Η Εξάρτηση της Ελλάδας σε φυσικό Αέριο (ΦΑ)

31 Ιανουαρίου 2024

Η Εξάρτηση της Ελλάδας σε φυσικό Αέριο (ΦΑ)

των Νίκου Γεωργακάκη-Μεταλλειολόγου μηχανικού,

Δημήτρη Μπαμπασίκα- Γεωφυσικού,

Κατερίνας Χαιρέτη- Οικονομολόγου.

Γενικό πλαίσιο

Ένα σημαντικό προϊόν, ενεργειακό αγαθό, που εισάγει η χώρα μας για την κάλυψη των ενεργειακών της αναγκών, είναι το φυσικό αέριο(Φ.Α,)

Η Ελλάδα, όπως και οι περισσότερες χώρες της Ευρώπης, μη έχοντας τους πόρους εκείνους που χρειάζονται για τη λειτουργία της οικονομίας και της κοινωνίας, αναγκάζεται να προβαίνει σε εισαγωγές.

Παρότι η έρευνα ξεκίνησε στην χώρα μας με την Δημόσια Επιχείρηση Πετρελαίου (ΔΕΠ) και την ΔΕΠ-ΕΚΥ, θυγατρική της ΔΕΠ από την δεκαετία του 70,ως χώρα δεν την έχουμε ως σήμερα ολοκληρώσει και εισάγουμε το ΦΑ!!

Μέχρι σήμερα έχουν διεξαχθεί περιορισμένες έρευνες, είμαστε βέβαια πολύ πίσω σε σχέση με όλες τις άλλες χώρες της Ανατολικής Μεσογείου.

Τελευταίος σταθμός στην έρευνα θα μπορούσε να αναφερθεί η περίοδος 2015-2017,όπου υπήρξε μία νέα κινητικότητα με την ανασύσταση και ενίσχυση της Ελληνικής Διαχειριστικής Εταιρίας Υδρογονανθράκων (ΕΔΕΥ.ΑΕ) και την προσέλκυση προς το τέλος εκείνης της τριετίας, ισχυρών «παικτών» της διεθνούς πετρελαϊκής αγοράς, όπως των Total, ExxonMobil και Repsol.

Είναι θλιβερό που αν και έχει περάσει σχεδόν μία δεκαετία από την τελευταία εκκίνηση, μέχρι σήμερα δεν έχει γίνει ούτε μία γεώτρηση

Ως γνωστό, η Ενεργειακή Εξάρτηση στην οποία αναφερόμαστε με το άρθρο αυτό προσδιορίζεται με τις ενεργειακές εισαγωγές (πετρέλαιο, φυσικό αέριο, ηλεκτρική Ενέργεια) της χώρας μας.

Για το Φυσικό Αέριο (ΦΑ),η εισαγωγή ξεκίνησε επίσημα, το 1996, με τη λειτουργία αγωγού φυσικού αερίου που συνέδεε τη Βουλγαρία με την Ελλάδα για μεταφορά Ρωσικού φυσικού αερίου στη χώρα μας.

«Στις αρχές του 1996, ολοκληρώνεται η κατασκευή του αγωγού µεταφοράς φυσικού αερίου από τα Ελληνοβουλγαρικά σύνορα έως την Αττική και του Μετρητικού Σταθµού συνόρων Σιδηροκάστρου. Το αέριο εισάγεται στον αγωγό και γίνονται οι πρώτες δοκιμές.» (Ιστορικό ΔΕΠΑ)

Δεύτερη πηγή εισαγωγής φυσικού αερίου είναι κύρια η Αλγερία, αλλά και άλλες χώρες, από όπου μεταφέρεται και αποθηκεύεται υγροποιημένο ΦΑ (LNG) στο νησάκι Ρεβυθούσα.

Τρίτη πηγή προέλευσης, είναι το Αζερμπαϊτζάν, που προμηθεύει την Ελλάδα και, την Ευρώπη. Το φυσικό αέριο του Αζερμπαϊτζάν φτάνει στην Ελλάδα μέσω Τουρκίας με τον αγωγό TANAP (Trans-AnatolianNaturalGasPipeline) και TAP (Trans-AdriaticPipeline).

Στο θέμα του φυσικού αερίου, την τελευταία δεκαετία, ιδιαίτερα, παίζουν σημαντικό ρόλο και οι ΗΠΑ με το LNG.τους, αν και σε μακρινή απόσταση,.

Οι ΗΠΑ στην αντιπαλότητά τους με την Ρωσία βοήθησαν ή επέβαλαν στη δημιουργία στρατηγικής σημασίας κάθετων διαδρόμων Φ.Α με σαφή πρόθεση να ελέγξουν ενεργειακά χώρες όπως η Σερβία, Ρουμανία, Μολδαβία και Ουκρανία. Στο γενικότερο αυτό σχέδιο εντάσσεται και η δημιουργία Πλωτού Σταθμού επαναεριοποίησης και Αποθήκευσης Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου (FSRU) στην Αλεξανδρούπολη.

Κόμβοι, ποσότητες και ποσοστό εισαγωγών

Η θυγατρική της ΔΕΠΑ (Δημόσια Επιχείρηση Αερίου), η ΔΕΠΑ ΕΜΠΟΡΙΑΣ έχει υπογράψει μακροχρόνιες συμβάσεις προμήθειας αερίου με τη Ρωσική Gazprom Export, την Τουρκική BOTAS, την Αλγερινή Sonatrach και την Αζερική εταιρεία AGSC.

Οι υπό εισαγωγή ποσότητες από GazpromExport εγχέονται στο Εθνικό Σύστημα Φυσικού Αερίου (ΕΣΦΑ) στο σημείο Στρυμονοχώρι Σιδηροκάστρου, κοντά στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα.

Οι συμβολαιοποιημένες ποσότητες από την BOTAS, παραδίδονται και εγχέονται στο Εθνικό Σύστηματος Μεταφοράς Φυσικού Αερίου, (ΕΣΜΦΑ) στο σημείο Κήποι Έβρου, μέσω του υπάρχοντος ελληνοτουρκικού αγωγού φυσικού αερίου. Από το 2021, η ΔΕΠΑ ΕΜΠΟΡΙΑΣ παραλαμβάνει ποσότητες αερίου αγωγού από την εταιρεία AGSC στο σημείο διασύνδεσης του διαμετακομιστικού αγωγού TAP και ΕΣΜΦΑ Νέα Μεσημβρία.

Οι εισαγωγές φυσικού αερίου ανήλθαν σε 67,60TWh το 2023 , καταγράφοντας μείωση κατά 21,41% σε σύγκριση με τις 86,18TWh το 2022.

Αναφερόμενοι στην προμήθεια και διαχείριση του φυσικού αερίου επισημαίνουμε τα εξής:

Ο Τερματικός Σταθμός LNG της Ρεβυθούσας (σημείο εισόδου Αγ. Τριάδα) αποτέλεσε την κύρια πύλη εισόδου φυσικού αερίου στη χώρα για το 2023, καλύπτοντας το 43,55% του συνόλου των εισαγωγών.
Αύξηση κατά 84,34% στην κατανάλωση φυσικού αερίου από τους βιομηχανικούς καταναλωτές και τους σταθμούς CNG.
Στη Ρεβυθούσα εκφορτώθηκαν 41 φορτία LNG από 7 χώρες, με την ποσότητα LNG να αγγίζει τις 28,52 TWh.
Πάνω από το 37% της ποσότητας LNG που εκφορτώθηκε στον Τερματικό Σταθμό LNGΡεβυθούσας προήλθε από τις ΗΠΑ.

ΘΕΣΗ ΕΙΣΑΓΩΓΩΝ	ΠΟΣΟΤΗΤΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΩΝ(σε ΤWh)	ΠΟΣΟΣΤΟ ΕΙΣΑΓΩΓΩΝ %
ΡΕΒΥΘΟΥΣΑ (άλλες*)	28,52	43,55
ΣΙΣΗΡΟΚΑΣΤΡΟ(από Ρωσία μέσωΤουρκίας- Βουλγαρίας)	23,43	34,60
ΝΕΑ ΜΕΣΗΜΒΡΙΑ(μέσω ΤΑΠ από Τουρκία-Αζερμπαϊτζάν)	12,49	18,44
ΚΗΠΟΙ (είσοδος από Τουρκία)	2,3	3,39
ΔΙΑΦΟΡΟΙ	0,97
ΣΥΝΟΛΟ	67,71

Ποσότητες σε TWh Υγροποιημένου ΦΑ (2023)/ανά χώρα προέλευσης

ΗΠΑ :10,75
Ρωσία 8,38
Αίγυπτος: 3,5
Αλγερία: 3,47
Νορβηγία:0,97
Νιγηρία:0,94
Ισπανία 0,51/,και
- Όσον αφορά τις κατηγορίες καταναλωτών φυσικού αερίου, το μεγαλύτερο τμήμα της εγχώριας κατανάλωσης (67,84%) αντιστοιχεί στην κατανάλωση μονάδων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, ενώ ακολουθούν οι οικιακοί καταναλωτές και οι συνδεδεμένες στα δίκτυα διανομής επιχειρήσεις με ποσοστό 21,98%. Τέλος, οι εγχώριες βιομηχανίες και οι σταθμοί CNG, που συνδέονται απευθείας στο σύστημα υψηλής πίεσης του ΔΕΣΦΑ, αύξησαν κατά 84,34% τη χρήση φυσικού αερίου συγκριτικά με πέρσι, καλύπτοντας το 10,17% της εγχώριας κατανάλωσης για το 2023.

Οι τρεις κατευθύνσεις της Ενεργειακής Πολιτικής:

Ποιες λοιπόν θα έπρεπε να είναι οι κατευθύνσεις της Ενεργειακής μας πολιτικής;

Αναφερόμενοι σε έκθεση του Ινστιτούτου ΙΕΝΕ “Οικονομικά και Γεωπολιτικά Οφέλη από την Αξιοποίηση Υδρογονανθράκων στην Ελλάδα διαβάζουμε την σχετική επισήμανση για τους Υδρογονάνθρακες: “Μία χώρα, η οποία εξαρτάται σχεδόν 70% για τις ενεργειακές της ανάγκες και σε υδρογονάνθρακες, δηλαδή πετρέλαιο και φυσικό αέριο, εισάγει το 99.5%, θα έπρεπε κανονικά να την απασχολεί σοβαρά η μείωση, για να μην πούμε απεξάρτηση, από εισαγόμενα καύσιμα και το θέμα αυτό θα έπρεπε να είναι πρώτο στην πολιτική ατζέντα κάθε κυβέρνησης.

Δυστυχώς, όμως, κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει και όπως αναφέρεται από δημόσια πρόσωπα και σε δημοσιευμένα θέματα ενεργειακής πολιτικής, ουδεμία νύξη γίνεται στο κρίσιμο αυτό θέμα της μείωσης της ενεργειακής εξάρτησης της χώρας”.

Ο Μεταλλειολόγος μηχανικός Γιάννης Γρηγορίου, ειδήμων και στέλεχος ως πρόσφατα των ΕΛΠΕ (HellenicEnergy), με κείμενο που παρουσίασε σε έκθεση του ΙΕΝΕ για τον Ελληνικό Ενεργειακό Τομέα επισημαίνει την καθυστέρηση στην έρευνα[1].

Όπως τονίζει, «είναι ακατανόητη η απροθυμία διαδοχικών κυβερνήσεων ήδη από το τέλος της δεκαετίας του 1990 καθώς μελέτες της Ελληνικής Διαχειριστικής Εταιρείας Υδρογονανθράκων και Ενεργειακών Πόρων (ΕΔΕΥΕΠ) και της Ακαδημίας Αθηνών, συγκλίνουν στη διαπίστωση ότι υπάρχουν μεγάλες πιθανότητες ύπαρξης σημαντικών αποθεμάτων φυσικού αερίου στη χώρα».

Τα τελευταία χρόνια έχει σχεδιαστεί και πραγματοποιείται νέος αγωγός, ο Διασυνδετήριος IGB (InterconnectorGreece-Bulgaria) ο οποίος θα είναι διπλής κατεύθυνσης –Ελλάδας Βουλγαρίας και Βουλγαρίας Ελλάδας- αλλά σε αρχική φάση θα μεταφέρει φυσικό αέριο του αγωγού ΤΑΡ (δηλαδή του Αζερμπαϊτζάν), προς Βορρά (πχ Βουλγαρία,Ρουμανία ακόμη και Ουκρανία) και μόνο προοπτικά μπορεί να υπάρξει αντίστροφη κατεύθυνση, αν υπάρχει τέτοια αναγκαιότητα.

Σχετικά με τον αγωγό TAP αλλά και για τους κάθετους διαδρόμους, η προβολή και διαφήμισή τους έχει χαρακτηριστικά υπερβολής γιατί η δυναμικότητά τους όσον αφορά τον όγκο διακίνησης ΦΑ είναι σχετικά μικρή.

Βέβαια αναφέρεται πως θα αυξηθεί η δυναμικότητά του IGB το 2025 και του TAP το 2028 αλλά τόσο για την Ελλάδα όσο και τις βόρειες γειτονικές χώρες δεν εκτιμάται μεγάλη η συμβολή σε απόλυτα μεγέθη στον ενεργειακό εφοδιασμό της Ανατ. Ευρώπης, Δεν μπορούμε να μιλάμε για σοβαρή δυναμικότητα. Αν δηλαδή υπερπροβάλλεται ο αγωγός αυτός, ίσως εντάσσεται στο πλαίσιο σκοπιμότητας για στήριξη της υπόθεσης αναβάθμισης του γεωπολιτικού ρόλου της χώρας μας..

Σχετικά με τις ποσότητες του εισαγόμενου φυσικού αέριου:

Ενεργειακή Εξάρτηση της Ελλάδας. Συμπεράσματα.

Η Ελλάδα, διαχρονικά, δυστυχώς, αντί να προωθεί την έρευνα, επιλέγει να υπηρετεί τρίτους και συγκεκριμένα τις ΗΠΑ και Βρυξέλες, από όπου είμαστε στενά εξαρτημένοι, υποβαθμίζοντας το εθνικό μας συμφέρον. Αυτό σχετίζεται και με το γεγονός της διαχρονικής αδράνειας για έρευνα και αξιοποίηση εγχώριων Ενεργειακών πόρων.

Η Εξάρτηση μας είναι πολύπλευρη. Με βάση τα παραπάνω έχουμε εξάρτηση από την Ρωσία λόγω των εισαγωγών μας από αυτή, αλλά έχουμε εξάρτηση και από την Αλγερία και από το Αζερμπαϊτζάν και από την Βουλγαρία αλλά και από την Τουρκία από την οποία διέρχεται το Αζέρικο και Ρωσικό αέριο.

Ουσιαστικά θέλοντας να μειώσουμε την εξάρτησή μας από την Ρωσία αυξήσαμε την εξάρτηση από την Τουρκία και τις ΗΠΑ και βέβαια τριπλασιάζοντας το κόστος!!.

Η Εξάρτηση μας, διαχρονικά, γίνεται πιο πολύπλοκη αλλά αν πρέπει να αναφερθούμε στο θέμα του γεωπολιτικού ρόλου , η εκτίμησή μας είναι πως αρκετά μεγαλύτερη είναι η «αναβάθμιση» της Τουρκίας σε σχέση με αυτήν της Ελλάδας. Ο «παίκτης» Τουρκία καθίσταται πιο χρήσιμος στο γεωπολιτικό παιγνίδι άρα με πιο αναβαθμισμένο ρόλο.

Γι αυτό, είναι αρκετά αντιφατικός ο προσανατολισμός της ενεργειακής πολιτικής να κινείται μονόπλευρα στην απεξάρτηση από Ρωσία και να μην λαμβάνει υπόψη, να αδιαφορεί για την εξάρτηση από Τουρκία από όπου διέρχεται ο αγωγός ΤΑΡ, δηλαδή μια χώρα η οποία θεωρείται εχθρική ως τώρα και κανένας δεν γνωρίζει αν το θετικό κλίμα της τελευταία περιόδου θα έχει διάρκεια.

Η επιλογή της μείωσης εισαγωγών από την Ρωσία στην οποία συναινούν και ΝΔ και ΠΑΣΟΚ, και ΣΥΡΙΖΑ και άλλες δυνάμεις, έχει συνέπεια να προμηθευόμαστε κύρια από τις ΗΠΑ (LNG) με 3πλάσιο κόστος και δαπάνη για την Ελλάδα. Όσον αφορά την αρνητική τους θέση στην έρευνα αυτή επιχειρηματολογείται με την δήθεν μείωση των εκπομπών και την πράσινη ανάπτυξη.

Οι τρεις κατευθύνσεις της Ενεργειακής Πολιτικής:

Ποιες θα έπρεπε, αδιαπραγμάτευτα να είναι οι κατευθύνσεις της Ενεργειακής μας πολιτικής;

Με βάση τα παραπάνω δεδομένα αλλά και με όρους ορθολογισμού, τρεις πρέπει να είναι οι κατευθύνσεις της Ενεργειακής μας πολιτικής

Πρώτιστη κατεύθυνση το συμφέρον του τόπου και του λαού. Και όχι οι κατευθύνσεις ΗΠΑ και Βρυξελλών, ειδικά όταν αυτές δεν είναι προς το συμφέρον το τόπου μας. Από το παρελθόν γνωρίζουμε πως προτάθηκαν ενεργειακά Projects (πχ αγωγός Bourgas Αλεξανδρούπολη και αγωγός SouthStream) που είχαν αξιολογηθεί θετικά από το σύνολο των πολιτικών δυνάμεων της χώρας και την επιστημονική κοινότητα και όμως δεν προχώρησαν μετά από παρεμβάσεις των ΗΠΑ και Βρυξελλών. Είναι γνωστές οι παρεμβάσεις των ΗΠΑ (πχ Κοντολίζα Ράις). Είναι επίσης χαρακτηριστική για τη στάση της Κομισιόν η δήλωση Έτινγκερ (αρμόδιου Επιτρόπου στο Λουξεμβούργο) που ανέφερε: «Παγώνει» ο SouthStream όσο η Ρωσία δεν αλλάζει στάση στην Ουκρανία ( 01/06/2014 )
Όχι άρνηση στην συνεργασία με χώρες όπως πχ Ρωσία, ΙΡΑΝ και οποιαδήποτε άλλη χώρα που αποδέχονται ισότιμες ενεργειακές σχέσεις στην κατεύθυνση του αμοιβαίου οφέλους.
Βασική κατεύθυνσή μας για το άμεσο και το μακροπρόθεσμο μέλλον παραμένει η συστηματική ερευνητική προσπάθεια της Ελλάδας για ανεύρεση και αξιοποίηση εγχώριων Ενεργειακών πόρων, κάτι που δεν βλέπουμε να προωθείται με τις παραχωρήσεις περιοχών στις ξένες Εταιρείες.

=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=– =- – =

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

South Stream