από τους δύο την αποκλειστική επιμέλεια, το Δικαστήριο επικυρώνει την απόφασή τους. Αν αποφασίσουν από κοινού να ασκούν μαζί την επιμέλεια (συνεπιμέλεια) το Δικαστήριο, και πάλι, επικυρώνει την απόφασή τους. Αν ο ένας από τους δύο γονείς είναι ανίκανος για την άσκηση των γονικών του υποχρεώσεων, γιατί είναι ψυχασθενής, κακοποιητικός, φυλακισμένος, κάνει χρήση ουσιών κλπ. το Δικαστήριο αναθέτει την αποκλειστική επιμέλεια στον έτερο γονέα. Το πράγμα δυσκολεύει, όταν ο ένας γονέας ζητά την αποκλειστική επιμέλεια, χωρίς να μπορεί να αποδείξει, ότι ο έτερος γονέας δεν είναι εξίσου κατάλληλος για την ανατροφή των παιδιών. Ο 4800/21, δηλαδή, καθιερώνει χρόνο επικοινωνίας όχι κατώτερο του 1/3 του συνολικού χρόνου επικοινωνίας με τα παιδιά για καθένα γονέα. Αυτή είναι η περίφημη «υποχρεωτική» συνεπιμέλεια που βαφτίστηκε τέτοια, γιατί κάποιοι/ες δεν θέλουν να παραδεχθούν καθαρά, ότι θεωρούν τις γυναίκες κατάλληλες για την ανατροφή των παιδιών και τους άνδρες κατάλληλους για στρατό και πόλεμο, ενώ, παράλληλα, διεκδικούν την ισότητα μεταξύ των φύλων. Τί είδους ισότητα μεταξύ των φύλων διεκδικούμε, όταν τηρούμε σιγήν ιχθύος για την υποχρέωση αποκλειστικά και μόνο των αντρών να στρατεύονται για την υπεράσπιση της πατρίδας; Δεν αναφέρομαι σε αντάρτικους στρατούς, όπως ο ΕΛΑΣ ή ο ΔΣΕ, όπου οι γυναίκες συμμετείχαν, οικειοθελώς, με σημαντικά ποσοστά, αναφέρομαι στον κρατικό στρατό, όπου η στράτευση είναι υποχρεωτική. Τί είδους ισότητα μεταξύ των φύλων διεκδικούμε, όταν θεωρούμε το άκρον άωτον της προοδευτικότητας την ανάθεση της αποκλειστικής επιμέλειας των παιδιών μετά το διαζύγιο στη μητέρα; Πως θα εργαστεί με προοπτικές εξέλιξης μια γυναίκα, όταν ασχολείται αποκλειστικά και μόνο εκείνη με τα παιδιά; Τί είδους ισότητα ζητάμε, όταν χειροκροτούμε την ισότητα στην ανατροφή των παιδιών εντός του γάμου ή της ελεύθερης συμβίωσης (Ν. 1329/83), αλλά τη βαφτίζουμε «υποχρεωτική» συνεπιμέλεια μετά το χωρισμό (Ν. 4800/21);
Πρέπει να καταλάβουμε, ότι στα ζητήματα φύλου, η κοινωνία εξελίσσεται και αλλάζει. Ακόμη και οι συντηρητικοί, εξελίσσονται και αλλάζουν. Οι γυναικοκτονίες και ό,τι άλλο σχετικό, δεν αλλάζουν αυτή την πραγματικότητα. Οφείλουμε να κοιτάμε το σύνολο, όχι τις εξαιρέσεις, την πλειοψηφία, όχι την μειοψηφία.
