Η σημερινή ενεργειακή κρίση έχει τεράστιες διαστάσεις και γι’ αυτό δεν είναι περίεργο που έχει φέρει τα πάνω κάτω, σχετικά με ορισμένες δοξασίες του χτες.
Σήμερα, έρχονται στην επικαιρότητα επιλογές και μέτρα που δεν τολμούσαν να συζητήσουν οι διάφορες χώρες τις προηγούμενες δεκαετίες, μέτρα δηλαδή μη νεοφιλελεύθερης κατεύθυνσης.
H απέχθεια, εδώ και δεκαετίες, στον κρατισμό αναθεωρείται ταχύτατα.
Επίσης, γίνεται τεράστια συζήτηση και επίκληση στην αλληλεγγύη ανάμεσα στα κράτη μέλη που όμως είναι μόνο στις διακηρύξεις.
Νομίζω πως αξίζει τον κόπο να μελετήσουμε αυτές τις δύο επίκαιρες πτυχές και να εκτιμήσουμε τις διαστάσεις τους.
-
Ο ξαφνικός έρωτας στον κρατισμό
Εδώ και δεκαετίες, που έχει επικρατήσει το Νεοφιλελεύθερο δόγμα, ο δημόσιος τομέας είναι υπό διωγμό και ήταν «απαγορευμένη» κάθε αναφορά στη λέξη κρατικοποίηση, σε αντίθεση με τις ιδιωτικοποιήσεις που ήταν στην ημερήσια διάταξη. Σήμερα, όμως, με την σοβαρή ενεργειακή κρίση, οι διάφορες κυβερνήσεις θυμήθηκαν τον κρατισμό και καταφεύγουν στις κρατικοποιήσεις σημαντικών για τη χώρα επιχειρήσεων για τη σωτηρία του καπιταλιστικού συστήματος. Αναβιώνει, λοιπόν, ο έρωτας προς τον κρατισμό και ειδικότερα για την στήριξη των ενεργειακών επιχειρήσεων.
Αυτός, βέβαια, ο έρωτας δεν πρόκυψε χωρίς λόγο. Με την ενεργειακή κρίση στο «μάτι του κυκλώνα» βρέθηκαν όλες οι χώρες της Ευρώπης, ιδιαίτερα οι γερμανικές εταιρείες που δέχτηκαν σφοδρά πλήγματα, λόγω της ενεργειακής εξάρτησης της χώρας από το ρωσικό αέριο. Έτσι βλέπουμε πολλές εταιρείες ενέργειας να επιζητούν κρατική βοήθεια, ερχόμενες αντιμέτωπες με σοβαρά προβλήματα ρευστότητας, και λόγω αδυναμίας να τα βγάλουν πέρα από τις πιέσεις που ασκούν οι αδιανόητα υψηλές τιμές ενέργειας.
Ας δούμε λοιπόν ορισμένες εξελίξεις που έχουν δει το φως της δημοσιότητας:
– Η Γερμανική κυβέρνηση κρατικοποιεί την σημαντική Ενεργειακή Εταιρεία Uniper με την αύξηση του μεριδίου της πάνω από το 50%, στο μετοχικό κεφάλαιτηςτης.
Συγκεκριμένα αγοράζει το 98,5% του κολοσσού φυσικού αερίου Uniper, από τον φινλανδικό όμιλο Fortum, σε μια προσπάθεια να διασώσει την εταιρεία από τη χρεοκοπία της μετά τις περικοπές στην παροχή ρωσικού φυσικού αερίου.
Σύμφωνα με πηγές που επικαλείται το Bloomberg, η κρατικοποίηση των Uniper, VNG AG και Securing Energy for Europe, πρώην Gazprom Germania, αξιολογήθηκε σαν βασική επιλογή προκειμένου η Γερμανία να αποτρέψει την κατάρρευση της ενεργειακής της αγοράς.
– Παράλληλα, υπό κρατικό έλεγχο τέθηκε η Rosneft Deutschland, θυγατρική της ρωσικής εταιρείας φυσικού αερίου στη Γερμανία, για ένα εξάμηνο, σε μια προσπάθεια να διασφαλιστεί ο ενεργειακός εφοδιασμός της χώρας. Εκτός από τις γερμανικές εταιρείες, τον περασμένο Ιούλιο, η γαλλική κυβέρνηση ανακοίνωσε την κρατικοποίηση του κολοσσού EDF, ο οποίος, λόγω των προβλημάτων παραγωγής που αντιμετωπίζει στους πυρηνικούς αντιδραστήρες του, αναμένει για φέτος μείωση των κερδών κατά 29 δισ. ευρώ.
Η Γερμανία λοιπόν εθνικοποιεί μεγάλους ενεργειακούς ομίλους.
Επίσης έχει γίνει γνωστή η κρατική στήριξη ύψους 11,6 δισ. ευρώ από το πολωνικό κράτος της πολωνικής ενεργειακής εταιρείας PGNiG, προκειμένου να διευκολυνθεί η ρευστότητά της, ενώ είχαν προηγηθεί δύο κρατικά δάνεια ύψους 2,12 δισ. ευρώ και 1 δισ. ευρώ από τράπεζες τις οποίες ελέγχει η Πολωνία.
Σε εναρμόνιση με το κλίμα αυτό, αλλά πάντα με καθυστέρηση, έρχεται και στην Ελλάδα ο στόχος κρατικοποιήσεων που κατά τη γνώμη μου πρέπει να γίνει σημαία του μαζικού κινήματος. Η πρόταση σήμερα από ΣΥΡΙΖΑ για κρατικοποίηση της ΔΕΗ δεν είναι πειστική αφού και αυτός καθ’ υπόδειξη της Τρόϊκας εφάρμοσε την πολιτική των ιδιωτικοποιήσεων μαζί και ενεργειακών. Αποτελεί αναγκαιότητα η συνταγματική κατοχύρωση του δημόσιου χαρακτήρα σημαντικών επιχειρήσεων ιδιαίτερα του τραπεζικού και ενεργειακού τομέα, ώστε να μην αμφισβητηθεί μελλοντικά ο δημόσιος χαρακτήρας τέτοιων επιχειρήσεων.
Στήριξη της ρευστότητας από το κράτος.
Επίσης, όπως αναφέρθηκε,, έχουμε ήδη κρατική παρέμβαση στην Ευρώπη με μέτρα βελτίωσης της ρευστότητας στις επιχειρήσεις.
Την κατεύθυνση αυτή του παρεμβατισμού αναγκάζεται και αποδέχεται πλέον και η Κομισιόν που αναζητεί τρόπους για ενίσχυση της ρευστότητας ενεργειακών επιχειρήσεων με στόχο να διασφαλιστεί η ομαλή λειτουργία της αγοράς στην Ε.Ε.
Συνοψίζοντας, έχουμε σημαντικές διεργασίες στην ΕΕ με κρατικοποιήσεις σημαντικών επιχειρήσεων και υιοθέτηση, έστω με μεγάλη καθυστέρηση, και δυστοκία, από τις χώρες της ΕΕ, μέτρων κρατικής παρέμβασης με αποδοχή δηλαδή της αστοχίας των αγορών.
Στο επόμενο σχήμα παρουσιάζονται τα ποσά που έχουν διαθέσει οι κυβερνήσεις της Ευρωζώνης για τη στήριξη των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων.
Ο ευγενής στόχος της αλληλεγγύης.
Σήμερα, λόγω των διαστάσεων της ενεργειακής κρίσης, συζητείται ευρύτατα και σε πρώτο επίπεδο και η αναγκαιότητα αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών.
Όμως, αυτή δεν βλέπουμε να προχωρά, αλλά αντίθετα να υπονομεύεται κυρίως από ισχυρές χώρες και έτσι να μένει στα χαρτιά.
Για παράδειγμα λογικότερες προτάσεις που είχαν κατατεθεί για συγκράτηση των τιμών της ηλεκτρικής ενέργειας, όπως το πλαφόν γενικά στο εισαγόμενο φυσικό αέριο και όχι μόνο στο Ρώσικο είχαν την αντίδραση ισχυρών κέντρων όπως οι Βρυξέλες.
Δύο ακόμη παραδείγματα
-Πρόσφατα ο αντικαγκελάριος και υπουργός Οικονομίας της Γερμανίας Ρόμπερτ Χάμπεκ εξέφρασε παράπονα κατά των ΗΠΑ τονίζοντας, ότι «οι ΗΠΑ και άλλες “φιλικές χώρες” πωλούν στην Ευρώπη το φυσικό τους αέριο σε αστρονομικές τιμές, εκμεταλλευόμενες τη δύσκολη κατάσταση της ηπείρου λόγω του πολέμου της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας».
Έτσι κάλεσε για περισσότερη αλληλεγγύη από τις ΗΠΑ και για αρωγή προς τους ενεργειακά πιεσμένους συμμάχους τους στην Ευρώπη».
-Όμως, όπως φαίνεται στη συνέχεια, η Γερμανία είναι ανακόλουθη για αυτά που εγκαλεί τις ΗΠΑ με τη πρόσφατη στάση της.
Συγκεκριμένα η Γερμανία, ενδιαφερόμενη μόνο για πάρτη της, αποφασίζει πακέτο στήριξης των 200 δισεκατομμυρίων ευρώ για την προστασία των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων της.
Δεν ήταν, λοιπόν, άδικη η κριτική που επακολούθησε έναντι της Γερμανίας που με το πακέτο αυτό ενώ ως γνωστό υποστηρίζει την λιτότητα στις Βρυξέλλες, δεν φείδεται σπατάλης για δικό της λογαριασμό.
Η Γερμανία απέδειξε πως ενδιαφέρεται αποκλειστικά για πάρτη της και χωρίς πνεύμα αλληλεγγύης. Έτσι ήταν αναμενόμενη μια γενικευμένη αντίδραση με κατηγορώ στη Γερμανία που πετάει την αλληλεγγύη στα σκουπίδια.
H δήλωση του πρωθυπουργού της Ουγγαρίας είναι πολύ εύστοχη και αξίζει να αναφερθεί: «Η Γερμανία μπορεί να βοηθήσει τις δικές της εταιρείες με εκατοντάδες δισεκατομμύρια ευρώ (…) όμως οι πιο φτωχές χώρες δεν μπορούν να κάνουν το ίδιο (…) Είναι η αρχή του κανιβαλισμού στην ΕΕ. Οι Βρυξέλλες πρέπει να ενεργήσουν, διότι αυτό θα καταστρέψει την ευρωπαϊκή ενότητα», δήλωσε.
Με αυτά τα παραδείγματα αποδεικνύεται πώς η περιβόητη ενότητα και αλληλεγγύη ανάμεσα στα κράτη μέλη της ΕΕ είναι ενότητα με πήλινα πόδια.
Συμπεράσματα.
Παρά τις περί αντιθέτου απόψεις, η Αγορά κατά κανόνα δεν αυτορυθμίζεται και επομένως η συμβολή δημόσιων πυλώνων ειδικά στους κρίσιμους τομείς της Οικονομίας (πχ χρηματοπιστωτικός και ενεργειακός τομέας) είναι εκ των ων ουκ άνευ αναγκαία.
Επίσης, η αλληλεγγύη είναι μια αξία που πρέπει να επιδιώκεται. Κυρίως όμως σκοντάφτει στις αντιδράσεις των ισχυρών οπότε η δραστική μείωση του ειδικού βάρους των ισχυρών είναι βασική προϋπόθεση για να πάρει τις αναγκαίες διαστάσεις αποτελεσματικότητας.
