ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

Ν.Γεωργακάκης: Αποτίμηση της περιόδου πανδημίας (Covid-19) στην Ελλάδα

26 Ιούνιος 2020

Αποτίμηση της περιόδου πανδημίας (Covid-19) στην Ελλάδα

Κύρια συμπεράσματα

Ν.Γεωργακάκης

Μάιος 2020

Πρόλογος

Στην έκθεση αυτή παρουσιάζεται συνοπτικά η εξέλιξη της πανδημίας στη χώρα, τους 3 πρώτους μήνες (από τέλη Φεβρουαρίου ως 19 Μαϊου) Η παρουσίαση αυτή γίνεται με αναφορά σε βασικούς δείκτες, όπως είναι οι θάνατοι, οι εισαγωγές σε ΜΕΘ, και των tests που έχουν διεξαχθεί.

Σε συνέχεια γίνεται αναφορά σε προτάσεις και προβληματισμούς για μέτρα για το γενικότερο σύστημα υγείας, που πρέπει να λάβει η κυβέρνηση για το αύριο, στην πολύ πιθανή, επανάκαμψη της συγκεκριμένης πανδημίας, αλλά και μέτρα που θα βελτιώσουν το γενικότερο σύστημα υγείας της χώρας. Έχουν κατατεθεί σημαντικές προτάσεις επιστημόνων, αλλά εδώ για οικονομία χώρου θα αναφερθούμε μόνο στις προτάσεις του αρμόδιου μαζικού φορέα που σε μεγάλο βαθμό καλύπτουν και προτάσεις ειδικών.
Στο τρίτο κεφάλαιο, καταθέτω σκέψεις και προτάσεις που δεν αφορούν μόνο τη χώρα μας αλλά και γενικότερα τη διεθνή σκηνή (διεθνείς οργανισμούς υγείας πχ ΠΟΥ, διάφορες χώρες με σημαντικό ειδικό βάρος, διεθνείς οντότητες πχ ΕΕ, ΟΗΕ) , για την αντιμετώπιση πιθανής επανεμφάνισης του συγκεκριμένου ιού, αλλά και όποιας άλλης παρόμοιας κρίσης. Δεν είναι δυνατό σε κρίσιμα διεθνή προβλήματα να μην υπάρχουν κανόνες και διεθνείς δράσεις, παρά να περιορίζεται ο όποιος διεθνής συντονισμός αποκλειστικά στον οικονομικό τομέα. Στο θέμα αυτό, οφείλουν να προβληματιστούν οι ίδιοι οι λαοί, για τον ποιο ρόλο πρέπει να διαδραματίσει ο κάθε τομέας της οικονομίας (πχ ιδιωτικός, δημόσιος, συνεταιριστικός) ποια πρέπει να είναι η αναγκαία απάντηση των λαών (νεοφιλελεύθερη ή σοσιαλιστική) για την καλύτερη εξυπηρέτηση κοινωνιών και Οικονομίας.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

Η πανδημία στη χώρα μας – Συνοπτική παρουσία με αριθμούς.

Θα αναφερθούμε αρχικά, όσο γίνεται πιο συνοπτικά στα δεδομένα από τη πανδημία στη χώρα μας

1.1 Η πορεία κρουσμάτων Κορονοϊού

Η πορεία κρουσμάτων στην Ελλάδα και κυρίως των βαριών περιστατικών, ήταν καλή και περιορισμένη, ευτυχώς και έτσι δεν χρειάστηκε να πιεστεί το σύστημα υγείαςμας που έχει αρκετές ελλείψεις, τόσο σε υποδομές πχ κλίνες ΜΕΘ όσο και σε ανθρώπινο δυναμικό, κυρίως νοσηλευτικό προσωπικό. Οι γιατροί βέβαια πιέστηκαν παραπάνω αυτή την περίοδο, γιατί έπρεπε να καλύψουν δουλειά που θα έπρεπε να κάνουν νοσηλευτές και γενικότερα βοηθητικό προσωπικό. Όπως είναι κατανοητό ένας γιατρός χρειάζεται τη συνδρομή και βοηθητικού προσωπικού όπως φυσικά καιτου αναγκαίου εξοπλισμού. Αξίζει λοιπόν μεγάλος έπαινος και στους γιατρούς καιστους νοσοκόμους
Τα μεγέθη, που νομίζω είναι σωστά και πρέπει να δώσουμε βάρος, χωρίς να σημαίνει ότι και εκεί δεν υπάρχουν κάποια λάθη, είναι ο αριθμός που είναι διασωληνομένοι σε ΜΕΘ οι θάνατοι, ο αριθμός των ελέγχων

Θετικά κρούσματα συνολικά

ΗΜΕΡΟΜ.	ΘΕΤΙΚΑ ΚΡΟΥΣΜΑΤΑ	ΗΜΕΡΟΜ.	ΘΕΤΙΚΑ ΚΡΟΥΣΜΑΤΑ
26-Φεβ	1	7-Απρ	1832
27-Φεβ	3	8-Απρ	1884
28-Φεβ	4	9-Απρ	1955
29-Φεβ	7	10-Απρ	2011
1-Μαρ	7	11-Απρ	2081
2-Μαρ	7	12-Απρ	2112
3-Μαρ	7	13-Απρ	2145
4-Μαρ	9	14-Απρ	2170
5-Μαρ	31	15-Απρ	2192
6-Μαρ	45	16-Απρ	2207
7-Μαρ	66	17-Απρ	2224
8-Μαρ	73	18-Απρ	2235
9-Μαρ	84	19-Απρ	2235
10-Μαρ	89	20-Απρ	2245
11-Μαρ	99	21-Απρ	2401
12-Μαρ	117	22-Απρ	2408
13-Μαρ	190	23-Απρ	2463
14-Μαρ	228	24-Απρ	2490
15-Μαρ	331	25-Απρ	2506
16-Μαρ	352	26-Απρ	2517
17-Μαρ	387	27-Απρ	2534
18-Μαρ	418	28-Απρ	2566
19-Μαρ	464	29-Απρ	2576
20-Μαρ	495	30-Απρ	2591
21-Μαρ	530	1-Μαϊ	2612
22-Μαρ	624	2-Μαϊ	2620
23-Μαρ	695	3-Μαϊ	2626
24-Μαρ	743	4-Μαϊ	2632
25-Μαρ	821	5-Μαϊ	2642
26-Μαρ	892	6-Μαϊ	2663
27-Μαρ	966	7-Μαϊ	2678
28-Μαρ	1061	8-Μαϊ	2691
29-Μαρ	1156	9-Μαϊ	2710
30-Μαρ	1212	10-Μαϊ	2716
31-Μαρ	1314	11-Μαϊ	2726
1-Απρ	1415	12-Μαϊ	2744
2-Απρ	1514	13-Μαϊ	2760
3-Απρ	1613	14-Μαϊ	2770
4-Απρ	1673	15-Μαϊ	2810
5-Απρ	1735	16-Μαϊ	2819
6-Απρ	1755	17-Μαϊ	2834

Φυσικά, με τον εντοπισμό των θετικών κρουσμάτων, ξεκινάει άμεσα η παρακολούθηση και αγωγή σε όσα περιστατικά υπήρχε αναγκαιότητα, δηλαδή σε όσα δεν ήταν ήπια περιστατικά.,

Πέρα των κρουσμάτων, οι πιο βασικοί δείκτες είναι των εισαγωγών σε ΜΕΘ και των θανάτων.

Πορεία θετικών κρουσμάτων, διασωληνομένων σε ΜΕΘ και Θανάτων σε Ελλάδα

ΗΜΕΡ	ΘΕΤΙΚΑ ΚΡΟΥΣΜΑΤΑ	ΘΑΝΑΤΟΙ ΑΘΡΟΙΣΤΙΚΑ	ΣΕ ΜΕΘ	Θάνατοι ανά 1 εκατομ. Πληθυσμού
26-Φεβ	1	0	0	0
27-Φεβ	3	0	0	0
28-Φεβ	4	0	0	0
29-Φεβ	7	0	0	0
1-Μαρ	7	0	0	0
2-Μαρ	7	0	0	0
3-Μαρ	7	0	0	0
4-Μαρ	9	0	1	0
5-Μαρ	31	0	1	0
6-Μαρ	45	0	2	0
7-Μαρ	66	0	2	0
8-Μαρ	73	0	2	0
9-Μαρ	84	0	3	0
10-Μαρ	89	0	4	0
11-Μαρ	99	0	6	0
12-Μαρ	117	1	6	0
13-Μαρ	190	1	9	0
14-Μαρ	228	3	9	0
15-Μαρ	331	4	11	0
16-Μαρ	352	4	16	0
17-Μαρ	387	5	18	0
18-Μαρ	418	5	24	0
19-Μαρ	464	6	29	1
20-Μαρ	495	10	33	1
21-Μαρ	530	13	36	1
22-Μαρ	624	15	45	1
23-Μαρ	695	17	49	2
24-Μαρ	743	20	54	2
25-Μαρ	821	22	59	2
26-Μαρ	892	26	61	2
27-Μαρ	966	28	70	3
28-Μαρ	1061	32	71	3
29-Μαρ	1156	38	69	4
30-Μαρ	1212	43	72	4
31-Μαρ	1314	49	72	5
1-Απρ	1415	50	90	5
2-Απρ	1514	53	91	5
3-Απρ	1613	59	92	6
4-Απρ	1673	68	91	6
5-Απρ	1735	73	93	7
6-Απρ	1755	79	90	7
7-Απρ	1832	81	90	8
8-Απρ	1884	83	84	8
9-Απρ	1955	86	84	8
10-Απρ	2011	92	77	9
11-Απρ	2081	93	75	9
12-Απρ	2112	98	76	9
13-Απρ	2145	98	77	9
14-Απρ	2170	101	76	9
15-Απρ	2192	102	72	10
16-Απρ	2207	105	69	10
17-Απρ	2224	108	71	10
18-Απρ	2235	110	67	10
19-Απρ	2235	113	71	11
20-Απρ	2245	117	61	11
21-Απρ	2401	121	59	11
22-Απρ	2408	121	55	11
23-Απρ	2463	125	52	12
24-Απρ	2490	130	48	12
25-Απρ	2506	130	47	12
26-Απρ	2517	134	46	13
27-Απρ	2534	136	43	13
28-Απρ	2566	138	40	13
29-Απρ	2576	139	41	13
30-Απρ	2591	140	38	13
1-Μαϊ	2612	140	36	13
2-Μαϊ	2620	143	37	13
3-Μαϊ	2626	144	37	13
4-Μαϊ	2632	146	35	14
5-Μαϊ	2642	146	35	14
6-Μαϊ	2663	147	36	14
7-Μαϊ	2678	148	33	14
8-Μαϊ	2691	150	32	14
9-Μαϊ	2710	151	28	14
10-Μαϊ	2716	151	30	14
11-Μαϊ	2726	151	32	14
12-Μαϊ	2744	152	32	14
13-Μαϊ	2760	155	28	14
14-Μαϊ	2770	156	24	15
15-Μαϊ	2810	160	23	15
16-Μαϊ	2819	162	23	15
17-Μαϊ	2834	163	22	15
18-Μαϊ	2836	165	24	15
19-Μαϊ	2840	165	22	15

Στη συνέχεια παρουσιάζουμε γραφικά την πορεία των κρουσμάτων όπως αποτυπώνεται στο site:https://en.wikipedia.org/wiki/COVID-19_pandemic_in_Greece

Πηγή =https://en.wikipedia.org/wiki/COVID-19_pandemic_in_Greece

Στο διάγραμμα αυτό, βλέπουμε, ότι η πρώτη φάση της αύξησης των κρουσμάτων, που κρατάει από περίπου 26 Φεβρουαρίου ως τέλος Μαρτίου αρχές Απριλίου, ήταν περισσότερο γραμμική παρά εκθετική, όπως λαθεμένα προέβλεπαν μαθηματικοί και στατιστικοί (πχ Δοξιάδης Απόστολος, Δασκαλάκης καθηγητής στο ΜΙΤ). Οι δείκτες των θανάτων και των διασωληνομένων είναι οι πλέον αντικειμενικοί δείκτες, δε νομίζω να το αμφισβητεί αυτό κανένας και είναι εκείνοι που αποτυπώνουν την καλή πορεία, πορεία ύφεσης της πανδημίας αν και ευχή βεβαίως θα ήταν να μην είχαμε ούτε ένα θάνατο.

1.3 Πορεία θανάτων

Υπάρχει θεωρώ, γενική συμφωνία, πως η πορεία των θανάτων είναι η πλέον δυσάρεστη, αλλά η πλέον αντικειμενική για την πορεία της πανδημίας και προς τούτο χρησιμοποιείται σαν βασικός δείκτης για την αξιολόγηση της βαρύτητας πανδημίας σε κάθε χώρα. Συγκεκριμένα, στις καταγραφές για την πορεία των θανάτων σε κάθε χώρα και στη χώρα μας χρησιμοποιείται για τη σύγκριση μεταξύ διαφόρων χωρών ο δείκτης θάνατοι ανά εκατομμύριο πληθυσμού

Πηγή=https://en.wikipedia.org/wiki/COVID-19_pandemic_in_Greece

Σύγκριση με άλλες χώρες της Ε.Ε, σε θανάτους ανά 1 εκατ. πληθυσμός

Τι δείχνει λοιπόν για τη χώρα μας ο δείκτης αυτός, καθώς και ο δείκτης κρούσματα ανά εκατομμύριο πληθυσμού .

Οι δείκτες αυτοί, κυρίως οι θάνατοι ανά εκατομ. πληθυσμού, είναι ο σημαντικότερος για να φανεί πόσο έπληξε η πανδημία τη χώρα μας, πόσο ικανοποιητικά άντεξε το σύστημα υγείας στην πανδημία, αλλά και κατά πόσο η κυβέρνηση και η κοινωνία αντιμετώπισαν ικανοποιητικά τη πανδημία αυτή.

Κρούσματα και θάνατοι στις χώρες της ΕΕ.

	Country EU	TotalCases	Totaldeaths	Tot Cases/ 1m pop	Deaths/ 1m pop
1	Belgium	55,983	9,15	4,833	790
2	Spain	278,803	27,778	5,963	594
3	Italy	226,699	32,169	3,749	532
4	France	180,809	28,022	2,771	429
5	Sweden	30,799	3,743	3,052	371
6	Netherlands	44,249	5,715	2,583	334
7	Ireland	24,251	1,561	4,918	317
8	luxemburg	3,958	109	6,335	174
9	Portugal	29,432	1,247	2,885	122
10	Germany	177,842	8,193	2,123	98
11	Denmark	11,117	551	1,92	95
12	Austria	16,353	633	1,817	70
13	Romania	17,387	1,141	903	59
14	Finland	6,399	301	1,155	54
15	Slovenia	1,468	105	706	51
16	Hungary	3,598	470	372	49
17	Estonia	1,794	64	1,352	48
18	Czechia	8,683	303	811	28
19	Poland	19,569	953	517	25
20	Croatia	2,232	96	543	23
21	Lithuania	1,577	60	578	22
22	Bulgaria	2,292	116	330	17
23	Greece	2,84	165	272	16
24	Cyprus	918	17	761	14
25	Malta	584	6	1,323	14
26	Latvia	1,016	21	538	11
27	Slovakia	1496	28	274	5

Με αυτό το κριτήριο, δηλαδή των θανάτων, μπορούμε να ισχυριστούμε πως η χώρα μας τα πήγε πολύ καλά. Αν και κάθε θάνατος, βέβαια είναι ένας θάνατος και πλήγμα για την οικογένεια του , ο δείκτης 16 θάνατοι ανά εκατ. πληθυσμού που ίσχυσε μέχρι 20/5/20, είναι ένας πολύ καλός δείκτης και δικαιούμαστε να λέμε πως μέχρι τότε τα πήγαμε καλά

1.4 Ασθενείς σε ΜΕΘ

Η εισαγωγή και παραμονή σε ΜΕΘ όπως βλέπουμε στο διάγραμμα ακολουθεί και είναι λογικό αυτό, παράλληλη πορεία με την πορεία των θετικών κρουσμάτων. Από τέλη Μαρτίου αρχές Απριλίου που αρχίζουν σταδιακά να μειώνονται τα θετικά κρούσματα, μειώνεται και η εισαγωγή και παραμονή σε ΜΕΘ,

Στο τέλος του χρόνου αναφοράς της μελέτης με την διαρκή μείωση των εισαγωγών και παραμονής σε ΜΕΘ, οι απομένοντες σε κλίνες ΜΕΘ προσεγγίζουν τους 20. Με την συνολική φθίνουσα πορεία κρουσμάτων και βαρέων κρουσμάτων, το σύστημα υγείας δεν πιέστηκε ποτέ και αυτό είναι πολύ θετικό, γιατί αυτός ήταν ο μεγάλος φόβος ειδικών και υπευθύνων.

Αλλά και στον δείκτη, κρούσματα ανά 1 εκατομ πληθυσμό, βρίσκεται στην 26^η θέση ανάμεσα στις 27 χώρες της ΕΕ, δηλαδή στην 2^η καλύτερη θέση

Ένας, όμως ,άλλος σημαντικός δείκτης με τον οποίο μπορούμε να αξιολογήσουμε τον βαθμό παρέμβασης της κυβέρνησης και του συστήματος υγείας είναι ο δείκτης tests ανά εκατομ. πληθυσμού./ (Δεδομένα 18/5/2020)

Στο θέμα των tests για κορονοϊό υπάρχει αρκετή υστέρηση στη χώρα μας. Με βάση τον σχετικό πίνακα, η Ελλάδα βρίσκεται σε μια από τις τελευταίες θέσεις. Με βάση τα δεδομένα της 19/5η Ελλάδα έχει πραγματοποιήσει 12.627 tests ανά 1 εκατομ πληθυσμού και βρίσκεται σε κατάταξη στην 25^η θέση ανάμεσα σε 27 χώρες της ΕΕ όταν υπάρχουν χώρες που έχουν κάνει 9πλάσια tests ανά 1 εκατομ πληθυσμού.

Σε αυτό τον δείκτη δυστυχώς βρισκόμαστε σε μία από τις χειρότερες θέσεις, είμαστε στη 25^η θέση ανάμεσα σε 27 χώρες της ΕΕ, πριν μόνο Βουλγαρία και Λετονία που είναι χειρότερες (ΠΗΓΗ (www.worldometers.info/coronavirus)

Έτσι, ενώ γενικά υπήρξε άμεση και αποτελεσματική αντιμετώπιση της πανδημίας, όσον αφορά τα tests βρισκόμαστε πολύ πίσω και για αυτό μπορούμε να συμπεράνουμε ότι για την εξάπλωση της πανδημίας στη χώρα μας ξέρουμε πολύ λίγα.

Επειδή, όλοι συμφωνούν, στο γεγονός ότι αν και μέχρι 19/5 πήγαμε καλά, κανείς δεν μπορεί να κάνει προβλέψεις για το αύριο, στο οποίο αναμένονται και νέες, άγνωστο πόσες και πότε φάσεις, είναι επιβεβλημένη η αύξηση των tests και συγκεκριμένα αυτών (μοριακά tests) που έχουν μεγαλύτερη ακρίβεια.

Το βασικότερο βέβαια κριτήριο για την αξιολόγηση της πορείας και των επιπτώσεων της πανδημίας σε κάθε χώρα, το πιο αντικειμενικό, είναι ο δείκτης Θάνατοι ανά εκατομ. πληθυσμού, όπως αποτυπώνεται στον επόμενο πίνακα.

	Country,	Totaldeaths	Deaths/ 1 milion
1	Belgium	9108	786
2	Spain	27709	593
3	Italy	32007	529
4	France	28239	433
5	Sweden	3743	371
6	Netherlands	5715	334
7	Ireland	1547	314
8	Luxembourg	107	171
9	Portugal	1247	122
10	Germany	8145	97
11	Denmark	551	95
12	Austria	632	70
13	Romania	1126	58
14	Finland	301	54
15	Slovenia	104	50
16	Hungary	467	48
17	Estonia	64	48
18	Poland	941	25
19	Croatia	96	23
20	Lithuania	60	22
21	Greece	165	16
22	Bulgaria	112	16
23	Cyprus	17	14
24	Malta	6	14
25	Latvia	21	11
26	Slovakia	28	5

Για Τσεχία δεν υπήρχαν δεδομένα /Πηγή https://www.worldometers.info/coronavirus/

Με βάση λοιπόν το κριτήριο αυτό, η Ελλάδα βρίσκεται σε μία από τις καλύτερες θέσεις. με 16 θανάτους ανά εκατομ πληθυσμού στις 20/5/2020.

Όπως διαπιστώνουμε, σε σχέση με τα χαρακτηριστικά της πανδημίας, στην Ελλάδα παρά τα προβλεπόμενα από ειδικούς (στατιστικούς, μαθηματικούς) για εκθετική αύξηση των κρουσμάτων στην Ελλάδα, ποτέ, εννοείται κατά την πρώτη περίοδο όπου είχαμε αύξηση των κρουσμάτων, αυτή δεν πήρε τη μορφή εκθετικής αύξησης. Η περίοδος αύξησης των κρουσμάτων ως την στιγμή υποχώρηση των κρουσμάτων διήρκεσε (26.2 ως 31/3 περίπου 33 μέρες ενώ η πορεία ύφεσης αν και φαίνεται μονόδρομος χωρίς δηλαδή υποτροπή, κράτησε περισσότερο από 1,5 μήνα αλλά τις επόμενες 20 μέρες τα κρούσματα δεν ξεπέρασαν τα 20 ημερησίως και ολοένα μειώνονταν. Ο φόβος υποτροπών ελλοχεύει πάντα σε επικίνδυνες συγκεντρώσεις και δομές, όπως ΡΟΜΑ ή κέντρα φιλοξενίας μεταναστών και προσφύγων όπου πράγματι είχαμε κάποια μαζικά κρούσματα, αλλά μπορούμε να πούμε πως η κατάσταση είναι υπό έλεγχο. Οι κίνδυνοι αυξάνουν εφεξής, με την άρση των μέτρων και την απελευθέρωση της λειτουργία καταστημάτων , σχολείων καφέ, παραλιών κλπ.

Ήταν εντυπωσιακό και παρήγορο, ότι πάρθηκαν μέτρα ακόμη και από την εκκλησία που πιθανά να επηρέασε και η συγκεκριμένη ηγεσία της, η κυβέρνηση που δεν μπορεί να την κατηγορήσει η εκκλησία πως είναι εναντίον της, το γεγονός πως το υπ αριθμό 1 πρόσωπο της πανδημίας λοιμωξιολόγος Τσιόδρας είναι βαθιά θρησκευόμενος άνθρωπος.

Να επισημάνουμε ακόμη πως και η πορεία ασθενών διασωληνομένων σε ΜΕΘ όπως και οι θάνατοι ήταν σε χαμηλά επίπεδα, όπως φαίνεται και από τον σχετικό πίνακα και διάγραμμα.

Η εισαγωγή και παραμονή σε ΜΕΘ όπως βλέπουμε στο διάγραμμα πηγαίνει και είναι λογικό αυτό, παράλληλα με την πορεία των θετικών κρουσμάτων. Από τέλη Μαρτίου που αρχίζουν να μειώνονται τα θετικά κρούσματα μειώνεται και η εισαγωγή και παραμονή σε ΜΕΘ,

Στις 20/5 με την διαρκή μείωση των εισαγωγών και παραμονής σε ΜΕΘ, οι απομένοντες σε κλίνες ΜΕΘ προσεγγίζουν τους 20. Με την συνολική φθίνουσα πορεία κρουσμάτων και βαρέων κρουσμάτων, το σύστημα υγείας δεν πιέστηκε ποτέ, πολύ θετικό αυτό γιατί αυτός ήταν ο μεγάλος φόβος των ειδικών

1.5 Ανάγκη συνεχούς παρακολούθησης του φαινομένου αλλά όχι κινδυνολογία. Άλλες παρατηρήσεις.

(https://www.mononews.gr/politics/columns-the-politic/apostolos-doxiadis-ke-o-theos-voithos-ti-simeni-i-ekthetiki-afxisi-ton-kroumaton)

Την περίοδο αυτή υπήρξε δυστυχώς και κινδυνολογία αλλά και υποβάθμιση του φαινομένου από άλλους. Θεωρώ ότι με την βαρύνουσα συμβολή Τσιόδρα το θέμα κρατήθηκε σε σωστό επίπεδο.
Η εξέλιξη της πορείας των καθημερινών κρουσμάτων ακολούθησε περίπου την κανονική κατανομή Gauss (εικόνα καμπάνας) με ανώτερο σημείο περί το τέλος Μαρτίου , αρχές Απριλίου. Ίδια εικόνα (Gauss) έχουμε και με τους θανάτους ανά ημέρα και με τους διασωληνομένους,
Η εμπειρία έδειξε πόσο ευάλωτες είναι κάποιες ομάδες /Καρκινοπαθείς, Πνευμονοπαθείς, Διαβητικοί, πολίτες άνω των 70, και ειδικές δομές και εστίες (πχ γηροκομεία, προσφύγων, μεταναστών πχ σε Ριτσώνα, ΡΟΜΑ(Κυψέλη(Θεσσαλία)και αυτό πρέπει να προσεχτεί ιδιαίτερα και στο μέλλον
Τα δεδομένα για Θανάτους και διασωληνομένων σε ΜΕΘ είναι τα πιο σίγουρα και είναι αυτά κυρίως που οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η πορεία πανδημίας στην Ελλάδα πάει ως σήμερα, πάντα να τονίζουμε το ως σήμερα ,πάει καλά
Η πορεία θετικών κρουσμάτων και αυτών που είχαν ανάγκη ΜΕΘ εξελίχτηκε ομαλά και έτσι δεν υπήρξε το πρόβλημα και ο φόβος των ειδικών μήπως φτάσουμε σε οριακό σημεία (πχ για εισαγωγές σε ΜΕΘ) ώστε να μην μπορεί να αντέξει το σύστημα
Η περιοχή που επλήγη περισσότερο ήταν η Αττική και είναι φυσικό λόγω της μεγάλης συγκέντρωσης πληθυσμού σχεδόν η μισή Ελλάδα ενώ για άλλες περιοχές που εμφάνισαν αρκετά κρούσματα πχ Καστοριά, Αχαΐα οι λόγοι ήταν περισσότερο τυχαίοι.
Δόθηκε η ευκαιρία σε κάποιο βαθμό να αποσαφηνιστεί η σχέση εκκλησίας και πολιτείας, η απόρριψη αντιεπιστημονικών θεωριών όπως πχ ότι ο ιός δεν κολλάει με τη θεία κοινωνία κλπ, αλλά μπορούμε να πούμε πως σε μεγάλο βαθμό αυτό συνέβη με την επιμονή της Πολιτείας και των επιστημόνων που βοήθησαν να μην επικρατήσουν αναχρονιστικές αντιλήψεις που μόνο ζημιά κάνουν. Σε πρώτο χρόνο είχαμε κρούσματα από ανθρώπους που είχαν πάει στα Ιεροσόλυμα που με βάση σκοταδιστικές αντιλήψεις δεν θα έπρεπε να είχαν κολλήσει τον ιό.

Μετά από μία περίοδο 2 μηνών παρακολούθησης της πορείας κορονοϊού μπορούμε νομίζω να βγάλουμε κάποια συμπεράσματα

Όπως φάνηκε σε όλη την πορεία που παρακολουθήσαμε την επιδημία του κορονοϊού στην Ελλάδα η εξέλιξη ήταν γενικά καλή. Με δεδομένες τις αδυναμίες του συστήματος υγείας στην Ελλάδα 2 παράγοντες που επέδρασαν θετικά ήταν πως:
πρώτον υπήρξε γενικά άμεση δράση και ανταπόκριση από την κοινωνία
δεύτερο ότι οι υγειονομικοί μας αγωνίστηκαν με αυταπάρνηση.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ

2.1 Ποσοστό Δαπανών Υγείας

Τα σχετικά στοιχεία παρουσιάζονται στον επόμενο πίνακα

	ΧΩΡΑ	(%) ΠΡΟΣ ΑΕΠ 2008		(%) ΠΡΟΣ ΑΕΠ 2017
	ΕΕ 28	8,3		9,6
1	ΓΑΛΛΙΑ	11,2		11,5
2	ΓΕΡΜΑΝΙΑ	10,5		11,3
3	ΣΟΥΗΔΙΑ			10,9
4	ΑΥΣΤΡΙΑ	10,5		10,3
5	ΔΑΝΙΑ	9,8 (2007)		10,2
6	ΟΛΛΑΝΔΙΑ	9,1		10,1
7	ΒΕΛΓΙΟ	10,2		10,0
8	ΦΙΛΛΑΝΔΙΑ	8,4		9,2
9	ΠΟΡΤΟΓΑΛΛΙΑ	10,2 (2006)		9
10	ΙΤΑΛΙΑ	9,1		8,9
11	ΜΑΛΤΑ	8,4		8,9
12	ΙΣΠΑΝΙΑ	9,0		8,8
13	ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ	7,3		8,4
14	ΕΛΛΑΔΑ	9,7 (2007)		8,4
15	ΣΛΟΒΕΝΙΑ	8,3		8,0
16	ΚΡΟΑΤΙΑ			7,5
17	ΟΥΓΓΑΡΙΑ	7,3		7,2
18	ΙΡΛΑΝΔΙΑ	8,7		7,1
19	ΤΣΕΧΙΑ	7,1		7,1
20	ΣΛΟΒΑΚΙΑ	7,8		7,1
21	ΚΥΠΡΟΣ	5,7 (2007)		6,8
22	ΠΟΛΩΝΙΑ	7,0		6,7
23	ΕΣΘΟΝΙΑ	6,1		6,7
24	ΛΙΘΟΥΑΝΙΑ	6,6		6,3
25	ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟ	7,2(2006)		6,1
26	ΛΕΤΟΝΙΑ	7(2007)		6,0
27	ΡΟΥΜΑΝΙΑ	5,5		5,2
	ΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧ		ΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧ
1	ΕΛΒΕΤΙΑ	10,6		12,3
2	ΝΟΡΒΗΓΙΑ	8,5		10,4
3	ΗΒ			9,6

https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=File:Current_healthcare_expenditure,_2017_SPS20.png

2.2Δαπάνες Υγείας προς ΑΕΠ 2017 (%)

Με βάση τον παραπάνω πίνακα, δύο είναι τα κύρια συμπεράσματα. Το πρώτο ότι μεταξύ των χωρών της ΕΕ, η Ελλάδα βρίσκεται στην 14^η θέση δηλαδή στη μέση μεταξύ των 27χωρών της ΕΕ που εμφανίζονται στον πίνακα . Το 2^ο συμπέρασμα είναι πως μεταξύ 2008 και 2017 οι δαπάνες υγείας προς ΑΕΠ πέφτουν από το 9,7% το 2007 σε 8,4 % το 2017. Έχουμε δηλαδή σαφή υποβάθμιση της χρηματοδότησης της υγείας.

2.3 Γιατροί και νοσοκόμοι/μες.

Η αξιολόγηση ενός συστήματος υγείας κρίνεται από την αποτελεσματικότητά του και σε αυτήν συμβάλλουν τόσο οι υπάρχουσες και βελτιούμενες συνθήκες, τόσο η χρηματοδότηση του., όσο και το Ανθρώπινο δυναμικό, ιδιαίτερα το καταρτισμένο και έμπειρο,

Δύο ενδιαφέροντες δείκτες για το σύστημα υγείας είναι οι γιατροί και το νοσηλευτικό προσωπικό κάθε χώρας. Τι δείχνουν τα δεδομένα για αυτούς τους δείκτες Ας δούμε στη συνέχεια, την εικόνα για τη χώρα μας σε γιατρούς και νοσοκόμους/μες, όπως χαρακτηριστικά αποτυπώνεται στον επόμενο πίνακα.

ΓΙΑΤΡΟΙ ΚΑΙ ΝΟΣΟΚΟΜΟΙ ΑΝΑ 1000 ΚΑΤΟΙΚΟΙ

	ΧΩΡΑ	ΓΙΑΤΡΟΙ	ΧΩΡΑ	ΝΟΣΟΚΟΜΟΙ
1	ΕΛΛΑΔΑ	6,25	ΔΑΝΙΑ	16,9
2	ΑΥΣΤΡΙΑ	5,23	ΦΙΛΛΑΝΔΙΑ	14,3
3	ΠΟΡΤΟΓΑΛΛΙΑ	4,43	ΓΕΡΜΑΝΙΑ	12,9
4	ΛΙΘΟΥΑΝΙΑ	4,38	ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟ	11,7
5	ΝΟΡΒΗΓΙΑ	4,38	ΙΡΛΑΝΔΙΑ	11,6
6	ΓΕΡΜΑΝΙΑ	4,19	ΒΕΛΓΙΟ	11,1
7	ΣΟΥΗΔΙΑ	4,19	ΣΟΥΗΔΙΑ	11,1
8	ΙΤΑΛΙΑ	4,02	ΟΛΛΑΝΔΙΑ	10,54
9	ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ	4	ΓΑΛΛΙΑ	10,2
10	ΜΑΛΤΑ	3,91	ΣΛΟΒΕΝΙΑ	9,7
11	ΙΣΠΑΝΙΑ	3,87	ΜΑΛΤΑ	8,1
12	ΤΣΕΧΙΑ	3,68	ΤΣΕΧΙΑ	8,1
13	ΔΑΝΙΑ	3,65	ΑΥΣΤΡΙΑ	8
14	ΣΛΟΒΑΚΙΑ	3,45	ΛΙΘΟΥΑΝΙΑ	7,7
15	ΕΣΘΟΝΙΑ	3,43	ΡΟΥΜΑΝΙΑ	6,7
16	ΓΑΛΛΙΑ	3,24	ΠΟΡΤΟΓΑΛΛΙΑ	6,5
17	ΛΕΤΤΟΝΙΑ	3,21	ΟΥΓΓΑΡΙΑ	6,4
18	ΦΙΛΛΑΝΔΙΑ	3,2	ΚΡΟΑΤΙΑ	6,3
19	ΚΡΟΑΤΙΑ	3,13	ΕΣΘΟΝΙΑ	6,1
20	ΟΥΓΓΑΡΙΑ	3,09	ΣΕΡΒΙΑ	6
21	ΒΕΛΓΙΟ	3,01	ΣΛΟΒΑΚΙΑ	5,7
22	ΙΡΛΑΝΔΙΑ	2,96	ΙΤΑΛΙΑ	5,6
23	ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟ	2,92	ΙΣΠΑΝΙΑ	5,5
24	ΣΛΟΒΕΝΙΑ	2,77	ΚΥΠΡΟΣ	5,3
25	ΡΟΥΜΑΝΙΑ	2,67	ΠΟΛΩΝΙΑ	5,2
26	ΚΥΠΡΟΣ	2,5	ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ	4,4
27	ΠΟΛΩΝΙΑ	2,29	ΕΛΛΑΔΑ	3,3

Νοσοκόμοι/μες ανά 1000 κατοίκους (Eurostat)

Έτος 2016 ή πλησιέστερο έτος

ΠΗΓΗhttps://books.google.gr/books?id=f4d7DwAAQBAJ&pg=PA202&dq=EUROSTAT+Gross+fixed+capital+formation+in+the+health+sector+as+a+share+of+GDP+EUROPEAN+COUNTRIES&hl=el&sa=X&ved=0ahUKEwjW8ujw17bpAhXHw6YKHXBtAg4Q6AEINDAB#v=onepage&q&f=false

Σημείωση: Αυτό που παρατηρούμε, είναι, πως, ενώ στον δείκτη Γιατροί ανά 1000 κάτοικοι η Ελλάδα βρίσκεται σε πρώτη θέση, ενώ στον δείκτη νοσοκόμοι ανά 1000 κάτοικοι είμαστε στην χειρότερη θέση.

2.4 Κλίνες σε Μονάδες Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ)

Ένας σημαντικός δείκτης με τον οποίο επίσης αξιολογείται ένα σύστημα υγείας, είναι ο αριθμός κλινών ΜΕΘ και βεβαίως η αναγκαία στελέχωσή τους. Πιο συγκεκριμένα:

Κλίνες ΜΕΘ ανά 1000 κατοίκους

ΠΗΓΗ/(https://www.researchgate.net/figure/Numbers-of-critical-care-beds-corrected-for-size-of-population-per-100-000-inhabitants_fig1_229013572)

Όπως βλέπουμε σχετικά με αυτό τον σημαντικό δείκτη, βρισκόμαστε σε μία από τις χειρότερες θέσεις (6 κλίνες ανά 1000 κάτοικοι). Αυτή την περίοδο, ασφαλώς , έχει βελτιωθεί η κατάσταση, , έχει άλλωστε ανακοινωθεί αύξηση των κλινών, αλλά ως προς την σχετική θέση της Ελλάδας έχουμε αμφιβολία αν έχει βελτιωθεί η θέση της, διότι με βάση δημοσιεύματα και οι άλλες χώρες έχουν προχωρήσει σε παρόμοιες ενέργειες αύξησης κλινών ΜΕΘ αυτή την περίοδο.

2.5 Πρώτα συμπεράσματα

Με βάση τα παραπάνω προκύπτει σαν βασική προτεραιότητα τόσο για την αντιμετώπιση της πανδημίας στη χώρα μας, αλλά και στη γενικότερη εξυπηρέτηση των πολιτών, η βελτίωση της κατά κεφαλήν δημόσιας και ιδιωτικής δαπάνης για Υγεία

Επίσης η αύξηση του αριθμού, κυρίως των νοσοκόμων/ ανά εκ πληθυσμού
Αντιμετώπιση των ελλείψεων σε κλίνες ΜΕΘ

Θα επισημάνουμε επίσης πως με αφορμή την πανδημία στη χώρα μας έχουν κατατεθεί αρκετές προτάσεις για το γενικότερο σύστημα υγείας οι οποίες πρέπει να μελετηθούν και αξιοποιηθούν.

Ασφαλώς αυτές οι προτάσεις περιλαμβάνουν την αντιμετώπιση καταστάσεων που αποκαλύπτουν οι πίνακες που παραθέσαμε (πχ αύξηση αριθμού κλινών ΜΕΘ, αύξηση της χρηματοδότησης του Τομέα Υγείας, αύξηση δυναμικού Υγείας (κυρίως Νοσηλευτές) αλλά και αρκετές ακόμη πιο εξειδικευμένες προτάσεις. Τέτοιες ειδικότερες προτάσεις έχουν κατατεθεί από Χαράλαμπο Ρούσο, ομότιμο καθηγητή των Πανεπιστημίων McGill και Αθηνών και τον Γιώργο Μόσιαλο, καθηγητή της πολιτικής της υγείας στη Σχολή Οικονομικών του Λονδίνου (LSE).

Εδώ θα περιοριστούμε, για οικονομία χώρου, στις θέσεις των εκπροσώπων της Ομοσπονδίας Ενώσεων Νοσοκομειακών Γιατρών Ελλάδας (ΟΕΝΓΕ) Αφροδίτης Ρέτζιου και Γιώργου Σιδέρη.

Οι εκπρόσωποι της ΟΕΝΓΕ έχουν καταθέσει συγκεκριμένες προτάσεις για το σύστημα Υγείας, εν μέσω κορονοϊού που προϋποθέτουν ένα σχέδιο ανάπτυξης, στελέχωσης και εξοπλισμού του, τέτοιο ώστε να μπορεί να ανταπεξέλθει τόσο στις αυξημένες ανάγκες που έχουν προκύψει λόγω της πανδημίας, όσο και στις τρέχουσες ανάγκες. Χαρακτηριστικά αναφέρουν(https://vukentra.com/?p=22797): πως λόγω της διακοπής λειτουργιών και Υποθεραπείας σε άλλου είδους ασθένειες αντιμετωπίζουμε έναν ορατό κίνδυνο, αυτόν της αύξησης της νοσηρότητας και της θνησιμότητας.

Ειδική αναφορά έκαναν στην υποστελεχωμένη Πρωτοβάθμια Φροντίδας Υγείας. Όπως αναφέρουν, ενώ μάλιστα τα Κέντρα Υγείας έχουν τραγικές ελλείψεις σε βασικές ειδικότητες, ο υφυπουργός Υγείας αναφερόμενος στις λιγοστές προσλήψεις, μόλις 381 επικουρικών γιατρών, είπε χαρακτηριστικά ότι τελικά και αυτές δεν τις χρειαστήκαμε!
Ο χρόνος που κερδήθηκε με την τακτική που εφαρμόστηκε, δεν αξιοποιήθηκε ούτε στο ελάχιστο. Η πολιτική που μας έφερε ως εδώ συνεχίζεται.

Τι άλλο ανέφεραν οι εκπρόσωποι της ΟΕΝΓΕ.

«Αν και προσλήφθηκαν 3.073 επικουρικό προσωπικό, εκ των οποίων 381 γιατροί και 2.692 νοσηλευτικό και λοιπό υγειονομικό προσωπικό, τη στιγμή που οι ελλείψεις σε μόνιμο προσωπικό όλων των ειδικοτήτων είναι 30.000 με βάση τους υπάρχοντες οργανισμούς, που και αυτοί είναι πολύ πίσω από τις ανάγκες.
Και είναι πίσω από τις ανάγκες γιατί τα προηγούμενα χρόνια καταργήθηκαν χιλιάδες νοσοκομειακές κλίνες, έκλεισαν εργαστήρια, ακόμα και ολόκληρα νοσοκομεία, επικαλούμενοι το «χαμηλό ποσοστό πληρότητας» των νοσοκομειακών κρεβατιών, λες και τα νοσοκομεία είναι ξενοδοχειακές μονάδες!
Σε ό,τι αφορά τις κλίνες ΜΕΘ, σύμφωνα με τα γνωστά στοιχεία, τα κρεβάτια ΜΕΘ είναι κάτω από το 50% των κρεβατιών ΜΕΘ που θα έπρεπε να έχει η χώρα μας.
Μπροστά είναι το φθινόπωρο και αν δεν υλοποιηθούν τα παραπάνω, θα ζήσουμε αυτό που αποφύγαμε προσωρινά.
Και μια ακόμα πλευρά: Με αφορμή την επιδημία, αναδεικνύεται για μια ακόμα φορά πόσο αδιέξοδη είναι η κάλυψη των κενών με συμβασιούχους αντί για μόνιμο προσωπικό.Η στελέχωση των ΜΕΘ, για παράδειγμα, απαιτεί προσωπικό υψηλής ειδίκευσης και αυξημένης εμπειρίας, που χρειάζεται χρόνο για να αποκτηθεί. Δεν μπορεί τα κενά του δημόσιου συστήματος Υγείας να καλύπτονται με προσλήψεις συμβασιούχων, οι οποίοι απολύονται μετά από ένα χρονικό διάστημα, στερώντας έτσι το δημόσιο σύστημα Υγείας από έμπειρο, πολύτιμο επιστημονικό δυναμικό.
Ο ιδιωτικός τομέας λειτουργούσε και λειτουργεί με αποκλειστικό κριτήριο το κέρδος
Η κυβέρνηση δεν προχώρησε σε επίταξη του συνόλου των ιδιωτικών μονάδων Υγείας, με το προσωπικό και τον εξοπλισμό που διαθέτουν, και σε ένταξή του σε ένα ενιαίο κρατικό επιτελικό σχέδιο.
Ακόμα και στις συνθήκες της επιδημίας, σε συνθήκες «πολέμου», ο ιδιωτικός τομέας συνέχισε να πουλάει τις υπηρεσίες του, αξιοποιώντας τις ελλείψεις του δημόσιου συστήματος Υγείας. Και από την άλλη υπάρχουν μονάδες του ιδιωτικού τομέα που υπολειτουργούσαν για να μειώσουν το μισθολογικό κόστος, επειδή δεν είχαν τα αναμενόμενα κέρδη, ενώ θα έπρεπε όλες οι υγειονομικές μονάδες που διαθέτει η χώρα, όλες οι διαθέσιμες δυνάμεις να είναι επί ποδός.
Επίσης, αντί οι χιλιάδες αυτοαπασχολούμενοι γιατροί να ενταχθούν υποχρεωτικά στο κρατικό σχέδιο, να στελεχώσουν τις δημόσιες δομές Υγείας, να παρέχουν δωρεάν περίθαλψη στους ασθενείς, να εξετάζουν κατ’ οίκον, έκλεισαν τα ιατρεία ή δέχονταν ασθενείς κατ’ επιλογή, με επίκληση της επιδημίας, με αποκλειστική ευθύνη της κυβέρνησης.
Οι πρόσφατες εξελίξεις απέδειξαν, ότι, όχι μόνο δεν μπορεί να συνυπάρχουν αρμονικά δημόσιος και ιδιωτικός τομέας, αλλά και ότι ο ιδιωτικός τομέας υπονομεύει στην πράξη, μπαίνει εμπόδιο στην υλοποίηση ενός κεντρικού κρατικού σχεδιασμού για την αντιμετώπιση των αναγκών. Ο ιδιωτικός τομέας ήταν ένα ξένο σώμα, που εξακολούθησε να λειτουργεί με αποκλειστικό κριτήριο το κέρδος. Είναι τραγικό το πρόσφατο παράδειγμα στην κλινική «Ταξιάρχαι» στο Περιστέρι, που αναδεικνύει τις τεράστιες ευθύνες της κυβέρνησης, των επιχειρηματιών και του ΕΟΔΥ.
Για επίταξη, ούτε λόγος, τους πιάνει αλλεργία και με τη λέξη. Το παρουσίασαν η κυβέρνηση και κάποιοι δημοσιογράφοι της ως κομμουνισμό. Είναι κομμουνιστικό λοιπόν να προστατεύεις την υγεία του λαού εις βάρος των κερδών; Ε, λοιπόν είναι. Αυτές είναι οι αξίες και η πολιτική μας. Τιμή μας και καμάρι μας.
Ταυτόχρονα, όμως, με τη διεκδίκηση, είναι σήμερα πιο αναγκαία από ποτέ, μπορεί να εμπνεύσει περισσότερο από ποτέ, η προοπτική ενός συστήματος Υγείας πανεθνικού, κεντρικά σχεδιασμένου, με τους εργαζόμενους κοινωνούς του σχεδιασμού, με κρατική βιομηχανία φαρμάκου και ιατροτεχνολογικού εξοπλισμού και κοινωνικοποίηση των ιδιωτικών δομών Υγείας και ένταξη όλων των επιστημόνων και των εργαζόμενων υγειονομικών σε ενιαίο κρατικό σύστημα Υγείας. Σε αυτό το σύστημα μπορεί η έρευνα να συμβάλει καθοριστικά στην επιστημονική πρόβλεψη, στην επιμόρφωση και το σχεδιασμό για την ικανοποίηση των έκτακτων και των διευρυνόμενων κοινωνικών αναγκών»

Κεφάλαιο3

Συνολικά συμπεράσματα, Γενικότεροι προβληματισμοί για την πολιτική Υγείας,

Προτάσεις για μια νέα αντίληψη για το διεθνές Περιβάλλον.

Απάντηση: Νεοφιλελευθερη ή Σοσιαλιστική;

3.1 Πρώτα συμπεράσματα.

Μετά από μία περίοδο περίπου 3 μηνών παρακολούθησης της πορείας πανδημίας κορονοϊού στη χώρα μας μπορούμε να βγάλουμε κάποια ασφαλή και χρήσιμα θεωρώ συμπεράσματα

Όπως είδαμε, σε όλη την πορεία που παρακολουθήσαμε την πανδημία κορονοϊού στην Ελλάδα, η εξέλιξη ήταν γενικά καλή. Με δεδομένες τις αδυναμίες του συστήματος υγείας στην Ελλάδα, δύο παράγοντες που επέδρασαν θετικά ήταν πρώτον η άμεση και όχι καθυστερημένη αντίδραση της χώρας με καθοριστική τη συμπεριφορά της κοινωνίας και δεύτερον η αυταπάρνηση με την οποία αγωνίστηκαν οι υγειονομικοί μας.
Η εξέλιξη της πορείας των καθημερινών κρουσμάτων ακολούθησε περίπου την κανονική κατανομή Gauss (εικόνα καμπάνας) με ανώτερο σημείο περί το τέλος Μαρτίου , αρχές Απριλίου. Ίδια εικόνα (Gauss) έχουμε και με τους διασωληνομένους και με τους θανάτους ανά ημέρα.
Σήμερα βέβαια,με την άρση των μέτρων μπαίνουμε σε μια νέα φάση και αναμένεται να δούμε την πορεία της πανδημίας–μετά ας πούμε το τέλος Ιουνίου – αφού όπως κρίνουν οι ειδικοί(πχ Τσιόδρας) με βάση την εμπειρία τους, το αποτέλεσμα κάθε μεταβολής στην αντιμετώπιση της επιδημίας, αποτυπώνεται μετά από περίοδο 1 ως 2 βδομάδων αφού για όλα τα κρούσματα απαιτείται τόσος περίπου χρόνος επώασης. Αφού λοιπόν έχουν αρθεί οι περιορισμοί θα δούμε τα δεδομένα της πανδημίας στη χώρα μας μετά το τέλος Ιουνίου.
Την τελευταία περίοδο, περίοδο του Κορονοϊού, ήρθαν στο προσκήνιο ευρύτεροι προβληματισμοί, μπήκαν με δυναμισμό συζητήσεις, σκέψεις και προτάσεις για γενικότερη αναβάθμιση του ρόλου του κράτους, με στόχο την αντιμετώπιση των προβλημάτων που αφορούν τόσο την υγειονομική πλευρά, δηλαδή τη σωτηρία και ανάρρωση ασθενών του κορονοϊού αλλά και την αντιμετώπιση των οξυμένων οικονομικών προβλημάτων που δημιούργησε η οικονομική κρίση που ακολούθησε με τη διακοπή η μείωση της οικονομικής δραστηριότητας
Όπως είδαμε, στη χώρα μας παρά τα προβλήματα που έχει το δημόσιο σύστημα υγείας, έδρασε καταλυτικά στην αντιμετώπιση των προβλημάτων από τον Κορονοϊό.
Τα οξυμένα αυτά προβλήματα τα αντιμετώπισε, κυρίως το δημόσιο σύστημα υγείας, παρά τις όποιες αδυναμίες του και όχι ο ιδιωτικός τομέας
Φυσικά ο δημόσιος τομέας δεν έχει πάψει να είναι ασθενής –όπως βέβαια και ο ιδιωτικός τομέας στην Ελλάδα –και να έχει σημαντικά προβλήματα που δεν είναι άσχετα με πελατειακές λογικές, με παρεμβάσεις κράτους, Κομμάτων κλπ.
Παρά τα γνωστά όμως προβλήματα του, ο δημόσιος τομέας (Δ.Τ), στη χώρα μας έδρασε καταλυτικά στη συγκεκριμένη πανδημία, και απέδειξε πως η παρέμβαση του είναι αναγκαία και μπορεί να αποδειχτεί αποτελεσματική και στο μέλλον
Όμως και στις πιο ισχυρές χώρες του κόσμου η δράση του Δ.Τ, η παρέμβαση του κράτους για την πανδημία, με την μία ή άλλη μορφή ήταν καταλυτική για να αποφευχθούν τα χειρότερα.
Ποιον όμως ρόλο επιφυλάσσουν οι διάφορες χώρες της ΕΕ για τον δημόσιο τομέα υγείας; Αυτό μπορεί να φανεί από την χρηματοδότηση του Δημόσιου και Ιδιωτικού τομέα υγείας σε κάθε χώρα της ΕΕ. όπως εμφαίνεται στον πίνακα που ακολουθεί.

	ΚΑΤΆ ΚΕΦΑΛΗ ΔΗΜΟΣΙΑ ΚΑΙ ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΔΑΠΑΝΗ ΥΓΕΙΑΣ 2016 ΣΕ ΧΩΡΕΣ Ε.Ε.
	ΧΩΡΑ	ΔΗΜΟΣΙΑ ΔΑΠΑΝΗ(US $ )	ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΔΑΠΑΝΗ ( US $ )	ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΠΡΟΣ ΔΗΜΟΣΙΑ ΔΑΠΑΝΗ
1	ΛΕΤΤΟΝΙΑ	828	639	77,2
2	ΕΛΛΑΔΑ	1296	927	71,5
3	ΕΛΒΕΤΙΑ	5038	2881	57,2
4	ΠΟΡΤΟΓΑΛΛΙΑ	1811	923	51,0
5	ΛΙΘΟΥΑΝΙΑ	1319	659	50,0
6	ΟΥΓΓΑΡΙΑ	1434	667	46,5
7	ΠΟΛΩΝΙΑ	1240	558	45,0
8	ΙΡΛΑΝΔΙΑ	3879	1650	42,5
9	ΙΣΠΑΝΙΑ	2293	955	41,6
10	ΣΛΟΒΕΝΙΑ	2036	799	39,2
11	ΦΙΛΛΑΝΔΙΑ	3017	1017	33,7
12	ΙΤΑΛΙΑ	2545	847	33,3
13	ΑΥΣΤΡΙΑ	3957	1270	32,1
14	ΕΣΘΟΝΙΑ	1513	476	31,5
15	ΒΕΛΓΙΟ	3740	1100	29,4
16	ΓΑΛΛΙΑ	3626	974	26,9
17	Η.Β.	3320	872	26,3
18	ΣΛΟΒΑΚΙΑ	1715	435	25,4
19	ΟΛΛΑΝΔΙΑ	4354	1032	23,7
20	ΙΣΛΑΝΔΙΑ	3593	784	21,8
21	ΤΣΕΧΙΑ	2097	447	21,3
22	ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟ	6194	1269	20,5
23	ΣΟΥΗΔΙΑ	4603	884	19,2
24	ΔΑΝΙΑ	4374	831	19,0
25	ΓΕΡΜΑΝΙΑ	4695	856	18,2
26	ΝΟΡΒΗΓΙΑ	5664	983	17,4
		ΆΛΛΕΣ ΧΩΡΕΣ
	ΝΟΤΙΑ ΑΦΡΙΚΗ	554	595	107,4
	ΗΠΑ	4860	5032	103,5
	ΚΙΝΑ	409	324	79,2
	ΡΩΣΙΑ	825	526	63,8
	ΚΑΝΑΔΑΣ	3341	1412	42,3
	ΙΑΠΩΝΙΑ	3801	718	18,9
	ΠΗΓΗ/ https://www.statista.com/statistics/283221/per-capita-health-expenditure-by-country/

Όπως φαίνεται από τον παραπάνω πίνακα χρηματοδότησης της υγείας, η σχέση ιδιωτικής προς δημόσια δαπάνη στη χώρα μας είναι 71,5% προς 28,5 %. Με κριτήριο την χρηματοδότηση αυτή, με βάση τον πίνακα αυτό, η Ελλάδα έχει τη 2^η πιο ιδιωτικοποιημένη υγεία στη ΕΕ αμέσως μετά την Λετονία.
Αντίθετα, η Γερμανία, η ηγέτιδα δύναμη στην ΕΕ και η πλέον υπέρμαχος του νεοφιλελεύθερου οικονομικού συστήματος στην ΕΕ, βλέπουμε να έχει το 2^ο πλέον χρηματοδοτούμενο δημόσιο σύστημα υγείας (η σχέση ιδιωτικής προς δημόσια δαπάνη είναι 18,2%.)
Στις ΗΠΑ, η αναλογία είναι περίπου 50/50 ενώ περισσότερο σημαντική είναι η δημόσια δαπάνη σε Ιαπωνία, Τουρκία, Αυστραλία, Ρωσία, Κίνα
Στις μητροπόλεις του καπιταλισμού, (πχ ΗΠΑ, Γερμανία κλπ) είδαμε δράσεις του, που αμφισβητούν το ΝΦ δόγμα, με το οποίο η παρέμβαση του κράτους, τα μέτρα προστατευτισμού, η ενίσχυση επιχειρήσεων απαγορεύεται, όχι απλά θεωρητικά αλλά και με το ίδιο το θεσμικό πλαίσιο (ντιρεκτίβες, οδηγίες κλπ) που έχει θεσπιστεί στην ΕΕ , εθεωρείτο βλασφημία,
Όπως γνωρίζουμε, με το ξέσπασμα της κρίσης λόγω κορονοϊού, οι ΗΠΑ, αυτόματα τύπωσαν ζεστό χρήμα για την ενίσχυση γενικά της οικονομίας αλλά και συγκεκριμένων επιχειρήσεων, ενώ όπως αποτυπώθηκε στα διάφορα δημοσιεύματα και η Γερμανία στήριξε επιχειρήσεις (πχ Η ΤUI) που δραστηριοποιείται στον τομέα του Τουρισμού΄

Στις ΗΠΑ αποφασίστηκε, γενναία κρατική χρηματοδότηση για την αντιμετώπιση του Κορονοϊού. Η κυβέρνηση Τραμπ εφάρμοσε παρεμβατική πολιτική με μέτρα ελάφρυνσης των επιχειρήσεων αγνοώντας «το Ευαγγέλιο των μη παρεμβάσεων», της ελεύθερης Οικονομίας η οποία σύμφωνα με τους θιασώτες του ΝΦ, λύνει μόνη της τα προβλήματα. Είδαμε λοιπόν στις ΗΠΑ, να αποφασίζεται να δοθούν άμεσα επιταγές σε Αμερικανούς πολίτες με βάση το σχεδιασμό της κυβέρνηση Ντόναλντ Τραμπ. Ο υπουργός Οικονομικών, Στιβ Μνιούτσιν, με τους ηγέτες του Κογκρέσου εξήγγειλε ένα σχέδιο αποστολής επιταγών σε εκτοπισμένους Αμερικανούς και ο Τραμπ αποκάλυψε πως κάποιοι θα λάβουν 1.000 δολάρια
Επίσης, η κυβέρνηση των ΗΠΑ, ετοίμασε σχέδια για στρατιωτικού τύπου νοσοκομεία. σε περιοχές που έχουν πληγεί περισσότερο από το νέο κορονοϊό. Επιπλέον η κυβέρνηση ανακοίνωσε την αναστολή πληρωμής φορολογικών υποχρεώσεων για φυσικά πρόσωπα και επιχειρήσεις συνολικού ύψους σχεδόν 300 δισεκατομμυρίων δολαρίων, για διάστημα 90 ημερών.
Όπως και σε κάθε δύσκολη μεταβατική περίοδο πχ μετά από πόλεμο ή μετά από κάθε ισχυρή κρίση και δημιουργία προβληματικών κλάδων και επιχειρήσεων (όπως πχ σήμερα με τη μεγάλη κρίση στον τουρισμό), το κράτος καλείται να βγάλει το φίδι από την τρύπα, καλείται να σώσει την οικονομία
Όμως και στη Γερμανία και συνολικά στην ΕΕ αποφασίστηκαν παρεμβατικά μέτρα ενίσχυσης χωρών και επιχειρήσεων για τη σωτηρία τους. Η Γερμανία αποφάσισε μέτρα 2 τρις για ενίσχυση οικονομίας και επιχειρήσεων λόγω κορονοϊού. Το πρόγραμμα κινείται σε 3 άξονες που σε γενικές γραμμές αφορούν [1]:

[1](https://www.tornosnews.gr/tornos/kosmos/43205-korono%CF%8Aos-olo-to-paketo-metron-ths-germanias-gia-th-sthrixh-ths-oikonomias.html

Άμβλυνση των κρατικών περιορισμών στην εφαρμογή μερικής ή ευέλικτης απασχόλησης από τις επιχειρήσεις για το προσωπικό τους και ελάφρυνση ή διευκόλυνση των επιχειρήσεων όσον αφορά την καταβολή των εργοδοτικών εισφορών.
Μέτρα ενίσχυσης της ρευστότητας των επιχειρήσεων που πλήττονται από την πανδημία Covid- 19, τόσο στη μεταποίηση, όσο και στην παροχή υπηρεσιών, μέσω κρατικά χρηματοδοτούμενων πιστωτικών «εργαλείων».
Φορολογικά μέτρα ελάφρυνσης για τις επιχειρήσεις

Ας αναφερθούμε όμως λίγο περισσότερο στα μέτρα που ελήφθησαν σε Γερμανία και ΕΕ[2].Βλέποντας την εξάπλωση του κορονοϊού, τα κέντρα αποφάσεων στην ΕΕ, αποφάσισαν να προχωρήσουν, με κάποια καθυστέρηση βέβαια, με δυστοκίες και αντιθέσεις, μέτρα οικονομικής στήριξης των χωρών για αντιμετώπιση της πανδημίας.

Σε κάθε χώρα, αποφασίστηκε συγκεκριμένος προϋπολογισμός δαπανών για αντιμετώπιση της πανδημίας σε κάθε χώρα. Ο προϋπολογισμός αυτός που αναφερόταν σαν ΕΘΝΙΚΕΣ ΔΑΠΑΝΕΣ ΓΙΑ ΠΑΝΔΗΜΙΑ ΚΟΡΟΝΟΙΟΥήταν το άθροισμα (Άμεση δημοσιονομική ώθηση + Αναβολές + Εγγυήσεις).

Με βάση τα δημοσιεύματα, όλες οι χώρες (Ευρώπη Αμερική) πήραν μέτρα κρατικών ενισχύσεων για Οικονομία και επιχειρήσεις, η δε Γερμανία είναι στην ΕΕ μακρά πρώτη με το ποσό των € 2,6 τρις.

Γερμανία: 2,6 τρισ. Ευρώ
Βέλγιο: 66 δισ. ευρώ
Δανία: 286 δισ. κορόνες
Γαλλία: 568 δισ. ευρώ
Ελλάδα: 6,8 δισ.
Ουγγαρία: 4,1 τρισ. φιορίνια
Ιταλία: 781,3 δισ. ευρώ
Ολλανδία: 43,2 δισ. ευρώ
Ισπανία: 144,85 δισ. ευρώ
Ηνωμένο Βασίλειο: 460,5 δισ. στερλίνες
ΗΠΑ: 3,06 τρισ. δολάρια

Όπως βλέπουμε, η Γερμανία είναι πρώτη σε αυτές τις δαπάνες, για αντιμετώπιση της κρίσης κορονοϊού (60% ΑΕΠ!)- Από την άλλη η Ελλάδα είναι ουραγός με (3,6%ΑΕΠ) .

[1]πηγή των στοιχείων το Ινστιτούτο Bruegel,)

https://www.bruegel.org/publications/datasets/covid-national-dataset/

Είναι ασφαλώς πολύ ενδιαφέρον, ότι σήμερα, παρατηρούμε , πως η Γερμανία η ηγέτιδα χώρα στην ΕΕ,μια ένωση που είναι εναντίον κάθε κρατικής ενίσχυσης (θυμόμαστε πόσα χρόνια τώρα γίνεται αντιπαράθεση με Ελλάδα και ΛΑΡΚΟγια κρατική ενίσχυση της δεύτερης) σήμερα να πρωτοστατεί στην παραβίαση του συμφώνου σταθερότητας και μάλιστα πιο άγρια από κάθε άλλη χώρα.

Η Γερμανία που επιβάλλει λιτότητα σε όλη την Ε.Ε , δεν τσιγκουνεύεται καθόλου όταν πρόκειται να δαπανήσει για την δική της οικονομία, προκειμένου να αντιμετωπίσει την παρούσα κρίση.

Ας δούμε όμως πως σχολιάζει ένας έγκυρος οικονομικός συντάκτης, ο Γιάννης Αγγέλης τις αποφάσεις στην ΕΕ σχετικά με την χρηματοδότηση των κρατών μελών για τον κορονοϊό. Στο άρθρο του «Το διπλό παιχνίδι Γερμανίας σε οικονομία και εσωτερικά μέτωπα στο Βερολίνο» 5/5/20 αναφέρει μεταξύ άλλων τα εξής

«Η ανακοίνωση των εγκεκριμένων, ως σύννομων ενισχύσεων από πλευράς κυβερνήσεων της Ευρωζώνης προς τις εθνικές τους επιχειρήσεις περιλαμβάνει το ιλιγγιώδες ποσό του 1,9 τρισ. ευρώ. Το εντυπωσιακότερο όμως στοιχείο είναι ότι από το ποσό αυτό περισσότερο από τα μισά, ήτοι 1.000 δισ. ευρώ, αφορούν σε ενισχύσεις της γερμανικής κυβέρνησης στις “δικές” της εθνικές επιχειρήσεις.

Αυτό από μόνο του δημιουργεί μια ισχυρή τάση ανισομέρειας στην ευρωπαϊκή οικονομία, καθώς όλες οι οικονομίες της Ευρωζώνης προσπαθούν να επανεκκινήσουν την οικονομική δραστηριότητα στην χώρα τους σχεδόν ταυτόχρονα.

Αυτή την ανισομέρεια που είναι τεράστια υπέρ της Γερμανίας επισήμαναν στελέχη της Κομισιόν, υποστηρίζοντας ότι πρέπει να ενισχυθούν πολύ περισσότερο τα κοινά προγράμματα στήριξης της ευρω-οικονομίας για να μη μεγεθυνθούν ακόμα περισσότερο οι εσωτερικές ανισότητες στην Ευρωζώνη.

Την εκτίμηση αυτή φέρεται να στηρίζει και η αρμόδια Επίτροπος για θέματα ανταγωνισμού κα Βέρστάκγερ, από το “γραφείο” της οποίας περνούν όλες αυτές οι εγκρίσεις κρατικών χρηματοδοτήσεων.

Βέβαια την ίδια στιγμή που η Γερμανία, κάνοντας χρήση των διαθεσίμων της, χρηματοδοτεί αφειδώς τον ιδιωτικό τομέα της οικονομίας της χώρας, κάνει παράλληλα ό,τι μπορεί διατηρώντας μία αυστηρή στάση -μαζί με την Ολλανδία- όσον αφορά την από κοινού στήριξη της οικονομίας της Ευρωζώνης, θέτοντας σκληρές προϋποθέσεις ακόμα και για τον δανεισμό από τον ESM (δημοσιονομικούς περιορισμούς, κ.λ.π.).

3.2 Προβληματισμοί, γενικότερα συμπεράσματα, προτάσεις σχετικά με την εμπειρία από την πανδημία

Με δεδομένο, όπως όλοι οι ειδικοί τονίζουν, ότι η πανδημία θα επανακάμψει, δεν έχουν καμία δικαιολογία οι κυβερνήσεις , να μην προετοιμαστούν και να μην προετοιμάσουν και τις κοινωνίες.
Σχετικά με την οικονομία, είναι δεδομένο πως η Ελλάδα, Ισπανία, Ιταλία θα δοκιμαστούν περισσότερο και πρέπει να εξετάσουν τη μέγιστη δυνατή προετοιμασία , μέγιστη δυνατή αυτοδύναμη προετοιμασία, μη έχοντας δεδομένη τη βοήθεια από ΕΕ
Σε αυτή την περίοδο, περίοδο ύφεσης της πανδημίας στη χώρα συνιστά αναγκαιότητα η προετοιμασία και ο σχεδιασμός για το αύριο, να αξιοποιηθεί ο χρόνος αυτός με κατάλληλη προετοιμασία και μέτρα για την πιθανή β φάση όποτε αυτή μας προκύψει.
Ήρθε στην επιφάνεια, ο σημαντικός ρόλος που μπορούν να παίξουν οι ειδικοί, οι τεχνοκράτες, συγκεκριμένα στην αντιμετώπιση μεγάλων προβλημάτων (οικονομικών, κοινωνικών, επιστημονικών). Αλλά αν αποδεικνύεται σημαντική η αξιοποίηση τεχνοκρατών και γίνεται αποδεκτή από τους πολίτες σχετικά με την αντιμετώπιση των καθημερινών προβλημάτων, από την άλλη, αντίθετα, λόγω αρνητικής εμπειρίας δεν δέχονται πλέον κυβερνήσεις τεχνοκρατών. .
Η ανάγκη να βρεθούν αποτελεσματικά φάρμακα και εμβόλια, μπαίνει σε πρώτη προτεραιότητα. Πιστεύω ότι πράγματι παγκοσμίως γίνεται τεράστια προσπάθεια για εύρεση αποτελεσματικών φαρμάκων ή εμβολίων. Αυτό που δυσκολεύομαι να πιστέψω, είναι, ότι μεταξύ χωρών και ερευνητικών κέντρων υπάρχει συνεργασία και κοινή προσπάθεια στην κατεύθυνση αυτή. Νομίζω ότι υπάρχει αγώνας ταχύτητας να βρεθούν εμβόλια ή φάρμακα αλλά με στόχο ίδιο όφελος της συγκεκριμένης χώρας η πολυεθνικής επιχείρησης . Μακάρι να διαψευστώ, γιατί ανταγωνισμός που δημιουργεί καθυστερήσεις σε ένα τέτοιο σημαντικό στόχο είναι ένας παράλογος ανταγωνισμός.
Είναι αναγκαία η συνεργασία για παραγωγή εμβολίου και φαρμάκων για τον κορονοϊό. Όμως παρά το υψηλό επίπεδο της επιστημονικής γνώσης και εμπειρίας διεθνώς , πιθανά, φάρμακα και ειδικότερα εμβόλιο να καθυστερήσουν, γιατί, παρά τα λεγόμενα, φοβάμαι πως δεν θα υπάρξει η μέγιστη αλληλλοεπικοινωνία και ανταλλαγή πληροφόρησης για τον κορονοϊό, γιατί κάθε χώρα και ερευνητικό ινστιτούτο για ευνόητους λόγους θέλει την πρωτιά στην εφεύρεσή τους.
Στις Διεθνείς σχέσεις δεν κυριαρχεί η συνεργασία, η συνεννόηση η αλληλεγγύη. Αν και ο πλανήτης παρακολουθούσε συνολικά τις εξελίξεις και η ανάγκη λήψης μέτρων ήταν άμεση, δεν υπήρχε ο μέγιστος συντονισμός των χωρών στην αντιμετώπιση του κορονοϊού. Ο ρόλος του ΠΟΥ αμφισβητήθηκε και νομίζω πως και αυτή η δοκιμασία, του κορονοϊού, κατέδειξε την αρνητική επίδραση που έχει η απουσία ενός ΟΗΕ, ενός διεθνούς οργανισμού που να γίνεται σεβαστός και να βοηθά στην κοινή αντιμετώπιση του όποιου σημαντικού προβλήματος.
Αλλά και ο ρόλος του ΠΟΥ αμφισβητήθηκε, κάτι που βάζει στην ημερήσια διάταξη την ανάγκη συνεννόησης, δυστυχώς σήμερα με κύρια ευθύνη ΗΠΑ και Τραμπ, υποχωρεί, αντί να αναπτύσσεται
Αξίες, όπως η Αλληλεγγύη που είδαμε να αναπτύσσεται μέσα στις κοινωνίες, είδαμε να μην υφίσταται στο επίπεδο της Ε.Ε., όπου κυριάρχησε η λογική «ο σώζων εαυτόν σωθήτω». Είναι πολύ χαρακτηριστικό, που χώρα της ΕΕ όπως η Ιταλία που είχε μεγάλο πλήγμα, έτυχε αλληλεγγύης από άλλες χώρες όπως η Κίνα Βενεζουέλα , Αλβανία, και όχι από ισχυρές χώρες της ΕΕ όπως η Γερμανία που δεν έδειξε την παραμικρή αλληλεγγύη. Ήταν πολύ χαρακτηριστική η εικόνα στην Ιταλία, όπου σε Δήμους κατέβαζαν τη σημαία της ΕΕ και ανύψωναν της Κίνας. Τέτοια γεγονότα είναι δυνατό να επηρεάσουν αν όχι άμεσα, όμως μεσοπρόθεσμα αυριανές εξελίξεις σε ΕΕ.
Το θέμα της αλληλεγγύης, δεν επικράτησε, σε αρκετές περιπτώσεις. Η έλλειψη συνεννόησης σχετίζεται και με μια γενικότερη ισχυροποίηση , τα τελευταία χρόνια, πνεύματος αντιπαράθεσης και όξυνσης των διεθνών σχέσεων. Σήμερα η ψυχροπολεμική λογική δυναμώνει αντί να υποχωρεί . Μάλιστα παίρνει νέα χαρακτηριστικά αφού σε σχέση με παλαιότερα χρόνια μεγαλύτερος «εχθρός» ανακηρύσσεται η Κίνα , σε σχέση με τις προηγούμενες δεκαετίες που βασικός αντίπαλος ήταν η Ρωσία
Όπως φαίνεται, η υποχώρηση που είχαμε τις τελευταίες δεκαετίες ως προς την στήριξη της Κοινωνικής σφαίρας διευρύνεται παραπέρα. (Γνωρίζουμε όλοι, πως το δημόσιο σύστημα υγείας στις ΗΠΑ) είναι ανύπαρκτο, αλίμονο αν μια φτωχή οικογένεια στις ΗΠΑ και τα μέλη της αντιμετωπίσουν σημαντικό πρόβλημα υγείας .
Ήταν πολύ σημαντικό, που, όπως είδαμε αυτή την περίοδο οι περισσότερες χώρες αναγκάστηκαν να «αμαρτήσουν» και να παραβούν το Ευαγγέλιό τους –σύμφωνο σταθερότητας- και εκεί που υπήρχε απαγόρευση σε κάθε κρατική ενίσχυση, οι πρώτες χώρες της Δύσης (Αμερική, Γερμανία), αποφάσισαν πολύ φιλόδοξα προγράμματα στήριξης Οικονομίας και Επιχειρήσεων (πχ Αεροπορικών επιχειρήσεων, επιχειρήσεων τουρισμού κλπ) αλλά και η Ελλάδα, αν και με ελλείψεις, (διαμόρφωσε πρόγραμμα 24 δις στήριξης γενικά της Ελληνικής Οικονομίας για απασχόληση σε, επιχειρήσεις, ρευστότητα, φορολογία, αλλά και κλάδων (πχ Τουρισμός με φορολογικά μέτρα)
Καταρρίφθηκε έτσι, για πολλοστή φορά, σήμερα, όπως και στο παρελθόν, ο μύθος πως οι ιδιώτες , πως η αγορά μπορεί από μόνη της να λύσει τα όποια προβλήματα αρκεί να μην μπλέκει στα πόδια της το κράτος
Τα πρόσφατα γεγονότα έκαναν πιο φανερό τον χαρακτήρα της ΕΕ. Για να κατανοήσουμε τη φύση της ΕΕ, ενώ για τα οικονομικά θέματα υπάρχουν συγκεκριμένοι κανόνες, στα θέματα Υγείας δεν υπάρχουν κανόνες.
Με βάση την πρόσφατη εμπειρία, ο προβληματισμός, σχετικά με το αν στις κοινωνίες πρέπει να μπαίνουν πρώτα τα κέρδη η πρώτα ο Άνθρωπος, έρχεται στην ημερήσια διάταξη. Ο προβληματισμός για άλλες κοινωνίες (σοσιαλιστικές) όπου θα είναι κυρίαρχος ο σχεδιασμός και αξίες όπως ο Ανθρωπισμός κερδίζει έδαφος.
Όμως, για να τεθεί σε μια κοινωνία, τέτοιος προσανατολισμός, πρέπει να δυναμώσει ο ρόλος του Δημόσιου Τομέα. Σε κάθε χώρα έχει το ρόλο του και ο ιδιωτικός και ο Δημόσιος Τομέας και ασφαλώς και οι συνεταιρισμοί, και γενικότερα όλοι οι φορείς..
Όμως, βασικός μοχλός που θα στηρίζει το κοινωνικό κράτος και θα στηρίζει την οικονομία, θα σχεδιάζει το μοντέλο ανάπτυξης και θα βάζει όλους τους αναπτυξιακούς φορείς (δημόσιες επιχειρήσεις, ιδιωτικές επιχειρήσεις, συνεταιρισμοί) σε κίνηση θα είναι ο δημόσιος τομέας. Ο ιδιωτικός τομέας λειτουργεί με μοναδικό κριτήριο το κέρδος του και γι αυτό πρέπει να λειτουργεί με κανόνες, ώστε να μην συγκρούεται με τον γενικότερο αναπτυξιακό στόχο κάθε χώρας
Η συγκεκριμένη περίοδος ανέδειξε την ανάγκη σχεδιασμού και παρεμβάσεων που μόνο χώρα με σοσιαλιστικό μοντέλο και όχι μοντέλο ανεξέλεγκτης δράσης και ζούγκλας των αγορών μπορεί να υπηρετήσει.