ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΕΤΕΙΟ 25ης ΜΑΡΤΙΟΥ, ΣΥΓΚΥΡΙΕΣ & ΕΟΡΤΑΣΜΟΙ
του εκπαιδευτικού Δημήτρη Παλούκη
Πάντοτε η εθνική επέτειος της Επανάστασης της 25ης Μαρτίου 1821, του γεγονότος- τομή στην πορεία του Ελληνισμού στο χρόνο, έφερνε σκέψεις στο νου, ικανές για αναθάρρηση και συλλογική ψυχικήν ανάταση. Μεγαλύτερη η απήχησή της σε δύσκολες περιστάσεις, το ’22, την Κατοχή, τα πρόσφατα, υπονομευτικά της Λαϊκής κυριαρχίας, Μνημόνια. Εκτός των αισιόδοξων αναζωογονητικών σκέψεων, η επέτειος γεννούσε και άλλα συναισθήματα, θυμό και περισυλλογή.
60 χρόνια πριν, ο Σπ. Ασδραχάς έγραφε για τον οχληρό τους (των επετείων) χαρακτήρα και τον εκφυλισμό σε οχληρές συμβατικές εκδηλώσεις, αντιθέτοντας και σ’ αυτές τις περιπτώσεις, τη διατήρηση της σημασίας τους σαν αναγκαστικά τεκμήρια της στάσης αυτών που τις γιορτάζουν απέναντι στο ιστορικό παρελθόν. Οι πανηγυρίζοντες, πιο έντονα στις μέρες μας (ανεπιτυχώς δυστυχώς γι’ αυτούς) προτιμούν ν’ αποκρύπτουν τη στάση τους αυτή. Ένα ιστορικό γεγονός, αποφαίνεται ο σπουδαίος ιστορικός, στο τέλος εκφράζει ένα κοινωνικό φαινόμενο, κ’ ένα κοινωνικό φαινόμενο δεν είναι χρονικά ασυνεχές. Για να μη μένει απροσπέλαστη η ουσία του ιστορικού γεγονότος που εορτάζεται, ο Ασδραχάς θεωρεί αναγκαίο, η συνέχειά του, η δυναμική του κοινωνικού φαινομένου, να εγγράφεται θετικά στο πλαίσιο ενεργειών των ομάδων που το γιορτάζουν. Ο εκχυδαϊσμός της ιστορικής μνήμης, επιτείνεται, κατ’ αυτόν, όταν τυχαίνει η επικαιρότητα να εξασφαλίζει κάποια αναλογία ανάμεσα στο εορταζόμενο γεγονός και στο παρόν, οπότε επιζητείται έμμονα η δημιουργία ψυχοκινητικών εντυπώσεων στους βαθμιαία απαλλοτριωμένους από κάθε ιστορικότητα δέκτες, δηλ. την πλειονότητα των πολιτών. Ανεδαφικές και παραπλανητικές στάσεις έναντι του μεγάλου εορταζόμενου γεγονότος, (την αποφυγή της ανάληψης μιας στάσης απέναντι στο ιστορικό παρελθόν), δεν χρεώνει στους φορείς αποκλειστικά της πολιτικής εξουσίας, αδολεσχείς και κομπορρήμονες, αλλά σχετλιαστικά τις θεωρεί γνώρισμα της κοινωνικής μας ζωής, εκπρεπές στοιχείο του πολιτισμού μας.
Ερχόμενοι στη φετινήν επέτειο, ο πέραν του έτους συνεχιζόμενος πόλεμος στα βόρειά μας, όπου απροκάλυπτα οι κυβερνώντες υποστηρίζουν – ενισχύουν τους εκμεταλλευόμενους τη συνέχισή του κι όχι τους πιέζοντες για ειρήνη, κάνει επιτακτικώτερη και μες απ’ τον εορτασμό, την εγρήγορση για διατήρηση της ελευθερίας, εθνικής ανεξαρτησίας. Ο εορτασμός φέτος γίνεται στη συγκυρία του προ 3 εβδομάδων πολύνεκρου σιδηροδρομικού δυστυχήματος στα Τέμπη, την προσπάθεια διάχυσης – αποποίησης των ευθυνών, για το έγκλημα στο ‘‘ιδιωτικοποιημένο’’, ασφαλέστερο μέσο μεταφοράς στον κόσμο, με υποσυντηρημένες και υποχρηματοδοτούμενες τις υποδομές από το κράτος, για μείωση του κόστους κι επίτευξη του μεγαλύτερου κέρδους των ξένων επιχειρηματικών ομίλων-‘‘αφεντικών’’.
Η 25η Μαρτίου έρχεται ακόμη στη συγκυρία συνεχιζόμενων κινητοποιήσεων, απ’ τα συναισθήματα που προκάλεσε το δυστύχημα στο λαό και τη νέα γενιά: πολυπληθείς διαδηλώσεις με πολιτικό περιεχόμενο κι απαίτηση να τιμωρηθούν οι πραγματικοί ένοχοι. Συγκυρία ακόμη των επερχόμενων γενικών εκλογών, με άσκηση του πολυτιμότερου δικαιώματος που κατέκτησε επαναστατώντας ο λαός, της ψήφου. Οι μεν, ελπίζουν στην εκτόνωση της λαϊκής οργής, που (ανακατεύοντας με τη δική τους χαμηλόφωνη, σχεδόν κλαψιάρικη ‘‘συγγνώμη’’), θεωρούν ‘‘δικαιολογημένη’’, και ελπίζουν με το πέρασμα των ημερών, να φθίνει, οι δε, εύχονται να μετατραπεί σε δύναμη αγώνα και διεκδίκησης, σε δύναμη ανατροπής. Στη συγκυρία δε μπορεί ν’ αγνοηθεί ο ρόλος των social media κι η χρήση των νέων εργαλείων, εντεινόμενη στις επικείμενες εκλογές· ήδη συνεργεία δουλεύουν ακατάπαυστα «σερβίροντας» ειδήσεις κομμένες και ραμμένες πάνω στα ενδιαφέροντα του νεανικού κυρίως κοινού, αλλά και στις απόψεις του, δεδομένα τα οποία οι εταιρίες έχουν πλέον τη δυνατότητα να καταγράφουν πολύ αποτελεσματικά.
Οι αποστρεφόμενοι την οχληρότητα και τον εκφυλισμό σε οχληρές συμβατικές εκδηλώσεις, επετείων όπως του ’21, αναθυμούμενοι το μαχητικό ηρωικό πνεύμα των αγωνιστών, δεν κάνει ούτε στιγμή ν’ αφήνουν να φεύγει απ’ τα μάτια ο ταξικός αγώνας που διεξάγεται, όχι μόνο σε οικονομικό, αλλά και στα άλλα κοινωνικά επίπεδα. Απεναντίας, αδιάκοπος χρειάζεται αγώνας για αποκάλυψη στους αδύναμους, εργαζόμενους, νεολαία, συνταξιούχους, ανέργους, των μηχανισμών της παγκοσμιοποιημένης νεοφιλελεύθερης κοινωνίας κι ενίσχυση των δυνατοτήτων οργανωμένου μαζικού αγώνα, για ανατροπή των υφισταμένων εκμεταλλευτικών σχέσεων, κυρίως παραγωγής. Διοχέτευση όλης της δύναμης στην πολιτική δράση, αυτή μπορεί να την υποβάλλει σε όρους ταξικού αγώνα, οργανωμένου και μαζικού για ριζική μεταβολή της αντιδημοκρατικής -αντιλαϊκής εξουσίας και των κοινωνικών σχέσεων.
Όπως επισημαίνει ο Λ. Αλτυσέ, αναφερόμενος στον Λένιν, ‘‘χωρίς επαναστατική θεωρία, δεν υπάρχει επαναστατική δράση’’. Χωρίς την ιδεολογική προεργασία του ‘‘ελευθερία ή θάνατος’’, ντουφέκι δε θα εκπυρσοκροτούσε την 25η Μαρτίου. Αναγκαία η αναθέρμανση των προοδευτικών ιδεολογιών. Η μεθοδευμένη καταρράκωσή τους, απελευθέρωσε τη βία, απ’ την οικογένεια ως την κοινωνία, με κάθε μορφή. Η ιδεολογία που ως πραγματικότητα, μέσω της οποίας το άτομο βιώνει τη φανταστική του σχέση με τις πραγματικές συνθήκες ύπαρξης, θα το βοηθήσει να αντιπαρατεθεί και ν’ αποκαλύψει και μέσα στις καθημερινές ‘‘υλικές’’ πράξεις, την ιδεολογία της άρχουσας κατεστημένης ελίτ. Αυτή, εκούσια κι ασυνείδητα του υποβάλλεται και την αποδέχεται, χωρίς να δυσανασχετεί για τη θέση του στη δεδομένη κατανομή εργασίας και πλούτου.
Δεν παραλείπεται, στον αντιοχληρό κι αντισυμβατικόν εορτασμό της επετείου, η καταφυγή σε κείμενα που διασώζουν τον παλμό και την ευστοχία των αγωνιστών της εποχής. Ο άνθρωπος που έσκυψε με πολλή φροντίδα και προσοχή στο σολωμικό έργο, με το θάνατο του ποιητή, ο Ιάκ. Πολυλάς, έχοντας και την εμπειρία των ‘‘προστάτιδων’’, ‘‘συμμάχων’’, αποφάνθηκε απρόσμενα : «Η τύχη του τόπου, τα μεγάλα συμφέροντά του, οι ελπίδες του, οι ελευθερίες του, η υπόληψίς του, κρέμονται από κείνους οι οποίοι, ούτε έλαβαν ποτέ, ούτε ημπορούν να λάβουν την εμπιστοσύνη του τόπου, διότι εδείχτηκαν πάντοτε δούλοι των ξένων, εχθροί του μεγαλείου του και επίβουλοι της ελευθερίας του… Αισθανόμαστε από κοντά την ενέργεια των ανθρώπων, οι οποίοι ως ιερόσυλοι γύμνωσαν και γυμνώνουν κάθε ημέρα το ναό της πατρίδος. Εμείς, καλύτερα από κάθε άλλο γνωρίζουμε τι φρονούν και τι γυρεύουν αυτοί οι άνθρωποι, διότι δεν αλησμονήσαμε τα κατορθώματά τους αποκάτου από την προστασία την οποία εκολάκευαν, διά να ρουφήσουν το αίμα του λαού και διά να τον παραδώσουν αλυσοδεμένο εις τους ξένους. Και τώρα, ύστερα από την ένωση, επειδή επρόβλεπαν ότι ο λαός θα τους κλωτσήσει, εκόλλησαν εκεί όπου δεν έπρεπε να πλησιάσουν παρά πατριώτες και άνθρωποι οι οποίοι να έχουν την εμπιστοσύνη του τόπου. Και από κει και το λαό φοβερίζουν και άλλους πολύ καλύτερούς τους υποχρεώνουν να σκύψουν το κεφάλι εις τη θέλησή τους…» (Περ. Καλοδίκη, Η Νεοελληνική Λογοτεχνία, Gutenberg, τ. 2ος, σ. 85).
Σε λίγες ώρες η επέτειος θα χρωματίσει τη μέρα μας. Με όλα τα άλλα, θα ξεπηδήσει αυθόρμητα κι η σκέψη – αποτίμηση της συλλογικής πορείας, μετά την απελευθέρωση. Με το Σπ. Ασδραχά, θα επιχειρήσουμε μια προσέγγιση: Είναι φανερό πως για να ικανοποιηθεί έστω και το ελάχιστο των επιδιώξεων από μία Διοίκηση, θα πρέπει αυτή να νιώθει τον εαυτό της οργανικά προερχόμενο από τη δυναμική του κοινωνικού φαινομένου που προκάλεσε την επανάσταση. Όταν όμως αυτή βρίσκεται σ’ αντίθεση με την αγωνιστική παράδοση του ’21, τότε ασχολείται με γιορτασμούς περίσσιας και περιττής λαμπρότητας (ανυπόγραφο άρθρο του Σπύρου Ασδραχά στα Σύγχρονα Θέματα, Περιοδικό επιστημονικής έρευνας, χρ. Α΄, τχ. 4 (Μάρτιος-Απρίλιος 1963), σελ. 474-475). Και πάλι μπορούμε και προλαβαίνουμε να ζήσουμε, όχι μόνο τη δεδομένη μέρα, έναν αλλιώτικον εορτασμό. Κι όχι ο καθένας μόνος του…
