21ος αιώνας στην Ελλάδα: Τέχνη και καλλιτέχνες υπό διωγμό
Της Δέσποινας Σπανού
Η προώθηση και η υπογραφή του Π.Δ. 85/2022 τις τελευταίες ημέρες του χρόνου, με ευθύνη των υπουργών Βορίδη, Κεραμέως, Μενδώνη και φυσικά της ΠτΔ Κατερίνας Σακελλαροπούλου, δεν αναδεικνύει μόνο την υποβάθμιση της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης και την περιφρόνηση των καλλιτεχνών, αλλά και τη γενικότερη αντίληψη περί τέχνης και πολιτισμού, που έχουν τα κέντρα εξουσίας και οι κυβερνήσεις διαχρονικά, με κύρια ευθύνη της κυβέρνησης της Ν.Δ.
Υπάρχουν πολλοί τρόποι βέβαια για να ορίσουμε τι είναι Τέχνη. Μπορούμε όπως να πούμε συνοπτικά ότι είναι η ψυχική, πνευματική και σωματική δυνατότητα του ανθρώπου να δημιουργήσει και να παράξει έργο. Η τέχνη είναι άνοιγμα ψυχής, εκφράζει συναισθήματα, ελαφρύνει από τον ψυχικό πόνο, απελευθερώνει. Είναι η χαρακτηριστική η φράση του Νίκου Εγγονόπουλου «Η ζωή, ο θάνατος κι αναμεσίς η τέχνη».
Η τέχνη περνάει μηνύματα και μάχεται για ελευθερία και κοινωνική δικαιοσύνη. Κρατάει στη μνήμη ζωντανά ιστορικά γεγονότα, μέσα από την λογοτεχνία, τη ζωγραφική, τον κινηματογράφο, που φέρνουν σε πιο άμεση επικοινωνία ανθρώπους προγενέστερων και μεταγενέστερων εποχών, γνωρίζουν δηλαδή οι νεότεροι την κουλτούρα των παλαιοτέρων, τις αντιλήψεις τους, γίνονται πιο γνωστά τα ιστορικά γεγονότα. Εκφράζει με πιο γλαφυρό τρόπο κάθε συναίσθημα που κατακλύζει τον άνθρωπο, τον έρωτα, την φιλία, την αγάπη για την ζωή, για την ελευθερία, για την φύση. Η τέχνη είναι δυναμική, διαπαιδαγωγεί και συνεγείρει, είναι ανατρεπτική και γι’ αυτό τον λόγο συγκρούεται συχνά με καθεστωτικές αντιλήψεις, καθεστώτα και εξουσίες.
Στην Ελλάδα, λόγω και των κοινωνικών προβλημάτων, η αντιπαράθεση καλλιτεχνών και κυβερνήσεων υπήρξε συχνή. Η Πολιτεία ασχολήθηκε με την τέχνη (επιθετικά), γιατί και η τέχνη ασχολήθηκε με την Πολιτεία και τα προβλήματα της κοινωνίας. Το φαινόμενο είναι διαχρονικό με έξαρση ή ύφεση, ανάλογα με τις εκάστοτε πολιτικές – κυβερνητικές επιλογές. Η μη στήριξη ουσιαστικά της τέχνης και του πολιτισμού φαίνεται και από τα πολύ μειωμένα -διαχρονικά- κονδύλια του προϋπολογισμού για τον πολιτισμό. Συνήθως κυμαίνονται στο 0,5%. Ο προϋπολογισμός του 2023 προβλέπει μόνο 0,4% των συνολικών δαπανών για τον πολιτισμό! Οι κυβερνήσεις επικαλούνται την πολιτιστική κληρονομιά, όταν τις συμφέρει, όμως Μουσεία και Αρχαιολογικοί χώροι, λόγω μειωμένης χρηματοδότησης, είναι παρατημένοι, χωρίς προσωπικό και υποδομές. Μόνο στην Ελλάδα δεν υπάρχει διαβάθμιση των σπουδών στη μουσική, τον χορό, το θέατρο και τον κινηματογράφο. Στην Ελλάδα δεν υπάρχει Ανώτατη Σχολή Παραστατικών Τεχνών, παρά το γεγονός ότι αποτελεί αίτημα των καλλιτεχνών επί δεκαετίες. Για όλα αυτά υπάρχει διαχρονική ευθύνη των κυβερνήσεων. Η κυβέρνηση όμως της Ν.Δ. προχώρησε ακόμη περισσότερο και αποδεικνύει ότι δεν έχει μόνο νεοφιλελεύθερες εμμονές και σχέσεις με διάφορους επιχειρηματικούς ομίλους, αλλά και συγκρουσιακή εμμονή με την τέχνη και τον πολιτισμό. Και αυτό φαίνεται συνολικά από τα μέχρι τώρα μέτρα που έχουν ληφθεί. Συγκεκριμένα:
l Με το νόμο 4692/2020 καταργήθηκε η κοινωνιολογία και άλλα δύο μαθήματα στο Λύκειο, με συνέπεια τον πλήρη εξοβελισμό των κοινωνικών επιστημών από το πρόγραμμα μαθημάτων, όπως και τα μαθήματα της καλλιτεχνικής παιδείας, σε βάρος φυσικά της μόρφωσης των μαθητών και των μαθητριών. Ως απάντηση στις αντιδράσεις για την κατάργηση της κοινωνιολογίας, ο Άδωνις Γεωργιάδης είχε δηλώσει, ότι δεν την θέλουν, γιατί δημιουργεί αριστερές συνειδήσεις!!! Το ίδιο και ο Μ. Βορίδης, ο οποίος είχε πει πριν από χρόνια, ότι το κράτος ως ιδεολογικός μηχανισμός πρέπει να απαντήσει στην ιδεολογία της Αριστεράς (λέγοντας Αριστερά, δεν εννοούσε φυσικά τον ΣΥΡΙΖΑ, αλλά γενικότερα τις αρχές, τις αξίες και την ιδεολογία της Αριστεράς). Αυτό προφανώς προσπαθούν να κάνουν. Τα μέτρα που λαμβάνονται έχουν στόχο τον περιορισμό της γνώσης μόνο στην απόκτηση δεξιοτήτων και όχι γενικότερης κουλτούρας, που μορφώνει πραγματικά τον άνθρωπο.
Το Π.Δ. 85/2022 έρχεται να προστεθεί σε όλα αυτά. Οι στόχοι του είναι προφανείς:
l Η απαξίωση της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης και των εργασιακών και μισθολογικών δικαιωμάτων των καλλιτεχνών. Η Ελλάδα είναι η χώρα που γέννησε τον πολιτισμό, γέννησε το θέατρο και η αγάπη για τις τέχνες και ιδιαίτερα για το θέατρο είναι πολύ μεγάλη. Υπάρχουν πολλά θέατρα, πολλοί καλλιτέχνες, αλλά επειδή δεν επιχορηγείται η καλλιτεχνική δημιουργία και οι παραγωγές, οι περισσότεροι ηθοποιοί πληρώνονται ελάχιστα έως καθόλου. Η υποβάθμιση λοιπόν, ουσιαστικά η διαγραφή της καλλιτεχνικής τους εκπαίδευσης και η εξίσωσή τους με εργαζόμενους χωρίς προσόντα, θεσμοθετεί και παγιώνει την μισθολογική τους υποβάθμιση!!!
l Η σταδιακή αναβάθμιση και ενίσχυση ιδιωτικών ΙΕΚ καλλιτεχνικών σπουδών (τα οποία προβάλλουν μάλιστα διασυνδέσεις με καλλιτεχνικά ιδρύματα του Εξωτερικού), ώστε να απορροφήσουν σπουδαστές, οι οποίοι φυσικά θα έχουν τη δυνατότητα να πληρώσουν τα υψηλά δίδακτρα!
Βασική τους επιδίωξη είναι να έχουν πρόσβαση στην εκπαίδευση και στην μόρφωση, λιγότεροι άνθρωποι. Όσο πιο αμόρφωτη είναι μια κοινωνία, τόσο περισσότερο είναι χειραγωγούμενη. Αν παρατηρήσουμε μάλιστα τις βασικές επιλογές των μεγάλων καναλιών (που στηρίζουν την κυβέρνηση), θα διαπιστώσουμε ότι η επιδίωξή τους είναι η ανάδειξη και η παγίωση στη συνείδηση της μεγάλης πλειοψηφίας του λαού πολιτιστικών προτύπων ποιότητας Βανδή, Κοκλώνη ή Σεφερλή. Ο,τιδήποτε άλλο αποκρύπτεται ή διασύρεται.
Υπάρχει όμως και η άλλη Ελλάδα. Υπάρχουν οι καλλιτέχνες, που προσφέρουν τέχνη με προσωπικό κόστος και τώρα αγωνίζονται για να υπερασπιστούν το έργο τους, τις σπουδές τους και την αξιοπρέπειά τους.
Υπάρχουν και άνθρωποι, στη μεγάλη τους πλειοψηφία νέοι, που διψούν για αλήθεια και ομορφιά, γεμίζουν τα θέατρα και παρακολουθούν τα καλλιτεχνικά δρώμενα. Αυτή η Ελλάδα είναι η ελπίδα για το μέλλον.
Δέσποινα Σπανού, πρώην αντιπρόεδρος της ΑΔΕΔΥ, στέλεχος της Λαϊκής Ενότητας – Ανυπότακτης Αριστεράς
